مشربه ام ابراهیم

[ویکی فقه] یکی از مکان هایی که در روایات معصومین ع به زیارت و نماز خواندن در آن سفارش شده است مسجد و «مَشْربه امّ ابراهیم» می باشد.
مَشْربه؛ یعنی بستان یا زمین نرمی که گیاه به راحتی در آن می روید. به زمینی هم که در میان آن تپه بلندی واقع شود، یا غرفه و بنایی در آن باشد، اطلاق می شود. مشربه باغی بوده که در میان آن صفه یا غرفه ای بوده و در این محل ماریه قبطیه، ابراهیم فرزند رسول خدا(صلی الله علیه وآله) را به دنیا آورده است.

موقعیت جغرافیایی مَشْربه ام ابراهیم
این مشربه در شمال منطقه بنی قریظه، در حرّه شرقی واقع است؛ جایی که به آن دشت نیز می گویند.
باغستانِ مورد نظر، در زمان ورود اسلام به مدینه، متعلق به مُخَیریق یهودی بود. زمانی که جنگ احد رخ داد، وی به یهودیان گفت: بر اساس معاهده ما با محمّد، باید به کمک او بشتابیم. آنان گفتند: امروز روز شنبه است. مُخَیریق سخن آنان را نپذیرفت و شمشیر برداشت و به پیامبرعنوان پیوند(صلی الله علیه وآله) پیوست. وی به هنگام حرکت گفت: اگر من کشته شدم، هرچه دارم از آنِ محمد است. او در اُحد کشته شد و رسول خدا(صلی الله علیه وآله) درباره اش فرمود: «مُخَیْرِیق خَیر یَهُود» بدین ترتیب اموال و زمین های او در اختیار پیامبر(صلی الله علیه وآله) قرار گرفت.

معرفی ماریه قبطیه
ماریه قبطیه، زنی شایسته بود که مقوقس حاکم مصر، همراه پاسخ نامه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) برای دعوت او به اسلام، خدمت آن حضرت فرستاد. همراه وی، خواهر او با نام سیرین نیز فرستاده شد که حضرت او را به همسری حسّان بن ثابت درآورد. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) این زن را که زنی زیبا و متدیّن بود، ابتدا در یکی از خانه های حارثة بن نعمان که در نزدیکی مسجد بود، جای داد. پس از چندی، حفصه همسر دیگر حضرت، از روی حسادت، به آزار وی پرداخت و همین سبب شد تا آن حضرت، ماریه را در مشربه، که در منطقه عالیه یا عوالی مدینه قرار داشت، سکونت دهد؛ جایی که به نام ماریه، که مادر ابراهیم بود، به مشربه امّ ابراهیم معروف گردید. پس از آن، هر از چندی حضرت به دیدار او می رفت. ابن سعد، از حسادت عایشه نسبت به ماریه نیز سخن گفته است.

شان نزول آیات ابتدایی سوره تحریم
...

[ویکی اهل البیت] مشربه، یعنی بستان. در این محل ماریه قبطیه، ابراهیم فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله را به دنیا آورده است. این مشربه در شمال بنی قریظه در حره شرقی قرار گرفته است که به آن «دشت » نیز می گویند.
مشربه ام ابراهیم از جاهایی است که در روایت امام صادق علیه السلام رفتن به آنجا و نماز خواندن در آنجا به عقبة بن خالد توصیه شده و حضرت فرموده است که: «و هی مسکن رسول الله و مصلاه». فیروزآبادی درباره مشربه نوشته است: این مشربه مسجدی است که در شمال منطقه متعلق به بنی قریظه نزدیک حره شرقی که به آن دشت گفته شده واقع است و میان نخلستان هایی است که متعلق به سادات قاسمی از بنی قاسم بن ادریس بن جعفر برادر امام حسن عسکری علیه السلام بوده است.
الخیاری از معاصرین نوشته است: این مسجد و مشربه اکنون با یک جاده آسفالته محاصره شده و اطراف آن قبرستان اهالی آنجاست. او می افزاید: محل آن سمت چپ کسی است که از بیمارستان الزهراء عازم بیمارستان وطنی در نیمه راه است. در آنجا یک جاده فرعی است که به اندازه صد متر با خیابان فاصله دارد. مشربه در آنجا واقع شده است. در حال حاضر آثار بنای مشربه از بین رفته و صورت یک قبرستان باقی مانده است. خیاری تصویری از بنای مشربه را در کتاب خود آورده است. تصویری دیگر از آن در کتاب المدینة بین الماضی والحاضر (ص 426) چاپ شده است.
این مکان متبرک تا سالهای اخیر همچنان برقرار بوده است. شنقیطی نوشته است که در سال 1405 به آنجا رفته و آن را زیارت کرده است. وی افزوده است که: «اخیرا به خاطر کارهای بدعت آمیز شیعیان ایرانی، آنجا بسته شده است!!». قاعدتا می باید بین سالهای 1366 تا سال 1369 تخریب شده باشد؛ یعنی سالهایی که ایرانی ها از رفتن به حج منع شدند.
گویا در اطراف بنای مشربه و در قبرستان سه صورت قبر بوده که شهرت داشته؛ یکی از آنها متعلق به نجمه مادر امام رضا علیه السلام است و دیگری حمیده بربریه.(مؤلف این سطور این مطلب را به طور مستند در کتابی ندیده است.)
گفتنی است که در منابع شیعه، زیارت مشربه ام ابراهیم و نماز خواندن در آنجا تاکید شده است.
رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه.