[ویکی فقه] امت به وحدت و کثرت تقسیم می شود.
از نگاه قرآن انسانها در آغاز امت واحد بوده اند: «کانَ النّاسُ اُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ الله النَّبِیّینَ مُبَشِّرینَ و مُنذِرینَ» بسیاری از مفسران معتقدند که مقصود از وحدت در این آیه همسانی در دین و عقیده است. برخی دیگر از مفسران مراد از وحدت را همرنگی و همزیستی مسالمت آمیز اجتماعی مردم بر اثر سادگی زندگی اولیه انسانها دانسته اند. بیشتر مفسران در این جهت هم عقیده اند که در آیه مَجاز حذف رخ داده و در واقع آیه چنین بوده است: «کان الناس امّة واحدة واختلفوا فبعث الله...» ؛ یعنی پس از وحدت و همزیستی مسالمت آمیز دچار اختلاف و تفرقه شدند و خداوند برای رفع این اختلاف پیامبران (علیهم السلام) را گسیل داشت. آیه «و ما کانَ النّاسُ اِلاّ اُمَّةً واحِدَةً فَاختَلَفوا» این تقدیر را تأیید می کند.
برداشت فطری از لفظ امت
در این صورت از آیه می توان برداشت کرد که خواست اولیه فطرت و طبع انسانی که بنیان آفرینش بر آن متکی است، وحدت و همسانی امتهاست، و اختلاف و چندگانگی به عنوان پدیده ای عارضی و غیر الهی این وحدت را از هم می گسلد. از سوی دیگر به رغم مطلب مزبور، از مفهوم برخی آیات استفاده می شود که مشیت الهی به سبب علل و مصالحی چند از جمله اصل اختیار و آزادی انسانها و گزینش راهها و مرامها، بر وحدت امّت انسانی تعلق نگرفته است:«ولَو شاءَ الله لَجَعَلَکُم اُمَّةً واحِدَةً»، «ولَو شاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النّاسَ اُمَّةً واحِدَةً» مصلحت مذکور در آیه «و لَو شاءَ الله لَجَعَلَکُم اُمَّةً واحِدَةً ولکِن لِیَبلُوَکُم فی ما ءاتکُم» ابتلا و آزمایش مردم دانسته شده است. مقصود از این مشیّت، مشیت تکوینی خداست که در صورت تحقق آن، متعلق مشیّت یعنی یکپارچگی امتها ضرورتاً تحقق خواهد یافت؛ ولی در عین حال خدا در اراده تشریعی خود همچنان بر پرهیز از هرگونه اختلاف و تفرقه در میان پیروان ادیان یا گردآمدن همه انسانها زیر پرچم اسلام پای فشرده است،
وحدت امت در عصر امام مهدی
چنان که در حکومت جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با برچیده شدن همه مرزهای جغرافیایی، نژادی و سیاسی و برپایی یک نظام سیاسی همسان، حاکمیت و غلبه یک دین و آیین یعنی اسلام بر همه ادیان آسمانی و غیر آسمانی خواسته یا ناخواسته تحقق خواهد یافت:«هُوَ الَّذی اَرسَلَ رَسُولَهُ بِالهُدی ودینِ الحَقِّ لِیُظهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ» شایان ذکر است که وحدت یاد شده با تشکیل انسانها از گروهها، نژادها، رنگها، زبانهای گوناگون منافاتی ندارد، بلکه این تکثر و اختلاف امری ضروری، کاملا طبیعی و برخاسته از مقتضیات زندگی اجتماعی انسانهاست، چنان که قرآن شعبه شعبه کردن انسانها را برای شناسایی یکدیگر، به خداوند منسوب می داند: «یاَیُّهَا النّاسُ اِنّا خَلَقنکُم مِن ذَکَر واُنثی وجَعَلنکُم شُعوبًا وقَبائِلَ لِتَعارَفوا» و اختلاف رنگ و زبان را از جمله نشانه های تدبیر الهی می شمارد:«ومِن ءایتِهِ خَلقُ السَّموتِ والاَرضِ واختِلفُ اَلسِنَتِکُم واَلونِکُم» و در جای دیگر تقسیم کردن بنی اسرائیل را به ۱۲ امت و تیره، به عدد ۱۲ فرزند یعقوب به خدا نسبت می دهد: «و قَطَّعنهُمُ اثنَتَی عَشرَةَ اَسباطًا اُمَمًا»
از نگاه قرآن انسانها در آغاز امت واحد بوده اند: «کانَ النّاسُ اُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ الله النَّبِیّینَ مُبَشِّرینَ و مُنذِرینَ» بسیاری از مفسران معتقدند که مقصود از وحدت در این آیه همسانی در دین و عقیده است. برخی دیگر از مفسران مراد از وحدت را همرنگی و همزیستی مسالمت آمیز اجتماعی مردم بر اثر سادگی زندگی اولیه انسانها دانسته اند. بیشتر مفسران در این جهت هم عقیده اند که در آیه مَجاز حذف رخ داده و در واقع آیه چنین بوده است: «کان الناس امّة واحدة واختلفوا فبعث الله...» ؛ یعنی پس از وحدت و همزیستی مسالمت آمیز دچار اختلاف و تفرقه شدند و خداوند برای رفع این اختلاف پیامبران (علیهم السلام) را گسیل داشت. آیه «و ما کانَ النّاسُ اِلاّ اُمَّةً واحِدَةً فَاختَلَفوا» این تقدیر را تأیید می کند.
برداشت فطری از لفظ امت
در این صورت از آیه می توان برداشت کرد که خواست اولیه فطرت و طبع انسانی که بنیان آفرینش بر آن متکی است، وحدت و همسانی امتهاست، و اختلاف و چندگانگی به عنوان پدیده ای عارضی و غیر الهی این وحدت را از هم می گسلد. از سوی دیگر به رغم مطلب مزبور، از مفهوم برخی آیات استفاده می شود که مشیت الهی به سبب علل و مصالحی چند از جمله اصل اختیار و آزادی انسانها و گزینش راهها و مرامها، بر وحدت امّت انسانی تعلق نگرفته است:«ولَو شاءَ الله لَجَعَلَکُم اُمَّةً واحِدَةً»، «ولَو شاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النّاسَ اُمَّةً واحِدَةً» مصلحت مذکور در آیه «و لَو شاءَ الله لَجَعَلَکُم اُمَّةً واحِدَةً ولکِن لِیَبلُوَکُم فی ما ءاتکُم» ابتلا و آزمایش مردم دانسته شده است. مقصود از این مشیّت، مشیت تکوینی خداست که در صورت تحقق آن، متعلق مشیّت یعنی یکپارچگی امتها ضرورتاً تحقق خواهد یافت؛ ولی در عین حال خدا در اراده تشریعی خود همچنان بر پرهیز از هرگونه اختلاف و تفرقه در میان پیروان ادیان یا گردآمدن همه انسانها زیر پرچم اسلام پای فشرده است،
وحدت امت در عصر امام مهدی
چنان که در حکومت جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با برچیده شدن همه مرزهای جغرافیایی، نژادی و سیاسی و برپایی یک نظام سیاسی همسان، حاکمیت و غلبه یک دین و آیین یعنی اسلام بر همه ادیان آسمانی و غیر آسمانی خواسته یا ناخواسته تحقق خواهد یافت:«هُوَ الَّذی اَرسَلَ رَسُولَهُ بِالهُدی ودینِ الحَقِّ لِیُظهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ» شایان ذکر است که وحدت یاد شده با تشکیل انسانها از گروهها، نژادها، رنگها، زبانهای گوناگون منافاتی ندارد، بلکه این تکثر و اختلاف امری ضروری، کاملا طبیعی و برخاسته از مقتضیات زندگی اجتماعی انسانهاست، چنان که قرآن شعبه شعبه کردن انسانها را برای شناسایی یکدیگر، به خداوند منسوب می داند: «یاَیُّهَا النّاسُ اِنّا خَلَقنکُم مِن ذَکَر واُنثی وجَعَلنکُم شُعوبًا وقَبائِلَ لِتَعارَفوا» و اختلاف رنگ و زبان را از جمله نشانه های تدبیر الهی می شمارد:«ومِن ءایتِهِ خَلقُ السَّموتِ والاَرضِ واختِلفُ اَلسِنَتِکُم واَلونِکُم» و در جای دیگر تقسیم کردن بنی اسرائیل را به ۱۲ امت و تیره، به عدد ۱۲ فرزند یعقوب به خدا نسبت می دهد: «و قَطَّعنهُمُ اثنَتَی عَشرَةَ اَسباطًا اُمَمًا»
wikifeqh: وحدت_یا_تکثر_امت