[ویکی فقه] معجم اعراب الفاظ القرآن الکریم. بی گمان فهم درست معانی آیات قرآن کریم ربط وثیق با فهم مفردات آیات یعنی کلمات قرآن دارد.
و ابزار پایه برای فهم و تفسیر این کتاب همانا درک قواعد صرف و نحو عربی و نیز شناخت موضع و نقش کلمات یعنی درک اعراب آنهاست. اگر این دانش گرانمایه درست اندوخته و اندیشیده و به کار گرفته شود درآمدی بر فهم درست معانی آیات و غوامض و کنوز ادبی قرآن است. بی تردید درک نکات بلاغی و معجزات کلامی و لطایف جمالی و زیباشناختی قرآن نه تنها مایه ابتهاج و لذایذ معنوی ناشی از آن است که مایه شناخت درک از مقاصد این کتاب عزیز برای ارائه جامعه و انسان طراز قرآن نیز هست. درک نحوه نگرش قرآن به مسائل و موضوعات مختلف حیات انسان سهل ممتنع می نماید اما سرمایه گذاری برای آن ـ هرقدر که باشد ـ از اوجب واجبات است.
بررسی چند نمونه قرآنی
برای نمونه به چند آیه توجه فرمایید:
← نمونه اول
باید دانست که اعراب در لغت به معنای ظهور و ابانه است و در اصطلاح بیان اثر عامل. اعراب اصطلاحی دو معنا دارد: اول بیان ارتباط کلمات به یکدیگر در جمله؛ و دوم حالتی که ارتباط مذکور در آخر کلمه پدید می آورد چه لفظی و چه محلی. این حالت یا رفع است یا نصب یا جر یا جزم لذا زجاج در الایضاح می نویسد: (والاعراب اصله البیان ثم ان النحویین لما راوا فی اواخر الاسماء والافعال حرکاتٍ تدل علی المعانی وتُبین عنها…. سمّوها اعرابا ای بیاناً وکان البیان بها یکون.) پس درست خواندن و درست فهمیدن قرآن منوط به فهم درست اعراب است. (فاذن لن یُفهم القرآن دون فهم الاعراب والعکس یَصح ای اننا اذا فهمنا القرآن فهمنا الاعراب بل لولا القرآن لما عرفنا الاعراب لانه لایُستقی الا من نبعه الاصیل… فکما ان القرآن الکریم هو مصدر تشریع فانه کذلک مصدر ابتکار لقواعد الاعراب وعنه صدر هذا العلم) با درک اهمیت فهم اعراب مسلمانان از سده های نخست به تدوین و تالیف کتاب در این خصوص پرداخته اند و در تفاسیر بدان توجه نموده اند. بعضی از کتب اختصاصاً به اعراب قرآن پرداخته اند (چون اعراب القرآن منسوب به زجّاج و التبیان فی اعراب القرآن ابوالبقاء عکبری و برخی دیگر به علم اعراب بطور عموم توجه کرده اند (چون مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب جمال الدین ابن هشام انصاری الکتاب سیبویه و…. تفاسیر شیعه و سنی مشحون از بحثهای اعراب قرآن است (نک مجمع البیان الکشاف فی تفسیر القرآن تفسیر البحر المحیط و تفسیر الجلالین در قدما و المیزان تفسیر شهید آیت الله خمینی تفسیر القرآن الکریم واعرابه وبیانه شیخ محمد علی طه الدره و اعراب سورة آل عمران علی حیدر در متاخران).در سالهای اخیر توجه خاص به اعراب قرآن شده است چه در دروس فی الاعراب دکتر عبدو الراجحی و تفسیر و بیان محمد حسن الحمصی یا در الکتاب و القرآن قراءة معاصر دکتر مهندس محمد شحرور و موسوعه ابتکاری الجدول فی اعراب القرآن وصرفه محمود صافی یا کتاب مختصر و مفیدی چون الاعراب فی القرآن الکریم سمیح عاطف الزّین.اخیراً استاد الازهر و مفتی مصر دکتر محمد سید طنطاوی معجم اعراب الفاظ القرآن الکریم را به دنیای قرآن پژوهی تقدیم کرده است که به گفته استادش محمد فهیم ابوعُبِیّه (ثمرة دراسة جادّة وفهم ذکی (معجم صا)) است و براستی (هذا الکتاب یُعَدّ من اعظم الکتب لخدمة القرآن الکریم ولفهم الفاظه ومعانیه فهماً صحیحاً بعیداً عن اللحن والخطا اذ من المعروف عند اولی العلم انّ معرفة الوضع السلیم للالفاظ والجُمَل تُعین علی الفهم الصحییح والضبط الدقیق) (معجم مقدمه مؤلف).
شیوه اعراب در کتاب معجم اعراب قرآن
...
و ابزار پایه برای فهم و تفسیر این کتاب همانا درک قواعد صرف و نحو عربی و نیز شناخت موضع و نقش کلمات یعنی درک اعراب آنهاست. اگر این دانش گرانمایه درست اندوخته و اندیشیده و به کار گرفته شود درآمدی بر فهم درست معانی آیات و غوامض و کنوز ادبی قرآن است. بی تردید درک نکات بلاغی و معجزات کلامی و لطایف جمالی و زیباشناختی قرآن نه تنها مایه ابتهاج و لذایذ معنوی ناشی از آن است که مایه شناخت درک از مقاصد این کتاب عزیز برای ارائه جامعه و انسان طراز قرآن نیز هست. درک نحوه نگرش قرآن به مسائل و موضوعات مختلف حیات انسان سهل ممتنع می نماید اما سرمایه گذاری برای آن ـ هرقدر که باشد ـ از اوجب واجبات است.
بررسی چند نمونه قرآنی
برای نمونه به چند آیه توجه فرمایید:
← نمونه اول
باید دانست که اعراب در لغت به معنای ظهور و ابانه است و در اصطلاح بیان اثر عامل. اعراب اصطلاحی دو معنا دارد: اول بیان ارتباط کلمات به یکدیگر در جمله؛ و دوم حالتی که ارتباط مذکور در آخر کلمه پدید می آورد چه لفظی و چه محلی. این حالت یا رفع است یا نصب یا جر یا جزم لذا زجاج در الایضاح می نویسد: (والاعراب اصله البیان ثم ان النحویین لما راوا فی اواخر الاسماء والافعال حرکاتٍ تدل علی المعانی وتُبین عنها…. سمّوها اعرابا ای بیاناً وکان البیان بها یکون.) پس درست خواندن و درست فهمیدن قرآن منوط به فهم درست اعراب است. (فاذن لن یُفهم القرآن دون فهم الاعراب والعکس یَصح ای اننا اذا فهمنا القرآن فهمنا الاعراب بل لولا القرآن لما عرفنا الاعراب لانه لایُستقی الا من نبعه الاصیل… فکما ان القرآن الکریم هو مصدر تشریع فانه کذلک مصدر ابتکار لقواعد الاعراب وعنه صدر هذا العلم) با درک اهمیت فهم اعراب مسلمانان از سده های نخست به تدوین و تالیف کتاب در این خصوص پرداخته اند و در تفاسیر بدان توجه نموده اند. بعضی از کتب اختصاصاً به اعراب قرآن پرداخته اند (چون اعراب القرآن منسوب به زجّاج و التبیان فی اعراب القرآن ابوالبقاء عکبری و برخی دیگر به علم اعراب بطور عموم توجه کرده اند (چون مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب جمال الدین ابن هشام انصاری الکتاب سیبویه و…. تفاسیر شیعه و سنی مشحون از بحثهای اعراب قرآن است (نک مجمع البیان الکشاف فی تفسیر القرآن تفسیر البحر المحیط و تفسیر الجلالین در قدما و المیزان تفسیر شهید آیت الله خمینی تفسیر القرآن الکریم واعرابه وبیانه شیخ محمد علی طه الدره و اعراب سورة آل عمران علی حیدر در متاخران).در سالهای اخیر توجه خاص به اعراب قرآن شده است چه در دروس فی الاعراب دکتر عبدو الراجحی و تفسیر و بیان محمد حسن الحمصی یا در الکتاب و القرآن قراءة معاصر دکتر مهندس محمد شحرور و موسوعه ابتکاری الجدول فی اعراب القرآن وصرفه محمود صافی یا کتاب مختصر و مفیدی چون الاعراب فی القرآن الکریم سمیح عاطف الزّین.اخیراً استاد الازهر و مفتی مصر دکتر محمد سید طنطاوی معجم اعراب الفاظ القرآن الکریم را به دنیای قرآن پژوهی تقدیم کرده است که به گفته استادش محمد فهیم ابوعُبِیّه (ثمرة دراسة جادّة وفهم ذکی (معجم صا)) است و براستی (هذا الکتاب یُعَدّ من اعظم الکتب لخدمة القرآن الکریم ولفهم الفاظه ومعانیه فهماً صحیحاً بعیداً عن اللحن والخطا اذ من المعروف عند اولی العلم انّ معرفة الوضع السلیم للالفاظ والجُمَل تُعین علی الفهم الصحییح والضبط الدقیق) (معجم مقدمه مؤلف).
شیوه اعراب در کتاب معجم اعراب قرآن
...
wikifeqh: معجم_اعراب_الفاظ_القرآن_الکریم