مکتب فتیان

[ویکی فقه] افکار و آداب جوانمردی از جمله ذخایر معنوی و فرهنگی است و چکیده ی آن عبارت است از تکالیفی که شخص به حکم محبت و به فرمان عشق اجرای آن را به عهده گرفته است و آن را می توان «آیین جوانمردی » نامید.
افکار و آداب جوانمردی از جمله ی این ذخایر معنوی و فرهنگی است که به قول هانری کربن به صورت یک سلسله تعالیم اخلاقی و یک نوع حکمت عملی برای عامه ی مردم درآمده و در دوره های فترت کارساز بوده است ؛ بدین معنی که آن بخش از احکام دین و اصول عقلی که مربوط به زندگی افراد در جامعه و رفتار آنان با یکدیگر بوده به صورت تلطیف شده و با گذشت زمان از انواع صافی های تجربی و انسانی عبور کرده و در قالب قواعد اخلاقی به ظریف ترین حالات خود درآمده و از نسلی به نسل بعد سپرده شده است . خلاصه و چکیده ی آن عبارت است از تکالیفی که شخص به حکم محبت و به فرمان عشق اجرای آن را به عهده گرفته و بحث نظری و عملی آن در فتوت نامه های گوناگون آمده است که می توان همه را به عنوان «آیین جوانمردی » نامید.جوانمردان در ایران و فتیان در دیگر بلاد اسلامی یک شاخه از مسلمانان شیعی مسلک بودند که به تبعِ عرفای نامدار سده های نخستین اسلام کوشیدند به باطن و درون احکام شریعت دست یابند و عشق و محبت و حرمت به میثاق دوستی و وفای به عهد را که در بطن این قوانین و احکام نهفته است ماخذ اعمال خود قرار دهند و احساسات رقیق و ادراک ظریف عارفانه را - که اگر در مذاهب و مدنیت های دیگر جهانی هم به وجود آید، خاص نخبگان و افراد استثنایی است - به کمک فتوت نامه های هر صنف و گروهی به اعماق جامعه ببرند و به مشتاقان و مستعدان بیاموزند و در عمل جاری و ساری گردانند. از این طریق بود که پیشوایان و پیران فتوت در تکوین شخصیت معنوی نیاکان ما اثری عمیق و در تربیت اصیل اجتماعی آنان سهمی به سزا داشته اند زیرا جملگی با اعتقاد عمیقی که به احکام الهی داشتند سعی کردند از حیات انسانی درک واقعی پیدا کنند و این احکام را با خصوصیات فردی و جمعی مردمان تطبیق دهند و مانع ترکتازی و قشری گری اهل ظاهر گردند.این انسان های آزاده و بزرگوار در ادوار پرآشوب و به هنگام فترت ها و انتقال قدرت ها و انحطاط و تغییر حکومت ها مردم بی پناه سرزمین خود، بالاخص ساکنان شهرها را از گزند انواع تجاوزات محفوظ داشتند و با تعمیم اصول و مبانی جوانمردی به همه ی جنبه های زندگی و به روابط انسانی حال و هوایی از محبت و دوستی بخشیدند و بدین نحو سرمایه ی گرانبهایی از عشق و محبت و کف نفس و خویشتن داری و مدارا و گذشت برای ما به جا گذاشتند، سرمایه ای که برای امروز و فردایمان نیز بسیار کارآمد است و در جهان کنونی همگی سخت بدان نیازمندیم ، زیرا خردمندان جامعه ی بشری معترفند که انسان امروز نیاز مبرم به آرامش و مدارا و تساهل و تسامح و تفاهم قلبی و تحمل دیگری دارد و در دنیای صنعت زده ی آزمند معاصر تجربه ی زندگی نشان داده است که پیشرفت علوم و فنون و صنایع و ارتباطات به تنهایی آدمی را به آن هدفهای عالی و معنویت متعالی نمی رساند.
قشری گریزی فتیان
جوامع بشری محتاج و مشتاق معنویت راستین هستند، اما مکتب هایی که به صور گوناگون و در آغاز و در ظاهر به نام حفظ حیثیت و آزادی و اعتلای انسانی وارد صحنه می شوند در نتیجه ی تعصباتی که مولود اندیشه های «قالبی » و قشری است در عمل بزرگ ترین صدمات را نسبت به انسان روا می دارند و آیین جوانمردی که در اصل با اتکاء به «فطرت » نیک انسانی به وجود آمده و درصدد محفوظ نگه داشتن انسان از انواع قشری گریها و تعصبات بوده است ، در آینده نیز می تواند ما را از این نوع صدمات مصون بدارد.
اسلام و مکتب جوانمردی
آنچه که واژه ی عربی «فتوت » و لغت فارسی «جوانمردی » بر آن اطلاق می شود، از خصوصیات فرهنگ و تمدن معنوی اسلامی است که هم مورد توجه و علاقه ی پژوهندگان علوم دینی است ، هم مطمح نظر فیلسوفان و جامعه شناسان . از این رو وقتی آقای مرتضی صراف چاپ رسائل جوانمردان را که مشتمل بر هفت فتوت نامه است به ما پیشنهاد کرد، پیشنهادشان با برنامه هایی که داشتیم از هر حیث مطابقت داشت و ما از آن استقبال کردیم ؛ به ویژه که تحقیقات مربوط به فتّوت ، در ایران کنونی مورد توجه قرار گرفته است و در این مورد همه ی ما مدیون آقای محمّد جعفر محجوب هستیم که به تازگی توانسته اند از کتاب پرحجم فتوت نامه ی ملاحسین واعظ کاشفی ، که مدتها چشم به راه آن بودیم ، چاپ تازه ای - به همراه یک مقدمه ی تاریخی مشروح - عرضه بدارند و بنیاد فرهنگ ایران آن را منتشر کرده است .
جوانمرد و سالک و شوالیه
...