[ویکی فقه] آیت الله خامنه ای، سید علی مؤلف کتاب رجالی، با عنوان چهار کتاب اصلی علم رجال می باشند.
خاندان خامنه ای از سادات اصیل حسینی و از نسل پاک امام سجاد (علیه السّلام) هستند. ایشان دوران کودکی خویش را در همان دیار و در دامان خانواده ای اهل علم و زهد و تقوی سپری کرد، و به مراحل بالائی از علم و فضل نائل گردید. از جمله کلام بزرگان درباره ایشان سخن آیت الله مشکینی است که می فرمایند: حضرت مستطاب آیت الله حاج سید علی خامنه ای (مدظله العالی) واجد مقام فقاهت و اجتهاد و قدرت استنباط احکام شرعیه، و لیاقت تصدی مقام معظم رهبری می باشد. ایشان دارای کتابی رجالی، با عنوان چهار کتاب اصلی علم رجال می باشند. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۴ ش، ص۶۲، دوم. ترجمه عربی: الاصول الاربعة فی علم الرجال. ترجمه: ماجد الغریاوی، مقدمه: محمد علی تسخیری، ۱۴۱۴ ق، ص۶۴.
معرفی کتاب
این کتاب، مشتمل بر مطالب زیر است: تعریف علم رجال، ضرورت آن و بررسی موضوع علم رجال.سپس دو کتاب اختیار معرفة الرجال و الفهرست شیخ طوسی بررسی شده اند، به این ترتیب که روش شیخ طوسی در این دو کتاب، مورد بحث قرار گرفته است و مصادر و منابع این دو کتاب، معرفی شده اند.
خاندان خامنه ای از سادات اصیل حسینی و از نسل پاک امام سجاد (علیه السّلام) هستند. ایشان دوران کودکی خویش را در همان دیار و در دامان خانواده ای اهل علم و زهد و تقوی سپری کرد، و به مراحل بالائی از علم و فضل نائل گردید. از جمله کلام بزرگان درباره ایشان سخن آیت الله مشکینی است که می فرمایند: حضرت مستطاب آیت الله حاج سید علی خامنه ای (مدظله العالی) واجد مقام فقاهت و اجتهاد و قدرت استنباط احکام شرعیه، و لیاقت تصدی مقام معظم رهبری می باشد. ایشان دارای کتابی رجالی، با عنوان چهار کتاب اصلی علم رجال می باشند. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۴ ش، ص۶۲، دوم. ترجمه عربی: الاصول الاربعة فی علم الرجال. ترجمه: ماجد الغریاوی، مقدمه: محمد علی تسخیری، ۱۴۱۴ ق، ص۶۴.
معرفی کتاب
این کتاب، مشتمل بر مطالب زیر است: تعریف علم رجال، ضرورت آن و بررسی موضوع علم رجال.سپس دو کتاب اختیار معرفة الرجال و الفهرست شیخ طوسی بررسی شده اند، به این ترتیب که روش شیخ طوسی در این دو کتاب، مورد بحث قرار گرفته است و مصادر و منابع این دو کتاب، معرفی شده اند.
wikifeqh: چهار_کتاب_اصلی_علم_رجال
[ویکی اهل البیت] این کتاب تالیف آیت الله سید علی خامنه ای است و مولف در آن پس از نگاهی کلی به علم رجال، تعریف آن، تاریخچه و سیر اجمالی و انگیزه تدوین هر یک از رشته های علم رجال به معرفی و ارزیابی کتب رجالی مورد نظر پرداخته اند که البته تنها دو کتاب از چهار کتاب اصلی رجال یعنی «اختیار معرفة الرجال» و «فهرست شیخ طوسی» را معرفی کرده اند و معرفی دو کتاب دیگر را به تتمه کتاب موکول نموده اند که گویا بعدا فرصت تکمیل آن را پیدا ننموده اند یا اینکه به چاپ نرسیده است.
در ابتدای بحث، علم رجال به معنای عام چنین تعریف شده است: «دانش شناسایی گروهی از مردم که در جهت خاصی مشترکند و اطلاع از احوال یا انساب یا تألیفات یا برخی دیگر از خصوصیات ایشان».
که این تعریف ناظر به تعریف عام رجال است که کتابهای تراجم را نیز در بر می گیرد. نه تعریف خاص به معنای شناسایی راویان حدیث، از لحاظ نام یا اوصافی که در قبول یا رد گفته و روایت آنان دخالت دارد.
مؤلف پس از تعریف اصطلاحاتی مثل «فهرست»، «تراجم» و «مشیخه» وارد بحث در مورد تاریخچه و سیر اجمالی این علم تا دوره شیخ و نجاشی شده است. در این تاریخچه آمده است: «اگر دایره آن (علم رجال) را تا شرح حال نویسی (رشته تراجم) توسعه دهیم، سابقه این علم به نیمه اول قرن نخستین می رسد، زیرا در حدود سال 40 هجری عبیدالله بن ابی رافع، کاتب امیرالمؤمنین علی علیه السلام نام آن عده از اصحاب رسول اکرم صلی الله علیه و آله را که در جنگهای علی علیه السلام شرکت داشته و به همراهی آن حضرت جنگیده اند، در کتابی گرد آورد و ظاهرا وی نخستین کسی بود که در رجال کتاب نوشت».
مؤلف با اشاره به شیوع کتب حدیث و رواج اصول و مصنفات این علم در قرن سوم هجری، از رونق فن رجال به تبع آن خبر می دهد و نام برخی از آنها را به همراه توضیحاتی ذکر می کند که نام آنها بدین شرح است: «طبقات الرجال برقی»، «کتاب ابو محمد عبدالله بن جبلة بن حیان بن ابجر الکنانی»، «رجال حسن بن علی بن فضال»، «رجال حسن بن محبوب به نام معرفة رواة الاخبار»، «رجال ابراهیم بن محمد بن سعید بن ثقفی» و «کتاب رجال حافظ ابو محمد عبدالرحمن بن یوسف بن خراش المروزی البغدادی».
مؤلف با اشاره به گستردگی، جامعیت و تنوع تألیف کتب رجالی در قرن چهارم می نویسد: «نکته ای که از بررسی بسیاری از کتاب های رجالی این قرن بدست می آید، این است که این کتابها در موضوعات محدودتر و محصورتری نگاشته شده و گویا در این قرن شیوه تخصص گرایی رواج یافته و رشته های تخصصی و موضوعات متنوع مستقلا مورد نظر خبرگان و علمای فن قرار گرفته است و این خود نشانه گسترش دامنه این علم در قرن مزبور است».
نام برخی از کتابهای رجالی قرن چهارم که نویسنده به آنها اشاره کرده است به این شرح است: «کتاب ابن عقده، مشتمل بر رجال امام صادق علیه السلام که در آن از چهار هزار نفر تشرف یافته به صحبت و روایت آن حضرت نام برده است»، «دو کتاب در مورد مؤلفان شیعه و کتاب دیگری مشتمل بر نام راویان ضعیف و غیرموثق به نام الضعفاء تألیف احمد بن الحسین بن عبیداله غضائری»، «چند کتاب قاضی ابوبکر محمد بن عمر الجعانی البغدادی که در حدیث و رجال سرآمد زمان خود بود مثل الشیعة من اصحاب الحدیث و طبقاتهم»، «رجال ابن داود قمی»، «رجال محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به صدوق»، «فهرست حسن بن محمد بن الولید قمی استاد صدوق»، «الطبقات ابن دول»، «رجال کلینی»، «رساله معروف ابوغالب زراری در تراجم راویان آل اعین» و از همه معروفتر کتاب «معرفة الناقلین عن الائمة الصادقین علیهم السلام تألیف شیخ کشی که خلاصه و منتخبی از آن به نام اختیار الرجال موجود است».
مؤلف ضمن اشاره به این که در قرن پنجم هجری چهار کتاب اصلی علم رجال به رشته تحریر درآمد و سرفصل تازه ای در تاریخچه این علم گشوده شد، می نویسد: «این چهار کتاب که خوشبختانه در طول زمان از دستبرد حوادث مصون مانده و اصل آنها تا زمان حاضر باقی است و بعضی از آنها مکرر به طبع رسیده، عبارت است از: اختیار الرجال، الفهرست، الرجال (هر سه تألیف شیخ طوسی) و کتاب فهرست، معروف به رجال نجاشی... این قرن را به خاطر تألیف این چهار کتاب باید سرآمد قرنهای پیشین و نقطه اوج فعالیت های رجالی تا آن روز دانست».
در ابتدای بحث، علم رجال به معنای عام چنین تعریف شده است: «دانش شناسایی گروهی از مردم که در جهت خاصی مشترکند و اطلاع از احوال یا انساب یا تألیفات یا برخی دیگر از خصوصیات ایشان».
که این تعریف ناظر به تعریف عام رجال است که کتابهای تراجم را نیز در بر می گیرد. نه تعریف خاص به معنای شناسایی راویان حدیث، از لحاظ نام یا اوصافی که در قبول یا رد گفته و روایت آنان دخالت دارد.
مؤلف پس از تعریف اصطلاحاتی مثل «فهرست»، «تراجم» و «مشیخه» وارد بحث در مورد تاریخچه و سیر اجمالی این علم تا دوره شیخ و نجاشی شده است. در این تاریخچه آمده است: «اگر دایره آن (علم رجال) را تا شرح حال نویسی (رشته تراجم) توسعه دهیم، سابقه این علم به نیمه اول قرن نخستین می رسد، زیرا در حدود سال 40 هجری عبیدالله بن ابی رافع، کاتب امیرالمؤمنین علی علیه السلام نام آن عده از اصحاب رسول اکرم صلی الله علیه و آله را که در جنگهای علی علیه السلام شرکت داشته و به همراهی آن حضرت جنگیده اند، در کتابی گرد آورد و ظاهرا وی نخستین کسی بود که در رجال کتاب نوشت».
مؤلف با اشاره به شیوع کتب حدیث و رواج اصول و مصنفات این علم در قرن سوم هجری، از رونق فن رجال به تبع آن خبر می دهد و نام برخی از آنها را به همراه توضیحاتی ذکر می کند که نام آنها بدین شرح است: «طبقات الرجال برقی»، «کتاب ابو محمد عبدالله بن جبلة بن حیان بن ابجر الکنانی»، «رجال حسن بن علی بن فضال»، «رجال حسن بن محبوب به نام معرفة رواة الاخبار»، «رجال ابراهیم بن محمد بن سعید بن ثقفی» و «کتاب رجال حافظ ابو محمد عبدالرحمن بن یوسف بن خراش المروزی البغدادی».
مؤلف با اشاره به گستردگی، جامعیت و تنوع تألیف کتب رجالی در قرن چهارم می نویسد: «نکته ای که از بررسی بسیاری از کتاب های رجالی این قرن بدست می آید، این است که این کتابها در موضوعات محدودتر و محصورتری نگاشته شده و گویا در این قرن شیوه تخصص گرایی رواج یافته و رشته های تخصصی و موضوعات متنوع مستقلا مورد نظر خبرگان و علمای فن قرار گرفته است و این خود نشانه گسترش دامنه این علم در قرن مزبور است».
نام برخی از کتابهای رجالی قرن چهارم که نویسنده به آنها اشاره کرده است به این شرح است: «کتاب ابن عقده، مشتمل بر رجال امام صادق علیه السلام که در آن از چهار هزار نفر تشرف یافته به صحبت و روایت آن حضرت نام برده است»، «دو کتاب در مورد مؤلفان شیعه و کتاب دیگری مشتمل بر نام راویان ضعیف و غیرموثق به نام الضعفاء تألیف احمد بن الحسین بن عبیداله غضائری»، «چند کتاب قاضی ابوبکر محمد بن عمر الجعانی البغدادی که در حدیث و رجال سرآمد زمان خود بود مثل الشیعة من اصحاب الحدیث و طبقاتهم»، «رجال ابن داود قمی»، «رجال محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به صدوق»، «فهرست حسن بن محمد بن الولید قمی استاد صدوق»، «الطبقات ابن دول»، «رجال کلینی»، «رساله معروف ابوغالب زراری در تراجم راویان آل اعین» و از همه معروفتر کتاب «معرفة الناقلین عن الائمة الصادقین علیهم السلام تألیف شیخ کشی که خلاصه و منتخبی از آن به نام اختیار الرجال موجود است».
مؤلف ضمن اشاره به این که در قرن پنجم هجری چهار کتاب اصلی علم رجال به رشته تحریر درآمد و سرفصل تازه ای در تاریخچه این علم گشوده شد، می نویسد: «این چهار کتاب که خوشبختانه در طول زمان از دستبرد حوادث مصون مانده و اصل آنها تا زمان حاضر باقی است و بعضی از آنها مکرر به طبع رسیده، عبارت است از: اختیار الرجال، الفهرست، الرجال (هر سه تألیف شیخ طوسی) و کتاب فهرست، معروف به رجال نجاشی... این قرن را به خاطر تألیف این چهار کتاب باید سرآمد قرنهای پیشین و نقطه اوج فعالیت های رجالی تا آن روز دانست».
wikiahlb: چهار_کتاب_اصلی_علم_رجال
[ویکی نور] چهار کتاب اصلی علم رجال اثر رهبر معظم، آیةالله سید علی خامنه ای، رساله ای فارسی در معرفی و بررسی دو کتاب «اختیار معرفة الرجال» و «الفهرست» شیخ طوسی است.
کتاب فاقد مقدمه و تبویب و فصل بندی است. هرچند از نام کتاب چنین برمی آید که نویسنده به معرفی چهار کتاب خواهد پرداخت ولی در این اثر، تنها دو کتاب مذکور معرفی شده و معرفی دو دیگر که «الرجال یا الأبواب» شیخ طوسی و رجال نجاشی می باشند، به تتمه کتاب موکول گردیده است .
نویسنده پیش از معرفی و ارزیابی کتاب های رجالی، به اجمال، به معرفی، تاریخچه و فایده علم رجال پرداخته است.
منظور وی در این کتاب از «فن رجال»، علم رجال به معنای عام بوده و آن را چنین تعریف کرده است: «دانش شناسایی گروهی از مردم که در جهت خاصی مشترکند و اطلاع از احوال یا انساب یا تألیفات یا برخی از خصوصیات ایشان». بنابراین به نظر وی، تعریف علم رجال به معنای خاص فهرست، تراجم، انساب و مشیخه را شامل می شود؛ چون در اصطلاح خاص، «علم رجال» آن است که در شناسایی راویان حدیث، از لحاظ نام یا اوصافی که در قبول یا رد گفته و روایت آنان دخالت دارد، بحث می کند .
«فهرست» مجموعه ای است که در آن، نام مؤلفان و مصنفان گردآوری شده است؛ «تراجم» به طور عام، شرح حال علما یا راویان است بدون اشاره به جهاتی که در رد و قبول روایت مؤثرند و «مشیخه» نشان دهنده سلسه اساتید حدیث است .
کتاب فاقد مقدمه و تبویب و فصل بندی است. هرچند از نام کتاب چنین برمی آید که نویسنده به معرفی چهار کتاب خواهد پرداخت ولی در این اثر، تنها دو کتاب مذکور معرفی شده و معرفی دو دیگر که «الرجال یا الأبواب» شیخ طوسی و رجال نجاشی می باشند، به تتمه کتاب موکول گردیده است .
نویسنده پیش از معرفی و ارزیابی کتاب های رجالی، به اجمال، به معرفی، تاریخچه و فایده علم رجال پرداخته است.
منظور وی در این کتاب از «فن رجال»، علم رجال به معنای عام بوده و آن را چنین تعریف کرده است: «دانش شناسایی گروهی از مردم که در جهت خاصی مشترکند و اطلاع از احوال یا انساب یا تألیفات یا برخی از خصوصیات ایشان». بنابراین به نظر وی، تعریف علم رجال به معنای خاص فهرست، تراجم، انساب و مشیخه را شامل می شود؛ چون در اصطلاح خاص، «علم رجال» آن است که در شناسایی راویان حدیث، از لحاظ نام یا اوصافی که در قبول یا رد گفته و روایت آنان دخالت دارد، بحث می کند .
«فهرست» مجموعه ای است که در آن، نام مؤلفان و مصنفان گردآوری شده است؛ «تراجم» به طور عام، شرح حال علما یا راویان است بدون اشاره به جهاتی که در رد و قبول روایت مؤثرند و «مشیخه» نشان دهنده سلسه اساتید حدیث است .