ژن

[ویکی فقه] ژن کوچک ترین واحد شیمیایی اطلاعات ارثی است که به تعداد بی شمار، درون میلیاردها سلول تشکیل دهنده بدن، وجود دارد. در روایات اسلامی مسئله ژن و ژنتیک مورد بررسی قرار گرفته است. البته در کلام معصومین، الفاظ علوم امروزی به کار نرفته است، اما توصیه هایی را به پیروان خویش ارایه کرده اند که می تواند بر این امر تطبیق کند.
ژن کوچک ترین واحد شیمیایی اطلاعات ارثی است که به تعداد بی شمار، درون میلیاردها سلول تشکیل دهنده بدن، وجود دارد. این واژه برای اولین بار توسط ویلهلم یوهانس در سال ۱۹۰۹ به کار رفت. مراجعه به متون دینی و روایی، و تعمق و ژرف نگری در آن ها، این حقیقت را آشکار می سازد که پیشوایان معصوم (علیهم السّلام) سال ها پیش از این با کلامی روان و ساده، پاره ای از مسایل ژنتیکی و توارثی را تبیین کرده اند.دین اسلام در راستای سعادت بشر در قالب احکام تکلیفی، وظایفی را برای مکلفین مشخص کرده است. این فرایند در بسترسازی مناسب ژنتیک نیز مورد عمل قرار گرفته است. روایات بسیاری به بیان جنبه های ارادی و غیرارادی انتقال صفات والدین و نسل های گذشته به نسل های آینده، پرداخته و از پدران و مادران خواسته اند تا با رعایت دستورات ارزش مند دین، زمینه و بستر مناسب را برای انتقال و تحقق ویژگی های ارزش مند فراهم آورند.این مقاله بر آن است تا با اثبات ژنتیک در متون روایی، به بیان پاره ای از دستورات پیرامون بسترسازی مناسب و نامناسب آن بپردازد.
مقدمه
گستره شمول دین به حسب قابلیت های کمی و کیفی ادیان، متفاوت بوده و بین دین پژوهان نیز در قلمرو دین اختلاف نظر وجود دارد.اما حقیقت این است که دین اسلام، از آن رو که پایان دهنده ادیان الهی می باشد، همه نیازهای بشری را که سعادت انسان مبتنی بر آن ها است، بیان کرده است، که با کاوش در منابع دینی می توان کلیات و جزئیات آن را استنباط کرد.
عبدالله جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، مرکز نشر فرهنگی رجاء، تهران، ۱۳۷۳، ج۲، ص۱۱۱.
ژن (Gene) کوچک ترین واحد شیمیایی اطلاعات ارثی است که به تعداد بی شمار، درون میلیاردها سلول تشکیل دهنده بدن وجود دارد. چنین تخمین زده می شود که در ۲۳ جفت کروموزوم هسته سلول انسانی، بیش از صد هزار ژن اصلی و شاید بیش از این مقدار ژن غیر اصلی وجود داشته باشد.
غلام رضا نورمحمدی، شبیه سازی انسان، انتشارات معارف، قم، ۱۳۸۴، ص۱۹.
...

ژن ( به یونانی: γένος، génos ) در زیست شناسی می تواند چندین معنی متفاوت داشته باشد. [ ۱] [ ۲] ژن، در ژنتیک مندلی یک واحد اساسی وراثت است و در ژنتیک مولکولی مجموعه ای از نوکلئوتیدها در DNA بوده که برای تولید RNA عملکردی مورد رونویسی قرار می گیرد. [ ۳] [ ۴] در سلول دو نوع ژن مولکولی وجود دارد: ژن های کدکننده پروتئین و ژن های غیر کدکننده. [ ۵] [ ۶]
در طول بیان ژن، DNA ابتدا در RNA کپی می شود. [ ۷] RNA می تواند مستقیماً در بدن مورد استفاده قرار گیرد یا الگوی واسطه ای برای سنتز پروتئینی باشد که عملکردی را در بدن انجام می دهد ( ژنوم در برخی ویروس ها RNA بوده[ ۸] که ممکن است مستقیماً و بدون کپی شدن عمل کنند. این یک استثنا برای تعریف دقیق یک ژن است که در بالا توضیح داده شد ) . [ ۹]
انتقال ژن ها به فرزندانارگانیسم، اساس وراثت صفات فنوتیپی است. [ ۱۰] این ژن ها توالی های مختلف DNA را به نام ژنوتیپ می سازند. [ ۱۱] ژنوتیپ ها به همراه عوامل محیطی و رشدی تعیین می کنند که فنوتیپ ها چگونه باشند. بیشتر صفات بیولوژیکی تحت تأثیر پلی ژن ها ( بسیاری از ژن های مختلف ) و همچنین برهمکنش های ژن - محیط بروز می کنند. [ ۱۲] برخی از صفات ژنتیکی فوراً قابل مشاهده هستند، مانند رنگ چشم یا تعداد اندام ها، و برخی دیگر مانند گروه خونی، خطر ابتلا به بیماری های خاص، یا هزاران فرایند بیوشیمیایی اساسی که فعالیت های بدن تشکیل می دهند، قابل مشاهده نیستند. [ ۱۰]
یک ژن می تواند در توالی خود دچار جهش هایی شود که گوناگونی ژنتیکی در جمعیت را پدید می آورند و به نام اَلل شناخته می شوند. [ ۱۳] [ ۱۴] این الل ها نسخه های متفاوت از یک صفت را رمزگذاری می کنند که ممکن است باعث ایجاد صفات فنوتیپی متفاوت در یک گونه شود. [ ۱۵] اصطلاح «داشتن ژن» ( به عنوان مثال، «ژن رنگ مو» ) معمولاً به یک الل متفاوت از همان ژن مشترک اشاره دارد. [ ۱۶] ژن ها به دلیل انتخاب طبیعی/بقای اصلح و رانش ژنتیکی الل ها تکامل می یابند. [ ۱۷]
واژه ژن توسط ویلهلم یوهانسن، گیاه شناس، فیزیولوژیست گیاهی و ژنتیک دانمارکی در سال ۱۹۰۹ معرفی شد. [ ۱۸] کلمه ژن از زبان یونان باستان «γόνος، gonos"[ ۱۹] الهام گرفته شده است که به معنای فرزندان و تولید مثل است. [ ۲۰] [ ۱۹]

ژِن (gene)
ژِن
ژِن
واحد بنیادی مادۀ وراثتی. در یکی از رشته های دی اِن اِی قرار دارد و آر اِن اِی از آن رونویسی می کند. در موجودات عالی، ژن ها بر روی کروموزوم ها جای دارند. هر ژن به صورتی ثابت خصوصیت ویژه ای را در فرد پدید می آورد. این ماده را به پاس تحقیقات زیست شناسی اتریشی، گرگور مندل، ژن مندلی نیز می نامند. هر ژن در جایی معیّن، جایگاه ژنی (لوکوس)، روی کروموزومی خاص قرار دارد و ممکن است اشکال گوناگون متعددی، معروف به دگره ها (الل ها)، داشته باشد. هر دگره شکل ویژه ای از یک صفت، مثلاً دگرۀ چشم آبی یا قهوه ای، را تعیین می کند. برخی دگره ها غالب اندو اثر سایر دگره ها، یعنی الل های مغلوب، را می پوشانند. ژن ها را می توان با روش های مهندسی ژنتیک(فناوری ژنی) دستکاری کرد. علم وراثتبه بررسی نحوۀ عملکرد ژن ها می پردازد. هر ژن دارای اطلاعات لازم برای ساختن یک پروتئین است. این اطلاعات به شکل نوعی رمز شیمیایی در مولکول دی اِن اِی موجود است و ژن ها یکی پس از دیگری در طول این مولکول قرار گرفته اند. هر پروتئین، پس از ساخته شدن، جزیی از خصوصیات موجود زنده را تعیین می کند. هرچند همۀ پروتئین ها تعیین کنندۀ خصوصیات موجودند، برخی از این خصوصیات بر اثر محیط تغییر می یابند. دی اِن اِی بر روی کروموزوم ها و در هستۀ یاخته جای دارد و در هر کروموزوم هزاران ژن وجود دارد. طبق برآوردهایی که پس از تکمیل طرح ژنوم انسان(۲۰۰۱) به عمل آمد، تعداد کل ژن های انسان از ۲۷هزار تا ۴۰هزار ژن متغیر است که در ۴۶ کروموزوم پخش شده اند. گاهی یک ژن یا بخش بزرگی از یک یا چند کروموزوم دچار تغییری ناگهانی می شوند که به جهشمعروف است. جهش ممکن است بیماری یا اختلالاتی، ازجمله بیماری هانتینگتون، فیبروزکیستی، و کم خونی داسی شکلرا پدید بیاورد. گرگور مندل برای نخستین بار سازوکار وراثتی ژن ها را با مطالعۀ گیاه نخودفرنگی دریافت، هرچند چیزی دربارۀ ماهیت یا وجود دی اِن اِی نمی دانست. در دهۀ ۱۹۴۰، مشخص شد که ژن را می توان به منزلۀ طول معیّنی از دی اِن اِی درنظر گرفت که رمزگذار یک پروتئین کامل است. این یافته منجر به فرضیۀ یک ژن ـ یک آنزیمشد. بعدها مشخص شد همۀ پروتئین ها آنزیم نیستند و ممکن است از چندین زنجیرۀ پلی پپتیدی ساخته شوند که هریک را ژنی جداگانه تولید می کند. بر همین اساس، فرضیۀ مذکور به شکل یک ژن ـ یک پلی پپتیدتغییر یافت، امّا اندیشۀ کلی همچنان بی تغییر ماند. به این ترتیب آثار مشاهده پذیر ژن ها با ساختن پروتئین ها پدیدار می شود و ژن ها از طریق رمز وراثتی، ساختار پروتئین ، میزان تولید، و تولید به موقع، پروتئین ها را کنترل می کنند. در علم وراثت جدید، ژن ها را به منزلۀ سیسترونیا مجموعه ای از رمز هایی می شناسند که یک پلی پپتید کامل را پدید می آورد یا آن که ژن را واحد انتخابمی دانند. در این صورت یک ژن مندلی خصوصیت ویژه ای را در موجود زنده تعیین و انتخاب طبیعینیز بر اساس آن عمل می کند. ژن ها دستخوش جهش یا نوترکیبیمی شوند و گوناگونی هایی را پدید می آورند که انتخاب طبیعی بر اساس آن عمل می کند. اصطلاح ژن را متخصص دانمارکی علم وراثت، ویلهلم یوهانسن(۱۸۵۷ـ۱۹۲۷)، در ۱۹۰۹ وضع کرد.