وثاقت رجال کتاب نوادر الحکمه

[ویکی فقه] وثاقت رجال کتاب نوادر الحکمه (اصل رجالی). کتاب نوادر الحکمه، تألیف محمد بن احمد بن یحیی از اساتید حدیث در قرن سوم هجری است. این کتاب در زمان خودش جامعی روایی محسوب می شد. محمد بن حسن بن ولید، مشایخ بی واسطه محمد بن احمد را که بیش از ۵۰۰ نفرند، جز عدّه ای خاص، توثیق ضمنی کرده و بزرگانی چون ابوالعباس بن نوح، شیخ صدوق، نجاشی و شیخ طوسی هم این توثیق را پذیرفته اند.
از آن جا که علم رجال برای سنجش اعتبار روایات به وجود آمده، دارای اهمیتی فراوان است. در این علم، برای سنجش اعتبار حدیث، گاهی به اسامی و عناوین خاص راویان نگاه می شود و گاه یک عنوان کلی که قابل تطبیق بر مصادیق روات است، توجه می شود. با توجّه به این که مباحث رجالی به جرح یا تعدیل می انجامد، به گروه اوّل، جرح و تعدیل خاص و به گروه دوم، قواعد جرح و تعدیل عام گفته می شود. یکی از این قواعد تعدیل یا توثیق عام، نسبت به روات کتاب «نوادر الحکمه» محمد بن احمد بن یحیی است.
معرفی اجمالی مؤلف
محمد بن احمد بن یحیی بن عمران بن عبدالله بن سعد بن مالک اشعری قمی مکنی به ابی جعفر و ابن عمران از راویان قابل اعتماد در حدیث است؛ هرچند نجاشی می گوید: «وی از ضعفا نقل روایت می کرد و به مراسیل اعتماد می نمود و توجهی نداشت که حدیث را از چه کسی می گیرد»؛ امّا خودِ نجاشی او را فی نفسه خالی از طعن می داند.
نجاشی، احمد بن علی (م۴۵۰ق)، رجال النجّاشی، ج۱، ص۳۴۸، ش۹۳۹، مؤسسه نشر اسلامی.
نخستین بار ابوجعفر محمّد بن حسن بن ولید (م۳۴۳ق) استاد شیخ صدوق، روایات و افرادی را از کتاب مشهور «نوادر الحکمه» استثنا کرد که مفهوم این کار، پذیرش و توثیق سایر روایات و افراد مذکور در این کتاب بود. ابو جعفر ابن بابویه ـ شیخ صدوق ـ و ابوالعباس بن نوح (م۴۰۸ق) نیز، این عمل را ـ با توضیحاتی که در آینده می آید ـ تایید کردند. پس از ایشان نجاشی در رجال خود، کار ابن ولید را نقل و تلقی به قبول می کند که عبارت وی، چنین است: «و کان محمّد بن الحسن بن الولید یستثنی من روایة محمّد بن احمد بن یحیی ما رواه عن محمّد بن موسی الهمدانی او ما رواه عن رجل او یقول بعض اصحابنا او عن محمّد بن یحیی المعاذی او عن ابی عبدالله الرازی الجامورانی او عن ابی عبدالله السیاری او عن یوسف بن السخت او عن وهب بن منبه او عن ابی علی النیشابوری او عن ابی یحیی الواسطی او محمّد بن علی ابو سمینة او یقول فی حدیث او کتاب و لم اروه او عن سهل بن زیاد الآدمی او عن محمّد بن عیسی بن عبید باسناد منقطع او عن احمد بن هلال او محمّد بن علی الهمذانی او عبدالله بن محمّد الشامی او عبدالله بن احمد الرازی او احمد بن الحسین بن سعید او احمد بن بشیر الرقی او عن محمّد بن هارون او عن مَمَویه (بنا به ضبط محقق نراقی)
نراقی، ملا احمد (م۱۲۴۵ق)، عوائد الایام، ص۸۷۳، تحقیق مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه، چاپ اوّل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵ش.
...