[ویکی فقه] مقولات أن یفعل و أن ینفعل. «فعل» در لغت به معنای هر کار و یا عملی است و در اصطلاح فلاسفه یکی از مقولات نسبی می باشد.
در تعریف مقولۀ «فعل» یا «ان یفعل» گفته شده است: «حالت به وجود آمده برای شیء که از تاثیر تدریجی فاعل مادی در مادۀ منفعل حاصل می شود». مانند آفتاب که تدریجا آب را گرم می کند. حالتی که از تاثیر تدریجی آفتاب بر آب به وجود می آید را مقولۀ «ان یفعل» یا «فعل» می گویند. «انفعال» در لغت به معنای «تاثیر پذیری و منفعل بودن» است. مثلا من کوزه را می شکنم و کوزه شکستن را می پذیرد. در لغت شکسته شدن کوزه را انفعال می نامند؛ همانطور که شکستن کوزه را فعل می نامند و در اصطلاح فلاسفه نیز همانند مقولۀ ان یفعل، یکی از مقولات نسبی می باشد. در تعریف مقولۀ «انفعال» یا «ان ینفعل» گفته اند: «حالت به وجود آمده برای شیء که از تاثر تدریجی ماده منفعل در برابر فاعل مادی حاصل می شود» مانند آب که تدریجا بوسیلۀ آفتاب گرم می شود. پذیرش تدریجی گرما از آفتاب را انفعال یا ان ینفعل می گویند. به عبارت دیگر همین که آب اثر فاعل را می پذیرد و به صورت تدریجی، حالت جدیدی برای آن به وجود می آید و به عبارت دیگر منفعل شدن و متاثر شدن آب در برابر خورشید را انفعال یا ان ینفعل می گویند. از آنجا که تاثیر و تاثر تدریجی، فقط در میان اشیاء مادی تحقق می یابد، این دو مقوله اختصاص به مادیات دارند. با توجه به اینکه موضوع مقولۀ ان یفعل (فعل) تاثیر تدریجی و موضوع مقولۀ ان ینفعل (انفعال) تاثر تدریجی می باشد، بکار بردن واژۀ ان یفعل و ان ینفعل بر واژه های فعل و انفعال ترجیح دارد. زیرا واژه های ان یفعل و ان ینفعل همیشه حکایت از تاثیر و تاثر تدریجی می کنند اما واژۀ «فعل و انفعال» گاهی بر تاثیر و تاثر غیر تدریجی هم اطلاق می شوند.
در تعریف مقولۀ «فعل» یا «ان یفعل» گفته شده است: «حالت به وجود آمده برای شیء که از تاثیر تدریجی فاعل مادی در مادۀ منفعل حاصل می شود». مانند آفتاب که تدریجا آب را گرم می کند. حالتی که از تاثیر تدریجی آفتاب بر آب به وجود می آید را مقولۀ «ان یفعل» یا «فعل» می گویند. «انفعال» در لغت به معنای «تاثیر پذیری و منفعل بودن» است. مثلا من کوزه را می شکنم و کوزه شکستن را می پذیرد. در لغت شکسته شدن کوزه را انفعال می نامند؛ همانطور که شکستن کوزه را فعل می نامند و در اصطلاح فلاسفه نیز همانند مقولۀ ان یفعل، یکی از مقولات نسبی می باشد. در تعریف مقولۀ «انفعال» یا «ان ینفعل» گفته اند: «حالت به وجود آمده برای شیء که از تاثر تدریجی ماده منفعل در برابر فاعل مادی حاصل می شود» مانند آب که تدریجا بوسیلۀ آفتاب گرم می شود. پذیرش تدریجی گرما از آفتاب را انفعال یا ان ینفعل می گویند. به عبارت دیگر همین که آب اثر فاعل را می پذیرد و به صورت تدریجی، حالت جدیدی برای آن به وجود می آید و به عبارت دیگر منفعل شدن و متاثر شدن آب در برابر خورشید را انفعال یا ان ینفعل می گویند. از آنجا که تاثیر و تاثر تدریجی، فقط در میان اشیاء مادی تحقق می یابد، این دو مقوله اختصاص به مادیات دارند. با توجه به اینکه موضوع مقولۀ ان یفعل (فعل) تاثیر تدریجی و موضوع مقولۀ ان ینفعل (انفعال) تاثر تدریجی می باشد، بکار بردن واژۀ ان یفعل و ان ینفعل بر واژه های فعل و انفعال ترجیح دارد. زیرا واژه های ان یفعل و ان ینفعل همیشه حکایت از تاثیر و تاثر تدریجی می کنند اما واژۀ «فعل و انفعال» گاهی بر تاثیر و تاثر غیر تدریجی هم اطلاق می شوند.
[ویکی فقه] «فعل» در لغت به معنای هر کار و یا عملی است و در اصطلاح فلاسفه یکی از مقولات نسبی می باشد.
در تعریف مقولۀ «فعل» یا «ان یفعل» گفته شده است: «حالت به وجود آمده برای شیء که از تاثیر تدریجی فاعل مادی در مادۀ منفعل حاصل می شود». مانند آفتاب که تدریجا آب را گرم می کند. حالتی که از تاثیر تدریجی آفتاب بر آب به وجود می آید را مقولۀ «ان یفعل» یا «فعل» می گویند. «انفعال» در لغت به معنای «تاثیر پذیری و منفعل بودن» است. مثلا من کوزه را می شکنم و کوزه شکستن را می پذیرد. در لغت شکسته شدن کوزه را انفعال می نامند؛ همانطور که شکستن کوزه را فعل می نامند و در اصطلاح فلاسفه نیز همانند مقولۀ ان یفعل، یکی از مقولات نسبی می باشد. در تعریف مقولۀ «انفعال» یا «ان ینفعل» گفته اند: «حالت به وجود آمده برای شیء که از تاثر تدریجی ماده منفعل در برابر فاعل مادی حاصل می شود» مانند آب که تدریجا بوسیلۀ آفتاب گرم می شود. پذیرش تدریجی گرما از آفتاب را انفعال یا ان ینفعل می گویند. به عبارت دیگر همین که آب اثر فاعل را می پذیرد و به صورت تدریجی، حالت جدیدی برای آن به وجود می آید و به عبارت دیگر منفعل شدن و متاثر شدن آب در برابر خورشید را انفعال یا ان ینفعل می گویند. از آنجا که تاثیر و تاثر تدریجی، فقط در میان اشیاء مادی تحقق می یابد، این دو مقوله اختصاص به مادیات دارند. با توجه به اینکه موضوع مقولۀ ان یفعل (فعل) تاثیر تدریجی و موضوع مقولۀ ان ینفعل (انفعال) تاثر تدریجی می باشد، بکار بردن واژۀ ان یفعل و ان ینفعل بر واژه های فعل و انفعال ترجیح دارد. زیرا واژه های ان یفعل و ان ینفعل همیشه حکایت از تاثیر و تاثر تدریجی می کنند اما واژۀ «فعل و انفعال» گاهی بر تاثیر و تاثر غیر تدریجی هم اطلاق می شوند.
موضع مقوله ان یفعل و ان ینفعل
نکته ای که نباید از آن غفلت کرد این است که موضوع این دو مقوله پیوسته یکی از مقولات دیگر می باشد و ان یفعل و ان ینفعل عارض کیف، کم، وضع، أین، اضافه و... می شوند. مقوله ان یفعل و ان ینفعل عارض همه دیگر مقولات می شود. در مقوله «أین» مانند آبی که بصورت تدریجی از مکانی به مکان دیگر منتقل می شود. تاثیر تدریجی آب را ان یفعل و تاثیر پذیری قطرات آب با منتقل شدنشان از مکانی به مکان دیگر ان ینفعل می نامند. در مقوله اضافه، مانند انسانی که یک جسم را به صورت تدریجی از زمین بر می دارد برداشتن تدریجی سنگ توسط انسان از آن جهت که انسان در سنگ تاثیر می گذارد مقوله ان یفعل و تاثیرپذیری تدریجی سنگ از انسان، مقوله ان ینفعل می باشد. در سایر مقولات نیز می توان مواردی از مقوله ان یفعل و ان ینفعل را پیدا کرد. نکته ای که نباید از آن غفلت نمود این است که با توجه به مبنای ملاصدرا در اعراض -که همه اعراض را نحوه وجود جوهر می داند- باید گفت در حقیقت مقوله ان یفعل و ان ینفعل نیز نحوه هایی از وجود جواهر می باشند. حتی زمانی هم که بر اعراض دیگر عارض می شوند باز باید گفت در حقیقت نحوه های وجود جوهری هستند که موضوع آن اعراض می باشند.
در تعریف مقولۀ «فعل» یا «ان یفعل» گفته شده است: «حالت به وجود آمده برای شیء که از تاثیر تدریجی فاعل مادی در مادۀ منفعل حاصل می شود». مانند آفتاب که تدریجا آب را گرم می کند. حالتی که از تاثیر تدریجی آفتاب بر آب به وجود می آید را مقولۀ «ان یفعل» یا «فعل» می گویند. «انفعال» در لغت به معنای «تاثیر پذیری و منفعل بودن» است. مثلا من کوزه را می شکنم و کوزه شکستن را می پذیرد. در لغت شکسته شدن کوزه را انفعال می نامند؛ همانطور که شکستن کوزه را فعل می نامند و در اصطلاح فلاسفه نیز همانند مقولۀ ان یفعل، یکی از مقولات نسبی می باشد. در تعریف مقولۀ «انفعال» یا «ان ینفعل» گفته اند: «حالت به وجود آمده برای شیء که از تاثر تدریجی ماده منفعل در برابر فاعل مادی حاصل می شود» مانند آب که تدریجا بوسیلۀ آفتاب گرم می شود. پذیرش تدریجی گرما از آفتاب را انفعال یا ان ینفعل می گویند. به عبارت دیگر همین که آب اثر فاعل را می پذیرد و به صورت تدریجی، حالت جدیدی برای آن به وجود می آید و به عبارت دیگر منفعل شدن و متاثر شدن آب در برابر خورشید را انفعال یا ان ینفعل می گویند. از آنجا که تاثیر و تاثر تدریجی، فقط در میان اشیاء مادی تحقق می یابد، این دو مقوله اختصاص به مادیات دارند. با توجه به اینکه موضوع مقولۀ ان یفعل (فعل) تاثیر تدریجی و موضوع مقولۀ ان ینفعل (انفعال) تاثر تدریجی می باشد، بکار بردن واژۀ ان یفعل و ان ینفعل بر واژه های فعل و انفعال ترجیح دارد. زیرا واژه های ان یفعل و ان ینفعل همیشه حکایت از تاثیر و تاثر تدریجی می کنند اما واژۀ «فعل و انفعال» گاهی بر تاثیر و تاثر غیر تدریجی هم اطلاق می شوند.
موضع مقوله ان یفعل و ان ینفعل
نکته ای که نباید از آن غفلت کرد این است که موضوع این دو مقوله پیوسته یکی از مقولات دیگر می باشد و ان یفعل و ان ینفعل عارض کیف، کم، وضع، أین، اضافه و... می شوند. مقوله ان یفعل و ان ینفعل عارض همه دیگر مقولات می شود. در مقوله «أین» مانند آبی که بصورت تدریجی از مکانی به مکان دیگر منتقل می شود. تاثیر تدریجی آب را ان یفعل و تاثیر پذیری قطرات آب با منتقل شدنشان از مکانی به مکان دیگر ان ینفعل می نامند. در مقوله اضافه، مانند انسانی که یک جسم را به صورت تدریجی از زمین بر می دارد برداشتن تدریجی سنگ توسط انسان از آن جهت که انسان در سنگ تاثیر می گذارد مقوله ان یفعل و تاثیرپذیری تدریجی سنگ از انسان، مقوله ان ینفعل می باشد. در سایر مقولات نیز می توان مواردی از مقوله ان یفعل و ان ینفعل را پیدا کرد. نکته ای که نباید از آن غفلت نمود این است که با توجه به مبنای ملاصدرا در اعراض -که همه اعراض را نحوه وجود جوهر می داند- باید گفت در حقیقت مقوله ان یفعل و ان ینفعل نیز نحوه هایی از وجود جواهر می باشند. حتی زمانی هم که بر اعراض دیگر عارض می شوند باز باید گفت در حقیقت نحوه های وجود جوهری هستند که موضوع آن اعراض می باشند.
wikifeqh: مقولات_أن_یفعل_و_أن_ینفعل