نواب اربعه

[ویکی فقه] از میان نواب امام زمان(عج) چهار نفر به عنوان «نواب اربعه» مشهور می باشند. این افراد در واقع نائبان خاص حضرت بوده اند که از سال ۲۶۰ هـ.ق. تا سال ۳۲۹ هـ.ق. واسطه بین آن حضرت و شیعیان بوده اند. این افراد در مرتبه ای از فضیلت و برتری بوده اند که از طرف امام زمان (عج) و بعضاً از طرف امام هادی علیه السلام و امام عسکری علیه السلام به عنوان وکلای ایشان انتخاب شده بودند.
اسامی نواب اربعه به ترتیب عبارت است از:۱.ابو عمرو عثمان بن سعید عَمری۲. ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید۳. ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی۴. ابوالحسن علی بن محمد سمری
ابوعمرو عثمان بن سعید عمری
عثمان بن سعید در ابتدا وکیل امام هادی علیه السلام بود و سپس وکالت امام حسن عسکری علیه السلام را عهده دار شدو پس از شهادت امام عسکری علیه السلام به عنوان اولین نائب امام زمان (عج) برگزیده شد. امام هادی علیه السلام به احمد بن اسحاق یکی از بزرگان شیعه فرمود:«این ابوعمرو(عثمان بن سعید) فردی امین و مورد اطمینان من است.آنچه به شما بگوید،از جانب من می گوید وآنچه به شما برساند،از طرف من می رساند.» امام حسن عسکری علیه السلام نیز در خصوص او همین جمله را بیان فرمود. عثمان بن سعید به «سمّان» (روغن فروش) مشهور بود. وی این شغل رادر حقیقت پوششی برای فعالیتهای سیاسی خویش قرار داده بودواموالی را که برای رسانیدن آن به امام علیه السلام، به وی داده می شد،در ظرف روغن می نهاد و نزد حضرت می برد. عثمان بن سعید پس از رحلت امام حسن عسکری علیه السلام مراسم تغسیل و تدفین آن حضرت را عهده دار شد. تاریخ وفات وی دقیقاً مشخص نیست. برخی احتمال داده اند بین سالهای ۲۶۰ تا ۲۶۷ هـ.ق. درگذشته باشد. و برخی فوت او را در سال ۲۸۰ هـ.ق. دانسته اند.
اباجعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری
محمد بن عثمان دومین نائب خاص امام مهدی(عج)می باشد که پس ار درگذشت پدرش از طرف امام علیه السلام به عنوان نائب برگزیده شد. وی از منزلت خاصی در نزد شیعیان برخوردار بود.» حضرت مهدی (عج) پس از درگذشت عثمان بن سعید (پدر محمد بن عثمان) ضمن توقیعی به وی تسلیت گفت و پس از دعای خیر در حقش امر نیابت را به او واگذار کرد. در حدیثی از امام حسن عسکری علیه السلام آمده است:«العمری وابنه ثقتان... ؛ «عثمان بن سعید و پسرش محمد بن عثمان هر دو ثقه و مورد اعتماد هستند.»محمد بن سعید حدود ۴۰ سال عهده دار نیابت حضرت بودو سرانجام در سال ۳۰۴ یا ۳۰۵ هـ.ق. رحلت کرد. دو ماه قبل از رحلتش با اعلام حضرت مهدی (عج) زمان مرگ خود را یادآور شد. قبری برای خود حفر کردو روز موعود ازدنیا رفت.
ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی
...

[ویکی شیعه] نُوّاب اَربَعه، به چهار نماینده یا نایب خاص امام مهدی (ع) در دوران غیبت صغری گفته می شود که رابط میان شیعیان و امام بودند: عثمان بن سعید، محمد بن عثمان، حسین بن روح و علی بن محمد سمری. نواب اربعه از اصحاب باسابقه و مورد اعتماد امامان بودند که یکی پس از دیگری از طرف امام زمان و با معرفی نایب پیش از خود معرفی می شدند. این چهار نفر به مدت هفتاد سال، نیابت امام را عهده دار بودند و با داشتن وکلایی در دورترین شهرهای اسلامی، پیام ها و خواسته‏ های شیعیان را به امام و پاسخ های امام را به آنان می رساندند. از دیگر وظایف نایبان خاص این بود که تردیدها را درباره حضرت مهدی از بین ببرند و محل زندگی امام و مشخصات او را پنهان دارند.
اصطلاح نیابت خاصه به معنای جانشینی شخصی از سوی امام(ع) برای برقراری ارتباط مردم با اوست، در مواردی که ارتباط مستقیم ممکن نیست. در این شرایط، امام، افراد خاصی را نایب خود قرار می دهد که اولین آنان را خود باید به مردم معرفی کند و در ادامه، نایب جدید را نایب قبلی به مردم معرفی می کند.
فعالیت نایبان خاص امام زمان از سال ۲۶۰ تا ۳۲۹ق (تقریباً ۷۰ سال) یعنی در دوران غیبت صغری بود. در این سال ها، چهار نفر از شیعیان که بعضی از آنان، از اصحاب امام دهم و امام یازدهم و از چهره های شناخته شده بودند، وظیفه نیابت و نمایندگی امام زمان را بر عهده داشتند و رابط امام و شیعیان بودند. در این سال ها وکلای دیگری هم در شهرها و سرزمین های اسلامی حضور داشتند که نماینده این چهار نفر بودند.

[ویکی اهل البیت] کلیدواژه: نواب اربعه، غیبت صغری، امام مهدی علیه السلام، وظایف نواب اربعه
نایبان خاص امام مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف در دوران غیبت صغری، چهار تن از علمای پارسا و بزرگ شیعه (و بعضا از اصحاب با سابقه امامان پیشین) بودند. این افراد به «نواب اربعه» نامیده شده اند.
نواب اربعه به ترتیب زمانی عبارت بودند از:
نواب اربعه در واقع نائبان خاص حضرت بوده اند که از سال 260 هـ تا سال 329 هـ واسطه بین آن حضرت و شیعیان بوده اند. این افراد در مرتبه ای از فضیلت و برتری بوده اند که از طرف امام زمان (عج) و بعضاً از طرف امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) به عنوان وکلای ایشان انتخاب شده بودند.
نواب امام سؤالات کتبی و شفاهی مردم را به حضور امام زمان علیه السلام برده و سپس پاسخ را به شیعیان می رسانیدند و همچنین، وجوه شرعی شیعیان را با وکالتی، که از امام داشتند، می گرفتند و به حضرت تحویل می دادند یا با اجازه ایشان مصرف می کردند آنان جمعی بودند که امام حسن عسکری علیه السلام] در زمان حیات خود عدالت شان را تأیید فرمود و همه را به عنوان امین امام زمان علیه السلام معرفی کرد و بعد از خود، ناظر املاک و متصدی کارهای خویش گردانید، و آن ها را با نام و نسب به مردم معرفی نمود.
ابوعمرو عثمان بن سعید از یاران و شاگردان مورد وثوق امام دهم و یازدهم علیهم السلام و مردی جلیل القدر و مورد اطمینان بود که از یازده سالگی در محضر امام هادی علیه السلام به خدمتگزاری و آموختن فقه و حدیث و تعالیم اسلامی اشتغال داشته است و شاگرد تربیت یافته ولایت و امامت بوده است. او را با توجه به قبیله، «اسدی» و محل سکونت، «عسکری» و شغل، «سمان» یا «زیات» (روغن فروش) نامیده اند. امام هادی (ع) به احمد بن اسحاق فرمود:
«این ابوعمرو فردی امین و مورد اطمینان من است. آنچه به شما بگوید، از جانب من می گوید و آنچه به شما برساند، از طرف من می رساند»
وقتی نایب اول امام مهدی علیه السلام وفات یافت، بیش از دیگران، آن حضرت آزرده و اندوهگین شد و در نامه ای به فرزند عثمان، مرگ پدر را تسلیت گفت و او را به جای پدرش منصوب کرد. محمد بن عثمان به رغم مخالفت هایی که مدعیان دروغین نیابت، با وی کردند و فشارهایی که خلفای آن دوران وارد می ساختند، توانست وظایف نیابت ولی عصر علیه السلام را به نیکی انجام دهد و نگذاشت غُلات با ترفندهای دروغین، شیعیان را متوجه خود سازند و نیابت او را متزلزل کنند.

نُوّابِ اَرْبَعه
نزد امامیه، چهارتن از دانشوران و اندیشمندان بزرگ شیعه که از سوی حضرت ولی عصر (عج) در دوران غیبت صغری (۲۶۰ـ۳۲۹ق) نیابت و سفارت خاص داشته اند و مرجع و پیشوای عموم شیعیان دوازده امامی بوده اند. اسامی آنان به ترتیب دورۀ نیابت چنین است: ۱. ابوعمرو عثمان بن سعید عَمْری أسدی سمّان؛ ۲. ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عَمری؛ ۳. ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی؛ ۴. ابوالحسن علی بن محمد سَمُری. عثمان بن سعید از ۱۱سالگی به محضر امام هادی (ع) راه یافت و به کسب علم و معرفت پرداخت و در شمار یاران نزدیک و مورد وثوق آن حضرت قرار گرفت و نیز از اصحاب خاص امام حسن عسکری (ع) و مورد اعتماد آن حضرت بود. در ابتدای غیبت صغری به نیابت امام عصر (عج) منصوب شد و حدود ۲۶۵ق وفات یافت. محمد بن عثمان پس از درگذشت پدر به مقام نیابت خاصه نایل آمد و حدود ۴۵ سال در این منصب باقی بود تا این که در ۳۰۴ق وفات یافت. حسین بن روح نوبختی: ایرانی تبار از خاندان معروف نوبخت بود که پس از وفات محمد بن عثمان به فرمان امام عصر (عج) بر مسند نیابت خاصۀ آن حضرت نشست و تا هنگام وفات (سال ۳۲۶ق) به تدبیر امور شیعه پرداخت. عامه و خاصه او را به علم و درایت می شناختند. در کمال تقیّه زندگی می کرد و در زمان نیابت او حوادث مهمی از جمله کشته شدن برخی مدعیان دروغین نیابت روی داد. علی بن محمد سَمُری: آخرین نایب خاص امام عصر (عج) که حدود چهار سال (۳۲۶ـ۳۲۹ق) این منصب را متصدّی شد و توقیع مشهور امام مبنی بر وقوع غیبت تامّه (غیبت کبری) و پایان دورۀ نیابت خاصه و تکذیب مدعیان مشاهده و ارتباط پیاپی با امام، توسط او صدور یافت. وی شش روز پیش از وفاتش آن توقیع را بر خواص شیعه قرائت کرد و از مرگ خود پس از شش روز از آن تاریخ خبر داد، وقتی روز ششم نزد او آمدند در حال احتضار بود، از وصیّ او پرسیدند پاسخ داد: «لله امر هو بالغه» (کاری است که با خداوندست و او به سامانش خواهد رساند)، و بلافاصله وفات یافت. توقیعات امام توسط نواب اربعه صادر می شد، و ایشان در حفظ عقاید شیعه و تقویت ایمان آن ها نقش مهمی ایفا کردند، و در دفع شبهات مخالفان و پاسخگویی به اشکالات تلاش نمودند، اخذ و توزیع اموال امام (ع) را برعهده داشتند و به دور از جنجال های سیاسی و فعالیت های اجتماعی چشمگیر دوران نیابت را به پایان بردند. محل سکونت و مدفن هر چهار تن در بغداد و آرامگاه هر یک از آنان از مزارهای مشهور آن دیار است. نیز ← ابرنواختر