هلیوم

هِلیوم یا هلیُم ( به انگلیسی: Helium، با نشان شیمیایی He ) یک عنصر شیمیایی با عدد اتمی ۲ و جرم اتمی ۴٫۰۰۲۶۰۲ است. این عنصر، بی بو، بی رنگ، بی مزه، غیرسمّی و از دیدگاه شیمیایی بی اثر و تک اتمی است که در جدول تناوبی در بالای گروه گازهای نجیب جا دارد. [ الف] دمای ذوب و جوش این ماده در میان دیگر عنصرها بسیار پایین است، به همین دلیل در دمای اتاق و البته در بیشتر موارد به صورت گازی است مگر اینکه تحت شرایط بسیار ویژه ای قرار داشته باشد.
واژهٔ هلیوم از واژهٔ یونانی هلیوس، به معنای «ایزد خورشید» گرفته شده است. زمانی که هنوز هلیوم شناخته نشده بود، ستاره شناس فرانسوی ژول ژانسن در جریان خورشیدگرفتگی سال ۱۸۶۸ برای نخستین بار در طیف بینی نور خورشید، خط زرد طیفی هلیوم را دید. در جریان همان خورشیدگرفتگی، نورمن لاکیر پیشنهاد کرد این خط زرد می تواند به دلیل یک عنصر تازه باشد. دو شیمی دان سوئدی با نام های پر تئودر کلیو و نیلز آبراهام لانگلت در سال ۱۸۹۵ این عنصر را شناسایی و اعلام کردند. آن ها هلیوم را از سنگ کلویت که کانی اورانیوم است، به دست آوردند. در سال ۱۹۰۳ منابع بزرگ هلیوم در میدان های گازی ایالات متحده پیدا شد.
هلیوم، بعد از هیدروژن، هم از نظر سبکی و هم از نظر فراوانی، دومین عنصر کیهان است، گرچه با وجود کاربردهای بسیار مهم و حیاتی که دارد، بر روی زمین بسیار کمیاب است. نزدیک به ۲۴٪ از جرم گیتی، سهم این عنصر است که این مقدار بیش از ۱۲ برابر ترکیب تمام عنصرهای سنگین است. هلیوم به همان صورت که در خورشید و مشتری یافت می شود، در جهان پیدا می شود و این به دلیل انرژی بستگی ( به ازای هر هسته ) بسیار بالای هلیوم - ۴ نسبت به سه عنصر دیگر پس از آن، در جدول تناوبی است. بیشتر هلیوم موجود در کیهان، هلیوم - ۴ است و گمان می رود که در جریان مه بانگ پدید آمده باشد. امروزه با کمک واکنش های همجوشی هسته ای در ستاره ها، گونه های تازه ای از هلیوم ساخته شده است.
هلیوم در هواکُرهٔ زمین بسیار کمیاب است و بیشتر هلیومی که در خاک زمین پیدا می شود، در اثر واپاشی هسته ای طبیعی در عنصرهای سنگین پرتوزا مانند اورانیوم و توریوم پدید آمده است؛ به این ترتیب که در اثر واپاشی، ذره های بتا از عنصر تابیده شده و هستهٔ هلیوم - ۴ به دست آمده است. هلیومِ به دست آمده از واپاشی، به آسانی به صورت فشرده با درصدی نزدیک به ۷٪ حجمی، در دام گاز طبیعی گرفتار می شود. سپس می توان با روش های صنعتی و به صورت تجاری با کاهش دمای آمیختهٔ هلیوم و گاز طبیعی، آن را از دیگر گازها به روش تقطیر جزء به جزء جدا ساخت.

هِلیوم (helium)
هِلیوم
عنصریگازی، نافلز، بی رنگ، بی بو، با نماد He، عدد اتمیدو و جرم اتمی۴.۲۶۰۰. در گروه گازهای نادرقرار دارد. فاقد فعالیت شیمیایی است و ترکیب نمی سازد. در کیهان از نظر فراوانی دومین عنصر، بعد از هیدروژن، است. دارای کمترین نقطۀ جوش، برابر۲۶۸.۹- درجۀ سانتی گراد، و کمترین نقطۀ ذوب، برابر ۲۷۲.۲- درجه سانتی گراد، در بین همۀ عناصر است. به مقدار ناچیزی در جو زمین وجود دارد که ناشی از واپاشی ذرات آلفای عناصر پرتوزادر پوستۀ زمین است. هلیوم سبک ترین عنصر بعد از هیدروژن و عنصر سازندۀ اغلب ستارگان، ازجمله خورشید است. در خورشید، طی فرآیند گداز هسته ایهیدروژن به هلیوم تبدیل، و گرما و نور تولید می شود. هلیوم از فشردن و تقطیر جزءبه جزءگازهای طبیعت حاصل می شود. هلیوم در بالون ها و رقیق کننده های اکسیژنی به کار می رود که در دستگاه تنفسی در عمق های زیاد آب استفاده می شوند. هلیوم مایع به فراوانی در تحقیقات فیزیکی در دمای کم(کریوژنیک) مصرف می شود. در ۱۸۶۸، هلیوم در طیف خورشیدکشف و در ۱۸۹۵، در زمین نیز مشاهده شد.