[ویکی فقه] مناظره بطلان قیاس، مناظره ای است که مابین امام صادق (علیه السلام) و ابوحنیفه، درباره بطلان قیاس، واقع گردید.
روزی ابوحنیفه (نامش نعمان بن ثابت است و یکی از ائمه چهارگانه اهل سنت و مؤسس فرقه حنفی است، که متولد سنه ۸۰ و متوفی ۱۵۰ هجری می باشد.) برای ملاقات با امام صادق (علیه السّلام) به خانه امام آمد و اجازه ملاقات خواست، امام اجازه نداد.ابوحنیفه گوید: جلو در، مقداری توقف کردم تا اینکه عده ای از مردم کوفه آمدند و اجازه ملا قات خواستند به آنها اجازه داد، من هم با آنها داخل خانه شدم. وقتی به حضورش رسیدم گفتم:شایسته است که شما نماینده ای به کوفه بفرستید و مردم آن سامان را از ناسزا گفتن به اصحاب محمد نهی کنی بیش از ده هزارنفر در این شهر به یاران پیامبر ناسزا می گویند.امام: مردم از من نمی پذیرند.ابوحنیفه: چگونه ممکن است سخن شما را نپذیرند در صورتیکه شما فرزند پیامبر خدا هستید؟امام: تو خودت یکی از همان هائی هستی که گوش به حرف من نمی دهند، مگر بدون اجازه من داخل خانه نشدی، و بدون اینکه بگویم ننشستی، و بی اجازه شروع به سخن گفتن ننمودی؟ شنیده ام که تو بر اساس قیاس (قیاس عبارت است از اینکه حکمی را خداوند برای موردی بیان نموده، بدون اینکه وجود علت آن حکم در مورد دیگری شناخته گردد، در مورد جاری کنیم.) فتوا می دهی؟ابوحنیفه: آری.امام: وای بر تو که، اولین کسی که بر این اساس نظر داد شیطان بود، وقتی که خداوند به او دستور داد که به آدم سجده کند، گفت: من سجده نمی کنم زیرا که مرا از آتش آفریدی، و او را از خاک و آتش گرامی تر از خاک است.سپس امام برای اثبات بطلان قیاس، مواردی از قوانین اسلام که بر خلاف این اصل است را ذکر نموده و فرمود:به نظر تو قتل ناحق (کشتن کسی به ناحق) مهمتر است، یا زنا کردن؟ابوحنیفه: کشتن کسی بنا حق.امام: بنابراین اگر عمل کردن به قیاس صحیح باشد، پس چرا برای اثبات قتل، دو شاهد کافی است، ولی برای ثابت نمودن زنا چهار گواه لازم است؟ آیا قانون اسلام با قیاس توافق دارد؟!ابوحنیفه: نه.امام: بول کثیف تر است یا منی؟ابوحنیفه: بول.امام: پس چرا خداوند در مورد اوّل، مردم را به وضو امر کرده، ولی درمورد دوّم، دستور داده غسل کنند، آیا این حکم با قیاس توافق دارد؟ابوحنیفه: نه.امام: نماز مهمتر است یا روزه؟ابوحنیفه: نماز.امام: پس چرا بر زن حائض، قضای روزه واجب است ولی قضای نماز واجب نیست؟ آیا این حکم با قیاس توافق دارد؟ابوحنیفه: نه.
تفسیر نعیم
امام: شنیده ام که این آیه را که «ثم لتسئلن یومئذ عن النعیم؛ در روز قیامت به طور حتم از نعمت ها سؤال می شوید.» چنین تفسیر می کنی که: خداوند مردم را از غذاهای لذیذ و آب های خنک که در فصل تابستان می خورند مؤاخذه می کند؟ابوحنیفه: درست است، من این آیه را این طور معنا کرده ام.امام: اگر مردی ترا به خانه اش دعوت کند و با غذای لذیذ و آب خنکی از تو پذیرائی کند و بعد برای این پذیرائی به تو منت گذارد، درباره چنین کسی چگونه قضاوت می کنی؟ابوحنیفه: می گویم آدم بخیلی است.امام: آیا خداوند بخیل است تا اینکه روز قیامت در مورد غذاهائی که به ما داده، ما را مورد مؤاخذه قرار دهد؟!ابوحنیفه: پس مقصود از نعمت هائی که قرآن می گوید انسان مؤاخذه می شود، چیست؟امام: مقصود، نعمت دوستی ما خاندان رسالت است.
روزی ابوحنیفه (نامش نعمان بن ثابت است و یکی از ائمه چهارگانه اهل سنت و مؤسس فرقه حنفی است، که متولد سنه ۸۰ و متوفی ۱۵۰ هجری می باشد.) برای ملاقات با امام صادق (علیه السّلام) به خانه امام آمد و اجازه ملاقات خواست، امام اجازه نداد.ابوحنیفه گوید: جلو در، مقداری توقف کردم تا اینکه عده ای از مردم کوفه آمدند و اجازه ملا قات خواستند به آنها اجازه داد، من هم با آنها داخل خانه شدم. وقتی به حضورش رسیدم گفتم:شایسته است که شما نماینده ای به کوفه بفرستید و مردم آن سامان را از ناسزا گفتن به اصحاب محمد نهی کنی بیش از ده هزارنفر در این شهر به یاران پیامبر ناسزا می گویند.امام: مردم از من نمی پذیرند.ابوحنیفه: چگونه ممکن است سخن شما را نپذیرند در صورتیکه شما فرزند پیامبر خدا هستید؟امام: تو خودت یکی از همان هائی هستی که گوش به حرف من نمی دهند، مگر بدون اجازه من داخل خانه نشدی، و بدون اینکه بگویم ننشستی، و بی اجازه شروع به سخن گفتن ننمودی؟ شنیده ام که تو بر اساس قیاس (قیاس عبارت است از اینکه حکمی را خداوند برای موردی بیان نموده، بدون اینکه وجود علت آن حکم در مورد دیگری شناخته گردد، در مورد جاری کنیم.) فتوا می دهی؟ابوحنیفه: آری.امام: وای بر تو که، اولین کسی که بر این اساس نظر داد شیطان بود، وقتی که خداوند به او دستور داد که به آدم سجده کند، گفت: من سجده نمی کنم زیرا که مرا از آتش آفریدی، و او را از خاک و آتش گرامی تر از خاک است.سپس امام برای اثبات بطلان قیاس، مواردی از قوانین اسلام که بر خلاف این اصل است را ذکر نموده و فرمود:به نظر تو قتل ناحق (کشتن کسی به ناحق) مهمتر است، یا زنا کردن؟ابوحنیفه: کشتن کسی بنا حق.امام: بنابراین اگر عمل کردن به قیاس صحیح باشد، پس چرا برای اثبات قتل، دو شاهد کافی است، ولی برای ثابت نمودن زنا چهار گواه لازم است؟ آیا قانون اسلام با قیاس توافق دارد؟!ابوحنیفه: نه.امام: بول کثیف تر است یا منی؟ابوحنیفه: بول.امام: پس چرا خداوند در مورد اوّل، مردم را به وضو امر کرده، ولی درمورد دوّم، دستور داده غسل کنند، آیا این حکم با قیاس توافق دارد؟ابوحنیفه: نه.امام: نماز مهمتر است یا روزه؟ابوحنیفه: نماز.امام: پس چرا بر زن حائض، قضای روزه واجب است ولی قضای نماز واجب نیست؟ آیا این حکم با قیاس توافق دارد؟ابوحنیفه: نه.
تفسیر نعیم
امام: شنیده ام که این آیه را که «ثم لتسئلن یومئذ عن النعیم؛ در روز قیامت به طور حتم از نعمت ها سؤال می شوید.» چنین تفسیر می کنی که: خداوند مردم را از غذاهای لذیذ و آب های خنک که در فصل تابستان می خورند مؤاخذه می کند؟ابوحنیفه: درست است، من این آیه را این طور معنا کرده ام.امام: اگر مردی ترا به خانه اش دعوت کند و با غذای لذیذ و آب خنکی از تو پذیرائی کند و بعد برای این پذیرائی به تو منت گذارد، درباره چنین کسی چگونه قضاوت می کنی؟ابوحنیفه: می گویم آدم بخیلی است.امام: آیا خداوند بخیل است تا اینکه روز قیامت در مورد غذاهائی که به ما داده، ما را مورد مؤاخذه قرار دهد؟!ابوحنیفه: پس مقصود از نعمت هائی که قرآن می گوید انسان مؤاخذه می شود، چیست؟امام: مقصود، نعمت دوستی ما خاندان رسالت است.
wikifeqh: مناظره_درباره_بطلان_قیاس