پیمان مونترو ( به انگلیسی: Montreux Convention Regarding the Regime of the Straits ) موافقت نامه ای بین ترکیه و قدرت های جهانی و منطقه ای بود که به ترکیه اجازه کنترل ترابری دریایی در تنگه های بسفر و داردانل را می داد. این پیمان در ۲۰ ژوئیه ۱۹۳۶ امضا شد.
در معاهده سور که در روز ۱۰ اوت ۱۹۲۰ میلادی برای تنبیه امپراتوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول امضا شده بود تنگه های بسفر و داردانل بین المللی شده و سرزمین های اطراف آنها غیرنظامی اعلام شدند. پیمان لوزان نیز که در ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۳ با دولت جدید ترکیه بسته شده بود این امر را تأیید کرد ولی آن را منوط به امن بودن شرایط در استانبول نمود.
در سال ۱۹۳۶ ترکیه با بیان اینکه بنابر تحولات اخیر جهانی ( حمله ایتالیا به حبشه، حادثه موکدن، و حمله امپراتوری ژاپن به چین، و همچنین اشغال جبهه غربی رود راین از سوی آلمان نازی ) و اینکه با تغییر اوضاع بین المللی دیگر تأمین امنیت آن ممکن نیست از امضا کنندگان پیمان لوزان خواست در یک گردهمایی تازه به بازنگری این پیمان اقدام کنند.
پایه پیمان مونترو حاکمیت ترکیه بر تنگه های بسفر و داردانل را تضمین می کند و همزمان اجازه عبور رایگان کشتی های تجاری را می دهد. بر پایه این پیمان برای کشتی های جنگی کشورهایی که در دریای سیاه ساحل ندارند محدودیت هایی مانند وزن کشتی ها ( کمتر ۴۵ هزار تن ) و طول اقامت کمتر از ۲۱ روز در دریای سیاه در نظر گرفته شده است. همچنین ناوهای هواپیمابر همه کشورها حتی کشورهای حاشیه دریای سیاه حق عبور از این دو تنگه را ندارند و فقط زیردریایی های کشورهای ساحلی دریای سیاه می توانند از این تنگه ها عبور کنند. کشورهای حاشیه دریای سیاه باید ۸ روز پیش از عبور کشتی های نظامی خود از این تنگه ها این موضوع را به مقامات ترکیه اطلاع دهند و کشورهای دیگر هم باید اینکار را از ۱۵ روز پیشتر انجام دهند. [ ۱]
در اوایل دوران جنگ سرد طی یادداشتی در ۷ آگوست ۱۹۴۶ اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی خواستار اعمال حاکمیت مشترک بر تنگه های بسفر و داردانل و تمایل به داشتن پایگاه دائمی در داردانل با بازنگری در پیمان مونترو شد. [ ۲] دولت های غربی پشتیبانی خود را از ترکیه اعلام نمودند و سرانجام به دفاع قاطع از ترکیه برخاستند. دکترین ترومن جدی بودن این مسئله را اثبات کرد. [ ۳]
با آغاز ساخت کانال استانبول در سال ۲۰۲۱ دولت ترکیه خواستار بازنگری در پیمان مونترو شده تا بتواند از رفت وآمد کشتی های تجاری پول بگیرد. در ۴ آوریل ۲۰۲۱، ۱۰۴ دریادار بازنشسته نیروی دریایی ترکیه در بیانیه ای نسبت به هر گونه تغییر در این پیمان هشدار دادند و آنرا برای حفظ ثبات در دریای سیاه ضروری دانستند. این دریاداران، تغییر در پیمان مونترو را نقض بی طرفی ترکیه و بازکردن پای کشورهای دیگر به دریای سیاه دانستند. به گفته های کارشناسان، تغییر در پیمان مونترو به نفع ایالات متحده آمریکا و به ضرر روسیه خواهد بود. [ ۱]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر معاهده سور که در روز ۱۰ اوت ۱۹۲۰ میلادی برای تنبیه امپراتوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول امضا شده بود تنگه های بسفر و داردانل بین المللی شده و سرزمین های اطراف آنها غیرنظامی اعلام شدند. پیمان لوزان نیز که در ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۳ با دولت جدید ترکیه بسته شده بود این امر را تأیید کرد ولی آن را منوط به امن بودن شرایط در استانبول نمود.
در سال ۱۹۳۶ ترکیه با بیان اینکه بنابر تحولات اخیر جهانی ( حمله ایتالیا به حبشه، حادثه موکدن، و حمله امپراتوری ژاپن به چین، و همچنین اشغال جبهه غربی رود راین از سوی آلمان نازی ) و اینکه با تغییر اوضاع بین المللی دیگر تأمین امنیت آن ممکن نیست از امضا کنندگان پیمان لوزان خواست در یک گردهمایی تازه به بازنگری این پیمان اقدام کنند.
پایه پیمان مونترو حاکمیت ترکیه بر تنگه های بسفر و داردانل را تضمین می کند و همزمان اجازه عبور رایگان کشتی های تجاری را می دهد. بر پایه این پیمان برای کشتی های جنگی کشورهایی که در دریای سیاه ساحل ندارند محدودیت هایی مانند وزن کشتی ها ( کمتر ۴۵ هزار تن ) و طول اقامت کمتر از ۲۱ روز در دریای سیاه در نظر گرفته شده است. همچنین ناوهای هواپیمابر همه کشورها حتی کشورهای حاشیه دریای سیاه حق عبور از این دو تنگه را ندارند و فقط زیردریایی های کشورهای ساحلی دریای سیاه می توانند از این تنگه ها عبور کنند. کشورهای حاشیه دریای سیاه باید ۸ روز پیش از عبور کشتی های نظامی خود از این تنگه ها این موضوع را به مقامات ترکیه اطلاع دهند و کشورهای دیگر هم باید اینکار را از ۱۵ روز پیشتر انجام دهند. [ ۱]
در اوایل دوران جنگ سرد طی یادداشتی در ۷ آگوست ۱۹۴۶ اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی خواستار اعمال حاکمیت مشترک بر تنگه های بسفر و داردانل و تمایل به داشتن پایگاه دائمی در داردانل با بازنگری در پیمان مونترو شد. [ ۲] دولت های غربی پشتیبانی خود را از ترکیه اعلام نمودند و سرانجام به دفاع قاطع از ترکیه برخاستند. دکترین ترومن جدی بودن این مسئله را اثبات کرد. [ ۳]
با آغاز ساخت کانال استانبول در سال ۲۰۲۱ دولت ترکیه خواستار بازنگری در پیمان مونترو شده تا بتواند از رفت وآمد کشتی های تجاری پول بگیرد. در ۴ آوریل ۲۰۲۱، ۱۰۴ دریادار بازنشسته نیروی دریایی ترکیه در بیانیه ای نسبت به هر گونه تغییر در این پیمان هشدار دادند و آنرا برای حفظ ثبات در دریای سیاه ضروری دانستند. این دریاداران، تغییر در پیمان مونترو را نقض بی طرفی ترکیه و بازکردن پای کشورهای دیگر به دریای سیاه دانستند. به گفته های کارشناسان، تغییر در پیمان مونترو به نفع ایالات متحده آمریکا و به ضرر روسیه خواهد بود. [ ۱]
wiki: پیمان مونترو