[ویکی فقه] آنچه به نقاشی قاجار معروف است، با سلطنت "آقا محمدخان" شروع نمی شود، بلکه از دوران پادشاهی "کریم خان زند" آغاز می گردد. از آثار نقاشی دوره قاجار مبتنی بر اصول و مبانی عرفان ایرانی اسلامی است. موضوع در آثار نقاشی این دوره به چند گروه مجزا تقسیم می شود: منظره سازی، شمایل نگاری، صحنه های رزم و بزم، بندبازی، حرکات موزون و موضوعاتی که با شعر و ادبیات پارسی پیوند دارد.
آنچه به نقاشی قاجار معروف است، با سلطنت "آقا محمدخان" شروع نمی شود، بلکه از دوران پادشاهی "کریم خان زند" آغاز می گردد. برجسته ترین نقاشان دربار کریم خان از شیراز به تهران رفتند و هسته مرکزی هنرمندان دربار قاجار را تشکیل دادند. هنرمندان این دوره را «دوره فرنگی سازی» نام نهاده اند؛ ایرانیان در این دوره مواردی از شیوه خارجی را که به مذاقشان خوش می آمد، انتخاب و آن را در سنت خود ادغام کردند که تلفیق شیوه های نو و کهنه منجر به شیوه ی نقاشی متمایزی شد که کلاً ایرانی بود. اولین نکته ای که در بررسی نقاشی دوره قاجار به چشم می خورد، کثرت پرده های رنگ و روغن به اندازه نسبتاً بزرگ است؛ استفاده از رنگ و روغن یک قرن بعد از صفویه در ایران رواج پیدا کرد. بیشترین تصاویر این پرده ها، مربوط به چهره "فتحعلی شاه" بود که خود دوستدار هنر و هنرمندان و البته شیفته خود بود. "مهر علی" برجسته ترین نقاش دربار فتحعلی شاه به شمار می آید. پرده های برجا مانده از این نقاش حاکی از آنند که او بیش از همکارانش در نمایش شوکت شاهانه موفق بوده است. مهرعلی خصوصاً در یک شمایل تمام قد فتحعلی شاه را با تاج کیانی و عصای مرقّع و در نهایت ذوق و مهارت نشان می دهد. بهترین طرح های باقی مانده هنر دوره قاجار در دوران طولانی این پادشاه قاجار به وجود آمد. پرورش هنر نقاشی بیشتر وابسته به دربار بود و شاهان و شاهزادگان مهمترین سفارش دهندگان آثار هنری و تنها حامیان هنر بوده اند. در روزگار فتحعلی شاه سبک «دیوار نگاری» شروع شد. دیوار نگاره هایی زیبا از آقا محمدخان و فتحعلی شاه در کرج، در خرابه های «کوشکی» در نزدیکی مدرسه جدید کشاورزی به خوبی یادآور نقاشی دوره قاجار است."عبدالله خان" از دیگر نقاشان خاصّه فتحعلی شاه بود و از او تک چهره می کشید. او دیوار نگاره ای عظیم از مراسم سلام نوروزی فتحعلی شاه در تالار بار عام کاخ گلستان اجرا کرده است. در دربار محمدشاه یکی از شاگردان مهرعلی به نام "ابوالحسن غفاری (ثانی) " خوش درخشید، او نخستین هنرمند ایرانی بود که برای آموزش فنّ چاپ و علم نقاشی به ایتالیا فرستاده شد. او در رم در موزه های فلورانس به رونگاری از آثار هنرمندان عصر رنسانس پرداخت و در بازگشت، نقاش باشی دربار ناصرالدین شاه شد و لقب «صنیع الملک» را از ناصرالدین شاه گرفت و همچنان که می کوشید اصول و قواعد علمی طبیعت نگاری را به خوبی درک کند، همواره بر آن بود که روح سنت ایرانی را نیز زنده نگه دارد. دو اثر بزرگ او، نقاشی «سلام نوروزی ناصرالدین شاه» و «تصویرسازی کتاب هزار و یک شب» به دستور شاه، می باشد. گفتنی است اولین مدرسه نقاشی دولتی که به صورت رایگان به آموزش هنر نقاشی به شیوه جدید پرداخت، در این دوره و به همت "صنیع الملک" تاسیس شد. البته «دارالفنون» پیش از این امکان آشنایی ایرانیان را با هنر نقاشی فراهم آورده بود؛ نوآوری صنیع الملک این بود که بر خلاف چهره نگاری های قبلی که تنها به خصوصیات ظاهری اهمیت داده می شد، تلاش می کرد در نمایاندن حالات و شخصیت افراد نهایت دقت و مهارت را به کار ببرد. پس از صنیع الملک شماری از جوانان ایرانی برای هنر آموزی به اروپا رفتند. "علی اکبر خان مزیّن الدوله" و "عبدالمطلب مستشار" از این جمله بودند. مزین الدوله در مدرسه هنرهای زیبای پاریس آموزش دید و تبحّرش در نقاشی منظره و گل و بوته بود. به طور کلی در نقاشی نیمه دوم قرن سیزدهم هنوز انتخاب قطعی صورت نگرفته است و هنوز نقاشان اعم از درباری و غیردرباری کم و بیش به سنت ها و معیارهای گذشته وفاداری نشان می دهند. در واقع هنرمندان این دوره در یک مرحله رشد و حساس، راه حل را در برخوردی دوگانه یافتند، مثلاً در کنار موضوعات اجتماعی بعضی از آثار صنیع الملک، شاهد تک چهره های او از اعیان و اشراف زمانه اش می شویم و یا می بینیم که به سنت نسخه های مصور قدیمی، هزار و یکشب را مصور می کند یا "میرزا موسی" هم صورت رجال عهد ناصری را در روزنامه شرف ترسیم می کند و هم به موضوعات انسانی و عاطفی می پردازد.
موضوع نقاشی این دوره
بخشی از آثار نقاشی دوره قاجار مبتنی بر اصول و مبانی عرفان ایرانی اسلامی است. موضوع در آثار نقاشی این دوره به چند گروه مجزا تقسیم می شود: منظره سازی، شمایل نگاری، صحنه های رزم و بزم، بندبازی، حرکات موزون و موضوعاتی که با شعر و ادبیات پارسی پیوند دارد. به جز استادان این هنر، نقاشان در کوچه و بازار نیز به طراحی چهره می پرداختند.
← شمایل
از اساتید نقاشی بزرگ و مجرّب در دوره قاجار می توان به چند نمونه اشاره کرد که:
← کمال الملک
...
آنچه به نقاشی قاجار معروف است، با سلطنت "آقا محمدخان" شروع نمی شود، بلکه از دوران پادشاهی "کریم خان زند" آغاز می گردد. برجسته ترین نقاشان دربار کریم خان از شیراز به تهران رفتند و هسته مرکزی هنرمندان دربار قاجار را تشکیل دادند. هنرمندان این دوره را «دوره فرنگی سازی» نام نهاده اند؛ ایرانیان در این دوره مواردی از شیوه خارجی را که به مذاقشان خوش می آمد، انتخاب و آن را در سنت خود ادغام کردند که تلفیق شیوه های نو و کهنه منجر به شیوه ی نقاشی متمایزی شد که کلاً ایرانی بود. اولین نکته ای که در بررسی نقاشی دوره قاجار به چشم می خورد، کثرت پرده های رنگ و روغن به اندازه نسبتاً بزرگ است؛ استفاده از رنگ و روغن یک قرن بعد از صفویه در ایران رواج پیدا کرد. بیشترین تصاویر این پرده ها، مربوط به چهره "فتحعلی شاه" بود که خود دوستدار هنر و هنرمندان و البته شیفته خود بود. "مهر علی" برجسته ترین نقاش دربار فتحعلی شاه به شمار می آید. پرده های برجا مانده از این نقاش حاکی از آنند که او بیش از همکارانش در نمایش شوکت شاهانه موفق بوده است. مهرعلی خصوصاً در یک شمایل تمام قد فتحعلی شاه را با تاج کیانی و عصای مرقّع و در نهایت ذوق و مهارت نشان می دهد. بهترین طرح های باقی مانده هنر دوره قاجار در دوران طولانی این پادشاه قاجار به وجود آمد. پرورش هنر نقاشی بیشتر وابسته به دربار بود و شاهان و شاهزادگان مهمترین سفارش دهندگان آثار هنری و تنها حامیان هنر بوده اند. در روزگار فتحعلی شاه سبک «دیوار نگاری» شروع شد. دیوار نگاره هایی زیبا از آقا محمدخان و فتحعلی شاه در کرج، در خرابه های «کوشکی» در نزدیکی مدرسه جدید کشاورزی به خوبی یادآور نقاشی دوره قاجار است."عبدالله خان" از دیگر نقاشان خاصّه فتحعلی شاه بود و از او تک چهره می کشید. او دیوار نگاره ای عظیم از مراسم سلام نوروزی فتحعلی شاه در تالار بار عام کاخ گلستان اجرا کرده است. در دربار محمدشاه یکی از شاگردان مهرعلی به نام "ابوالحسن غفاری (ثانی) " خوش درخشید، او نخستین هنرمند ایرانی بود که برای آموزش فنّ چاپ و علم نقاشی به ایتالیا فرستاده شد. او در رم در موزه های فلورانس به رونگاری از آثار هنرمندان عصر رنسانس پرداخت و در بازگشت، نقاش باشی دربار ناصرالدین شاه شد و لقب «صنیع الملک» را از ناصرالدین شاه گرفت و همچنان که می کوشید اصول و قواعد علمی طبیعت نگاری را به خوبی درک کند، همواره بر آن بود که روح سنت ایرانی را نیز زنده نگه دارد. دو اثر بزرگ او، نقاشی «سلام نوروزی ناصرالدین شاه» و «تصویرسازی کتاب هزار و یک شب» به دستور شاه، می باشد. گفتنی است اولین مدرسه نقاشی دولتی که به صورت رایگان به آموزش هنر نقاشی به شیوه جدید پرداخت، در این دوره و به همت "صنیع الملک" تاسیس شد. البته «دارالفنون» پیش از این امکان آشنایی ایرانیان را با هنر نقاشی فراهم آورده بود؛ نوآوری صنیع الملک این بود که بر خلاف چهره نگاری های قبلی که تنها به خصوصیات ظاهری اهمیت داده می شد، تلاش می کرد در نمایاندن حالات و شخصیت افراد نهایت دقت و مهارت را به کار ببرد. پس از صنیع الملک شماری از جوانان ایرانی برای هنر آموزی به اروپا رفتند. "علی اکبر خان مزیّن الدوله" و "عبدالمطلب مستشار" از این جمله بودند. مزین الدوله در مدرسه هنرهای زیبای پاریس آموزش دید و تبحّرش در نقاشی منظره و گل و بوته بود. به طور کلی در نقاشی نیمه دوم قرن سیزدهم هنوز انتخاب قطعی صورت نگرفته است و هنوز نقاشان اعم از درباری و غیردرباری کم و بیش به سنت ها و معیارهای گذشته وفاداری نشان می دهند. در واقع هنرمندان این دوره در یک مرحله رشد و حساس، راه حل را در برخوردی دوگانه یافتند، مثلاً در کنار موضوعات اجتماعی بعضی از آثار صنیع الملک، شاهد تک چهره های او از اعیان و اشراف زمانه اش می شویم و یا می بینیم که به سنت نسخه های مصور قدیمی، هزار و یکشب را مصور می کند یا "میرزا موسی" هم صورت رجال عهد ناصری را در روزنامه شرف ترسیم می کند و هم به موضوعات انسانی و عاطفی می پردازد.
موضوع نقاشی این دوره
بخشی از آثار نقاشی دوره قاجار مبتنی بر اصول و مبانی عرفان ایرانی اسلامی است. موضوع در آثار نقاشی این دوره به چند گروه مجزا تقسیم می شود: منظره سازی، شمایل نگاری، صحنه های رزم و بزم، بندبازی، حرکات موزون و موضوعاتی که با شعر و ادبیات پارسی پیوند دارد. به جز استادان این هنر، نقاشان در کوچه و بازار نیز به طراحی چهره می پرداختند.
← شمایل
از اساتید نقاشی بزرگ و مجرّب در دوره قاجار می توان به چند نمونه اشاره کرد که:
← کمال الملک
...
wikifeqh: نقاشی_دوره_قاجار