وحدت و کثرت فلسفی

[ویکی فقه] واحد به چیزی که از جهت واحد بودن، قابل تقسیم نیست و کثیر مفهومی که از اجتماع چند وحدت به وجود می آید واحد و کثیر گفته می شود.واحد و کثیر دو مفهوم هستند که قسیم یکدیگر و از اقسام موجود می باشند. این دو، از مفاهیم عامه ای هستند که چون مساوی با مفهوم وجود هستند، تصورشان ضروری است و از تعریف بی نیازند.وحدت و کثرت از نوع معقولات ثانیه فلسفی هستند چون هر مفهومی که هم بر ممکن و هم بر واجب صادق باشد، مفهوم ماهوی نیست و از مفاهیمی است که از وجود انتزاع یافته است.
مفهوم ماهوی یا بسیط است و یا مرکب دو مفهوم ماهوی بسیط طبعا جهت اشتراکی نخواهند داشت و به کلی از یکدیگر متباین خواهند بود زیرا اگر جهت اشتراکی بین آنها فرض شود که عین ماهیت بسیط آنها باشد به طوری که دیگر جهت امتیازی نداشته باشند در این صورت تعددی نخواهند داشت و یک ماهیت بیشتر نخواهند بود و اگر فرض شود که هر کدام از آنها علاوه بر جهت مشترک جهت امتیازی هم دارند در این صورت هر کدام از آنها مرکب از دو حیثیت ماهوی خواهد بود و این خلاف فرض بساطت آنها است.پس دو مفهوم ماهوی بسیط، متباین به تمام الذات هستند اما اگر یکی از آنها یا هر دو مفهوم مرکب باشند صورت های مختلفی را برای آنها می توان فرض کرد.
اجزاء ماهیات مرکب
در منطق کلاسیک ماهیات مرکب دست کم دارای دو جزء دانسته شده اند یک جزء مشترک به نام جنس که مفهومی است مبهم و نامتعین و از تردید بین چند نوع به دست می آید و یک جزء مختص به نام فصل که موجب تعین جنس می باشد چنانکه می گویند ماهیت انسان از مفهوم حیوان و مفهوم ناطق ترکیب یافته است که اولی جنس مشترک بین انواع حیوانات و دومی فصل مختص به انسان می باشد. مفهوم جنس ممکن است به نوبه خود مرکب و دارای جنس عالیتر و عامتری باشد چنانکه مفهوم جسم هم شامل حیوان می شود و هم شامل جمادات و نباتات ولی مفاهیم فصلی را بسیط و غیر قابل ترکیب می دانند.سرانجام برای همه ماهیات مرکب ده جنس عالی بسیط یا ده مقوله قائل شده اند از این قرار جوهر، کمیت، کیفیت، اضافه، وضع این نسبت مکانی متی نسبت زمانی جده نسبت به شی ء احاطه کننده ان یفعل حالت تاثیر تدریجی ان ینفعل حالت تاثر و انفعال تدریجی.درباره تعداد مقولات اجناس عالیه و اینکه آیا همه آنها واقعا از قبیل مفاهیم ماهوی معقولات اولی هستند یا دست کم بعضی از آنها مانند اضافه و مقولات مشتمل بر مفهوم نسبت از قبیل معقولات ثانیه می باشند اختلافاتی در میان فلاسفه وجود دارد که فعلا از بررسی آنها صرف نظر می کنیم.
تمایز مقولات مرکب
طبق دستگاه جنس و فصل منطقی و بر اساس اینکه همه ماهیات مرکب منتهی به چند مقوله می شوند تمایز آنها به دو صورت حاصل می شود یکی آنکه تمایز آنها به تمام الذات باشد و آن در صورتی است که دو ماهیت از دو مقوله را با یکدیگر مقایسه کنیم که حتی جنس مشترکی هم بین آنها نخواهد بود مانند مفهوم انسان و مفهوم سفیدی دوم آنکه تمایز آنها ببعض الذات باشد و آن در صورتی است که دو ماهیت از یک مقوله را با یکدیگر بسنجیم مانند مفهوم اسب و مفهوم گاو که در حیوانیت و جسمیت و جوهریت مشترکند.
← نتیجه
...