از تشکل های سیاسی ـ مذهبی دهۀ ۱۳۲۰ش با گرایش های سوسیالیستی و ناسیونالیستی . در سال ۱۳۲۲ش، از تلفیق دو محفل مطالعاتی از جوانان، به رهبری سیدجلال الدین آشتیانی و محمد نخشب ، گروهی به نام نهضت خداپرستان سوسیالیست به وجود آمد. قاسم شکیب نیا، کاظم یزدی ، حسین راضی ، جعفر آشتیانی، و نهاوندی از دیگر بانیان این گروه بودند. با گسترش نهضت ملی ایران و نهایتاً تشکیل جبهۀ ملی در اواخر دهۀ ۱۳۲۰ش، فعالیت خداپرستان سوسیالیست در دو شاخه جریان یافت . آشتیانی و هواداران او همچنان به فعالیت های فرهنگی غیر حزبی و نیمه مخفی ادامه دادند. انتشار نشریۀ مهد علم به کوشش نهاوندی از فعالیت های آنان بود. این شاخه همچنین تشکلی با نام «جمعیت تعاونی خداپرستان » به وجود آورد. برخی از اعضای این شاخه در انجمن اسلامی دانشجویان به فعالیت پرداختند و با نشریاتی چون گنج شایگان ، که این انجمن منتشر می کرد، همکاری کردند. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش، فعالیت این شاخه عملاً متوقف شد، گرچه چندتن از اعضا در نهضت مقاومت ملی به مبارزات خود ادامه دادند. شاخۀ دیگر نهضت خداپرستان سوسیالیست ، به فعالیت های رسمی و علمی حزبی روی آورد و در قالب جمعیت خداپرستان سوسیالیست اعلام موجودیت کرد. محمد نخشب ، حسین راضی و معین الدین مرجائی از اعضای این جمعیت بودند و روزنامۀ صبح امید ارگان جمعیت بود. اعضای جمعیت پس از چندی به حزب ایران پیوستند و نخشب و راضی به عضویت شورای مرکزی حزب درآمدند. خداپرستان سوسیالیست عضو حزب ایران ، در بهمن ۱۳۳۱ش با جدایی از حزب ایران ، جمعیت آزادی مردم ایران را تشکیل دادند.
wikijoo: نهضت_خداپرستان_سوسیالیست