نظریات اعجاز بیانی

[ویکی فقه] اقبال گسترده به دیدگاه اعجاز بیانی در شاخه های متنوعی از فرهنگ اسلامی موجب پیدایش نظریاتی گوناگون در این حوزه گشته است که مجموع آنها در دو رویکرد کلامی و ادبی قابل رده بندی است.
نظریات نخستین بیشتر از صبغه کلامی برخودار بوده و در آنها کمتر تلاشی برای عرضه معیارهای مشخص ادبی برای جنبه اعجازی قرآن دیده می شود و حتی زبانشناسان معاصر آن دوره نیز بررسی جنبه ادبی اعجاز را به اجمال و ابهام برگزار کرده اند. در تفاسیر نیز تلاش گسترده ای در بیان ویژگیها و ملاک اعجاز قرآن جز توضیحاتی اندک در ذیل پاره ای آیات تحدی یا ضمن مقدمات تفسیر دیده نمی شود.
شناخت زبان قرآن
پیدایش رویکرد مطالعات ادبی در قرن دوم در قالب واژه نگاری، قواعد دستوری، رسم الخط، سبک شناسی بلاغی و... زمینه مناسبی برای طرح و گسترش دیدگاه اعجاز بیانی پدید آورده بود، با این حال در هیچ یک از این آثار ، توجهی به اعجاز قرآن نشده و تنها تلاش برای شناخت زبان قرآن و قاعده مند کردن آن مورد نظر پدیدآورندگان این آثار بوده است.
اندیشه های جاحظ
نخستین نظریه مرتبط با اعجاز بیانی در دوره ای نزدیک به آثار مزبور در اندیشه های جاحظ و به طور خاص در اثر مفقود وی نظم القرآن که در آن به نقد دیدگاههای گوناگونی از جمله پیروان نظّام در ارتباط با نفی دلالت اعجازی نظم و ساختار قرآن پرداخته و می توان اطلاعات قابل توجهی درباره محتوای آن از دیگر آثار جاحظ به دست آورد، به ظهور رسید.
← تحدّی قرآنی
...