نقد ترجمه فارسی کتاب اللمع فی التصوف

[ویکی فقه] از آن جا که عرفان عصاره علوم اسلامی است، ترجمه متون عرفانی از دشواری بیشتری نسبت به سایر متون برخوردار است چراکه مترجم علاوه بر تسلط بر زبان مبداء و مقصد، باید در حوزه علوم اسلامی نیز تسلط و اشراف داشته باشد تا بتواند از پس ترجمه یک متن جدی و کهن عرفانی برآید.این پژوهش به بررسی موردی ترجمه های فارسی کتاب اللمع فی التصوف می پردازد و به روشنی نشان می دهد که میزان آشنایی و تسلط مترجمان با علوم اسلامی و زبان مبداء و مقصد تاثیر مستقیمی بر صحت و قوت ترجمه دارد.از جمله چالش های فراروی مترجمان در ترجمه متون عرفانی می توان به: قرائت نادرست متن، استفاده نادرست از واژه نامه ها در معادل یابی درست، عدم توجه به بافت در معادل یابی، عدم آشنایی با مصطلحات تخصصی عرفانی اسلامی و نیز فهم نادرست متن اشاره کرد.
عرفان عصاره علوم اسلامی است و لذا ترجمه متون عرفانی از دشواری خاصی برخوردار است به این معنا که مترجم متون عرفانی باید علاوه بر تسلط بر زبان مبداء و مقصد از تسلط و اشراف خوبی در علوم اسلامی و مصطلحات عرفانی برخوردار باشد، یعنی صرف دانستن زبان و داشتن علایق عرفانی برای ترجمه متون جدی و کهن عرفانی کافی نیست.مترجم باید در عرفان اسلامی استاد دیده باشد، کتاب خوانده باشد و متضلّع در این مباحث باشد تا بتواند از عهده ترجمه متون عرفانی برآید. متاسفانه در کشور ما کار برعکس است! یعنی افراد می آیند و مستقیماً در رشته ای به نام مترجمی تحصیل می کنند بی آن که در زمینه یا موضوعی خاص تبحر داشته باشند و یا تحصیل کرده باشند.آنگاه برای رفع خلاء و نقص در زمینه های تخصصی، چند واحد به عنوان زبان تخصصی می گذرانند و سپس با این بضاعت اندک و دانش تنک دست به ترجمه می زنند. حال آن که کار باید دقیقاً برعکس باشد. به این طریق که مثلاً کسی بیاید و در رشته فلسفه تحصیل کند، آنگاه در مقطع دکتری در رشته ای خاص با عنوان ترجمه متون فلسفی به تحصیل بپردازد و سپس بتواند متون فلسفی را ترجمه کند و اندک اندک در این زمینه تبحر بیابد.کلیات ترجمه و مباحث مطالعات ترجمه نباید به صورت مجزا و در رشته ای خاص با نام مترجمی عرضه شود. چنین کاری بس عبث و بی حاصل و آفت خیز است.همانطور که عرض کردم، افراد باید ابتدا در رشته ای علمی مثلاً کشاورزی یا مهندسی و یا ادبیات تحصیل کنند، آنگاه در مقطع دکتری وارد رشته ترجمه تخصصی شوند و همان جا نیز با کلیات ترجمه و مطالعات ترجمه عمومی آشنا شوند.ما در این پژوهش به روشنی نشان داده ایم که فردی که در ادبیات فارسی در مرتبه دانشیاری قرار دارد به دلیل آشنایی ناکافی با زبان مبداء و نیز موضوع مورد ترجمه دچار چه خطاهای فاحشی در ترجمه گردیده است.
معرفی اثر و مؤلف
عبدالله بن محمد بن یحیی مکنی به ابونصر و مشهور به سرّاج طوسی و ملقّب به طاووس الفقراء است. وی از مشاهیر علماء و محدثان و فقها و عرفای قرن چهارم هجری است. نخستین توجه خاص به وی در ضمیمه تذکرة الاولیاء است و مقاله جامی در نفحات الانس عمدتاً از آن فراهم شده است.غالب منابع عرفانی متاخر هم چون کشف المحجوب، رساله قشیریه، طبقات صوفیه و... از وی و اثر معروفش اللمع فی التصوف نام برده اند.
طاهری سیدروح الله، چارچوبی برای ارزیابی ترجمه از عربی به فارسی با تکیه بر آراء نیومارک، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، گروه عربی، ۱۳۹۴.
اللمع فی التصوف تاکنون دو بار به فارسی ترجمه شده است. نخست در سال ۱۳۸۰ به وسیله دکتر قدرت الله خیاطیان استادیار دانشگاه سمنان که البته این ترجمه کامل نیست و کمتر از یک سوم اللمع را به پارسی برگردانده است. از آن جا که ترجمه دکتر خیاطیان اغلاط کمتری دارد ما در این پژوهش برای نشان دادن ترجمه صحیح و پیشنهادی از ترجمه ایشان استفاده کرده ایم.اما ترجمه دوم که در این پژوهش به ارزیابی آن پرداخته ایم متعلق است به دکتر مهدی محبتی دانشیار دانشگاه زنجان که چاپ نخست آن در سال ۱۳۸۲ به وسیله انتشارات اساطیر عرضه گردیده است و متن کامل اللمع را به فارسی برگردانده است. دکتر محبتی دکترای خود را در رشته ادبیات فارسی از دانشگاه تهران اخذ کرده است. شایان ذکر است این ترجمه در سال ۱۳۸۸ تجدید چاپ گردیده است بی آن که اغلاط فاحش از آن زدوده گردد.
پیشینه پژوهش
...