مسجد مباهله

[ویکی فقه] یکی از مساجد کهن و تاریخی در مدینه منوره، که مورد توجه حجاج و زائران بوده و هست، مسجدی است به نام «مسجد الإجابه» که در سال های اخیر، در محاورات مردم به اشتباه و بدون توجه به پیشینه تاریخی اش، به عنوان «مسجد مباهله» معرفی گردیده و از این جهت که مراسم مباهله رسول خدا صلی الله علیه وآله با مسیحیان نجران، در این محل به وقوع پیوسته، مورد اهتمام خاص قرار می گیرد.از آنجا که این اشتباه و تحریف، اثرات منفی و نتایج زیان باری دارد، لازم دانستیم آنچه از منابع حدیثی و تاریخی درباره این مسجد به دست آمده، در اختیار علاقمندان قرار دهیم تا ضمن جلوگیری از یک عمل خلاف واقع و پیش گیری از نفوذ و ادامه یک حرکت عوامانه، به کسانی که در این مسجد حضور پیدا می کنند و به نماز و دعا می پردازند، متذکّر شویم که این حضور باید توأم با واقع بینی و آگاهی کامل باشد و بدانند که در چه جایگاهی قرار گرفته اند و انگیزه قداست و شرافت این محل از چیست و امتیاز این مسجد با مساجد دیگر از کجا و به چه دلیل است.
جای ها و اماکن عبادت و پرستش خدا، در تمام دنیا و در میان پیروان همه مذاهب، از احترام و قداست ویژه ای برخوردار است و انسان ها در هر مذهب و عقیده ای که باشند، عبادتگاه خود را محترم می شمارند. حفظ و حراست و نظافت و پاکیزگی آن را جزو وظایف خود می دانند. این موضوع، در دین مقدس اسلام و در میان مسلمانان، دارای اهمیت بسیاری است، به گونه ای که برای احترام و حفظ قداست مساجد، قوانین و احکام خاصی در نظر گرفته شده است و شخص جنب حق توقف در هیچ یک از مساجد را ندارد و نماز خواندن در مسجد بدون تطهیر آلودگی و نجاست آن، جایز نیست و...و برای همان تکریم و تشریف است که خداوند متعال، مساجد روی زمین را به ذات مقدس خود نسبت داده؛ وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللّه ِ أَحَداً. و تعمیر و آباد نمودن آن ها را، از مختصات بندگان مؤمنش قرارداده وفرموده است: إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّه ِ مَنْ آمَنَ بِاللّه ِ وَ الْیَوْمِ الاْآخِرِ.... و از اینجاست که مسلمانان در طول تاریخ و از اول اسلام تا امروز نسبت به ایجاد ساختمان و آبادی مساجد، اهمیت زیادی قائل شده و آنچه در توان دارند، در این راه به کار می بندند و در همه نقاط دنیا و در تمام شهرها، زیباترین آثار و جالب ترین بناها را مساجد آن شهرها تشکیل می دهند.ولی در میان همه مساجد، مسجدهای تاریخی و قدیمی مدینه منوره، از جایگاه خاص و موقعیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا این مساجد، گذشته از این که یادآور حضور رسول خدا صلی الله علیه وآله و شاهد نماز و دعای آن حضرت می باشند، گویای خاطرات و حوادثی هستند که می تواند در فهم بعضی از ایات و احادیث مؤثر و بیانگر گوشه ای از تاریخ حساس دوران رسالت پیامبر اسلام باشد.
معرفی مساجد در کتب
برای همین است که عموم مسلمانان، به ویژه مورّخان و مدینه شناسان در طول چهارده قرن گذشته، در بیان تاریخ و حفظ حدود و مشخصات این مساجد تلاش نموده و بر ضبط وقایع و حوادث آن ها اهتمام ورزیده اند و به عنوان زیباترین خاطرات و ارزنده ترین دانستنی های تاریخی و مذهبی، به نسل های اینده منتقل نموده اند، لذا هر یک از تألیفات و کتاب ها که در قرن های گذشته و یا در دوران معاصر، درباره مدینه شناسی نوشته شده، بخشی از آن به معرفی این مساجد اختصاص یافته و این در حالی است که در معرفی این مساجد گاهی تألیفات مستقلی نیز سامان یافته است، مانند:تاریخ المدینة المنوّرة ؛ از ابوزید عمر بن شبه نمیری (۱۷۳ ۲۶۲ه. ق.).مؤلف این کتاب، ضمن معرفی مساجد مدینه، آن ها را به دو بخش تقسیم نموده است:الف:مساجد و محل هایی که نماز خواندن رسول خدا در آن ها مسلّم و قطعی است؛ (کر المساجد و المواضع الّتی صلّی فیها رسول اللّه صلی الله علیه وآله)ب:مساجدی که نماز خواندن آن حضرت در آن ها محتمل و مورد اختلاف است؛ (ذکر المساجد الّتی یقال انّه صلی الله علیه وآله صلّی فیها و یقال انه لم یصلّ فیها) گفتنی است در بخش اول نزدیک به چهل مسجد شناسانده است. الدرة الثمینة فی تاریخ المدینة؛ کتابی است از محبّ الدین ابن نجار متوفای ۶۴۰ ه. ق. این کتاب با این که خلاصه ای است از تاریخ مدینه، لیکن بخش مهمی از آن به معرفی مساجد مدینه اختصاص یافته است. (اخبار مدینه الرسول، این کتاب در سال ۱۴۰۱ در ۱۶۷ صفحه و در مکه معظمه چاپ شده است.)وفاء الوفا بأخبار دار المصطفی؛ کتابی است از نورالدین علی بن احمد سمهودی متوفای ۹۱۱ه. ق. این کتاب گسترده ترین و مورد اعتمادترین نوشته در مدینه شناسی است و مؤلف آن گذشته از اینکه بیش از چهل مسجد قدیمی در داخل و خارج مدینه را شناسانده، در فصل دیگری با عنوان «فیما ینسب الیه صلی الله علیه وآله من المساجد بین مکة و المدینة» به معرفی مساجدی که رسول خدا در مسیر خود از مدینه تا مکه، در آن ها نماز خوانده، اختصاص داده و از مسجد شجره شروع کرده و نزدیک به سی مسجد را در این مسیر اسم می برد که یکی از آن ها مسجد «غدیر» است.از کتاب هایی که در عصر حاضر، در موضوع مدینه شناسی چاپ گردیده و مساجد قدیمی مدینه در آن ها معرفی شده کتاب های زیر است:«تاریخ المعالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا» (تألیف احمد یاسین، متوفای ۱۳۸۰ ق. چاپ مکه.)«فصول من تاریخ المدینة المنوره» (تألیف علی حافظ، چاپ مدینه ۱۴۰۵ ق.)«المساجد الأثریة فی المدینة النبویّة» (محمد الیاس، چاپ مدینه، ۱۴۱۸ ق.)نویسندگان این کتاب ها، مساجد قدیمی مدینه را تا آنجا که دسترسی داشته و خود مشاهده نموده اند، به خوانندگانشان معرفی کرده اند.
معرفی مسجد ضرار
گفتنی است، در منابع و مدینه شناسی های قدیمی، مسجد ضرار نیز در کنار مساجد موجود در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله شناسانده شده و تاریخ بنای این مسجد و چگونگی تخریب و انهدام آن به دستور رسول خدا صلی الله علیه وآله بازگو شده است.
مساجد مختلف در مدینه منوره
...