پویانمایی

انیمیشن ( به انگلیسی: Animation ) یا پویانمایی روشی در ساخت فیلم سینمایی است که در آن تصاویر ثابت[ الف] ، به طریقی دستچین و مدیریت می شوند. زمانی که این تصاویر به صورت پیوسته و با سرعت خاصی پشت سر هم به نمایش دربیایند [ ب] ، این توهم در ذهن بیننده به وجود می آید که جسمی در حال حرکت است یا شخصیتی زنده است[ پ] . به عبارتی فرایند ایجاد حرکاتی خیالی در تصاویر یا اشیاء غیرجاندار را انیمیشن می گویند. [ ۲]
انیمیشن می تواند در قالب رسانهٔ آنالوگ مانند «سینما و ویدئو» یا در رسانه های دیجیتال، «فرمتهای ویدئوی دیجیتال و GIF» باشد. برای نمایش انیمیشن می توان از تلویزیون، رایانه، پروژکتور یا فناوری های نو هم استفاده کرد. رایج ترین روش برای نمایش انیمیشن، سینما یا ویدئو است. [ ۳] [ ۴]
کلمه انیمیشن از کلمه لاتین animātiōn با ریشه animātiō به معنای زندگی بخشیدن گرفته شده است. معنای اصلی کلمه انیمیشن در زبان انگلیسی سرزنده است و بسیار قدیمی تر از معنی رسانه تصویر متحرک استفاده شده است. پویانمایی[ ت] واژهٔ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی به جای انیمیشن در انگلیسی است.
فارسی زبانان واژهٔ کارتون را در مفهوم cartoon animation ( نقاشی متحرک ) می فهمند و بکار می برند و هر نوع نقاشی فکاهی و طنز دیگر را با عنوان کاریکاتور می شناسند. [ ۶] [ ۷] [ ۸] [ ۹] [ ۱۰] [ ۱۱] [ ۱۲]
وظیفه انیمیشن زمانی آغاز می شود که کار فیلم زنده ( Live action ) [ ۱۳] به اتمام رسیده باشد. مهم ترین وجه تمایز انیمیشن از فیلم واقعی اصل انتزاع و فراواقعی ( سوررئالیستی ) بودن انیمیشن است. طنز و کمدی در انیمیشن نقش بسزایی دارد. از آنجا که شخصیتهای کارتونی ریشه در هنر کاریکاتور دارند و با اغراق سر و کار دارد، طنز از ویژگی های ذاتی و ماهوی انیمیشن است. [ ۱۴] کارتونها سرشار از آزادی هستند. [ ۱۵] در پردازش شخصیت و فضای کارتون ها مطلقاً هیچ محدودیتی وجود ندارد. شخصیتها می توانند کارهایی را انجام دهند که در دنیای واقعی امکان ناپذیر است. آنان می توانند با وجود جثه بزرگ از مسیرهای باریک رد شوند، بارها بمیرند و زنده شوند، به فضا سفر کنند و بدون نگرانی از سلامت هرچه می خواهند بخورند. [ ۱۶]
به هنرمندی که تصاویر انیمیشن را خلق می کند انیماتور یا پویانما گفته می شود. [ ۱۷] [ ۱۸] [ ۱۹] اغلب در انیمیشنهای قدیمی ( traditional animation ) فریم ها یک به یک عکسبرداری می شدند. در انیمیشنهای جدید ( modern animation ) بیشتر انیماتورها ترجیح می دهند از کامپیوتر برای ساخت انیمیشن استفاده کنند که علاوه بر کاهش چشمگیر زمان تولید و کم کردن هزینه های ساخت انیمیشن، از نظر تصویری نیز تولیدات جذاب تری به همراه داشته است. [ ۲۰] [ ۲۱] انیمیشن ها در فیلم ها و بازی های ویدیویی نیز استفاده می شوند. به عنوان مثال کارکتری مانند میکی ماوس توسط انیماتوری به نام آب آیورکس متحرکسازی شده و حتی ماریو، کاراکتر سری بازی های قارچ خور هم توسط یک انیماتور انیمت شده است [ ث] .