مسجد شجره

[ویکی فقه] جدای از مسجد شجره معروف، که میقات است، مسجد دیگری با همین نام در شهر مکه وجود دارد که در شمار کهن ترین مساجد این شهر است.
فاکهی خبری نقل کرده، می نویسد:گفته اند که رسول خدا در مسجد شجره نماز خوانده است. این مسجد پایین تر از محله یأجج است.فاکهی خبر دیگری آورده که در آن آمده است: هر زمان عبدالله بن عمر به مکه می رفت، ابتدا در مسجدی فرود می آمد که درختی نزدیک آن بود. وقتی آن را خلوت می یافت، نماز می خواند و اگر خلوت نبود به جای دیگر می رفت.فاکهی سپس ضمن شعری آورده است که: یأجج در بطحا بوده است. بطحا محوطه ای است میان میدان معابده فعلی تا حوالی مسجد الجن.فاکهی می گوید: بطحا منطقه میان مسجد حرس (جن) تا باغ خرمان (شهرداری فعلی مکه، پایین تر از میدان معابده) است. اینجا را ابطح می گویند. گفتنی است عبدالله بن عمر مقید بود که هر کجا رسول خدا(صلی الله علیه وآله) توقف کرده یا نماز خوانده، نماز بخواند.فاکهی در جای دیگر آورده است:از جمله مساجدی که نماز خواندن در آنها مستحب است و آثار رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در آن وجود دارد، مسجدی است که آن را «مسجد شجره» می نامند. این مسجد در قسمت بالای مکه، در پشت دار منارة البیضاء، در کنار کوه و در برابر حجون، مقابل مسجدالحرس (مسجدالجن) است. در آنجا درختی بوده که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) آن را صدا کرده و درخت از جای خود حرکت کرده، نزد آن حضرت آمده است. وی سپس پنج روایت در باره این معجزه پیامبر(صلی الله علیه وآله) در محل مسجد مزبور نقل کرده است. در یکی از این روایات آمده است که پیامبر رُکانة بن عبدیزید بن هاشم را به اسلام دعوت کرد. او گفت: ایمان نخواهم آورد تا درخت را صدا کنی و آن نزد تو آید! حضرت به معجزه الهی رو به درخت کرده، فرمودند: به اذن خداوند نزد من آی، و درخت نزد آن حضرت آمد!ازرقی هم از مسجد شجره یاد کرده و نوشته است که آن مسجد در برابر مسجدالجن است. آنگاه اشارتی به معجزه حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) در آنجا کرده است. زهیر کتبی در باره وضعیت فعلی مسجد شجره می نویسد: این مسجد در همسایگی مسجد جن (در مسیر شخص عازم حرم) و در نزدیکی میدان سلیمانیه (و اکنون پل سلیمانیه) قرار دارد.
نام فعلی مسجد
نام فعلی آن مسجد، مسجد جندراوی (منسوب به ابراهیم جندراوی) است. در کتاب «مکة فی القرن الرابع عشر» از آن با نام مسجد الدندراوی یاد شده که باید خطا باشد.

[ویکی شیعه] مسجد ذوالحلیفه از مساجد تاریخی مدینه است که در منطقۀ «ذوالحلیفه» یا «آبارعلی» در فاصله هشت کیلومتری جنوب غربی مسجدالنبی در مسیر مکه قرار دارد. ذوالحلیفه، میقات کسانی است که برای عمره تمتّع و عمره مفرده از مدینه به مکه می روند. این محل با نام های دیگری همچون مسجد شجره و مسجد الاحرام نیز شناخته می شود. پیامبر اکرم نیز در سفرهای عمره و حج تمتع در این میقات، محرم شدند.
آبار علی، (به معنای چاه های علی) منطقه ای غالباً پوشیده از نخلستان، در حدود هشت کیلومتری جنوب شهر مدینه، که در آن، چاه های آبی وجود دارد که گفته می شود چاه هایی که حضرت امیر (ع ) برای استفاده زائران خانه خدا حفر نمود. این مکان از میقات های حج است. امروزه از سه نام آبارعلی و ذوالحلیفه و مسجد شجره برای اشاره به این منطقه استفاده می شود.
این جایگاه از دیدگاه های مختلف به نام های گوناگون مشهور شده است که عبارت اند از:

[ویکی اهل البیت] مسجد شجره در محلی واقع شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله هنگام رفتن به مکه در زیر درخت سمره نماز خوانده است و به همین مناسبت، آن را مسجد شجره می نامند.
این مسجد اکنون در سه کیلومتری شهر مدینه در مسیر بزرگراه مدینه به مکه واقع شده است. این مسجد میقات هم می باشد و کسانی که از مدینه عازم مکه معظمه هستند و قصد انجام عمره مفرده و یا عمره تمتع دارند، در این مسجد مُحرم می شوند.
منطقه ای که مسجد شجره در آن واقع شده به ذوالحلیفه معروف است. رسول خدا صلی الله علیه و آله در سال ششم هجری در جریان سفر حج که منتهی به امضای معاهده حدیبیه شد و همچنین در سال هفتم هجرت در عمرة القضاء و در سال دهم هجرت برای حجة الوداع در مسجد شجرة احرام بستند لذا از این جهت این میقات دارای ویژگی است.
این مسجد در دوره عثمانی در سال 1058 قمری به دست یکی از هندیان مسلمان بازسازی و مناره ای برای آن ساخته شد. مسجد شجره در دوره سعودی ها بازسازی و بناهای جدیدی به آن افزوده شد. این مسجد در راه مدینه به مکه، در فاصله هشت کیلومتری از عنبریه قرار دارد و از زیباترین بناهای مذهبی مدینه پس از مسجدالنبی است.

[ویکی فقه] مسجد شجره (ابهام زدایی). ممکن است مراد از مسجد شجره یکی از دو مکان زیر باشد:• مسجد شجره (مدینه) که نام مسجدی در میقات، در جنوب مدینه است.• مسجد شجره (مکه) که نام مسجدی در مکه، پایین تر از محله یأجج است.
...

[ویکی فقه] مسجد شجره (مدینه). مسجد شجره نام دو مسجد متفاوت است؛ یک مسجد که میقات و در مدینه است و مسجد دیگر که در شهر مکه، پایین تر از محله یاجج واقع شده است. در این مقاله به بررسی مسجدی که در مدینه است می پردازیم. به این مسجد، ذوالحلیفه، آبار علی و اَبیار علی نیز گفته شده است.
منطقه و نخلستانی در جنوب مدینه دارای چاه های آب منسوب به علی بن ابی طالب (علیه السّلام)، میقات مردم مدینه آبار و اَبیار جمع بِئْر به معنای چاه ها است. جمع قِله آن ابؤُر و آبُر است. نیز البؤُره به معنای گودال است.
فراهیدی، خلیل بن أحمد، العین، ج۸، ص۲۹۰.
آبار علی در اصطلاح نام منطقه ای است در ۷ یا ۹ کیلومتری (۶ یا ۷ میلی) جنوب شهر مدینه،
بدرالدین، عینی، عمدة القاری، ج۲۵، ص۶۲.
این مکان اکنون میان دو راه جای دارد:۱. راه قدیم مدینه به مکه که از باب عنبریه خارج می شد و از کنار راه آهن حجاز به شام می گذشت و به سمت مکه می رفت. ۲. بزرگراه جدید مدینه به مکه که از میدان مسجد قبا جدا می شود.
فتح الله، احمد، معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸.
...

[ویکی فقه] مسجد شجره (مکه). مسجد شجره نام دو مسجد متفاوت است؛ یک مسجد که میقات است و در مدینه است و مسجد دیگر که در شهر مکه، پایین تر از محله یاجج واقع شده است. در این مقاله به بررسی مسجدی که در مکه است می پردازیم. نام های دیگر این مسجد، مسجد جندراوی و مسجد الدندراوی است.
فاکهی خبری نقل کرده، می نویسد: گفته اند که رسول خدا در مسجد شجره نماز خوانده است. این مسجد پایین تر از محله یاجج است. فاکهی خبر دیگری آورده که در آن آمده است: هر زمان عبدالله بن عمر به مکه می رفت، ابتدا در مسجدی فرود می آمد که درختی نزدیک آن بود. وقتی آن را خلوت می یافت، نماز می خواند و اگر خلوت نبود به جای دیگر می رفت. فاکهی سپس ضمن شعری آورده است که: یاجج در بطحا بوده است.
فاکهی، اخبار مکه، ج۴، صص ۳۴-۳۵.
فاکهی در جای دیگر آورده است: از جمله مساجدی که نماز خواندن در آنها مستحب است و آثار رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) در آن وجود دارد، مسجدی است که آن را «مسجد شجره» می نامند. این مسجد در قسمت بالای مکه، در پشت دار منارة البیضاء، در کنار کوه و در برابر حجون، مقابل مسجدالحرس (مسجدالجن) است. در آنجا درختی بوده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) آن را صدا کرده و درخت از جای خود حرکت کرده، نزد آن حضرت آمده است. وی سپس پنج روایت در باره این معجزه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در محل مسجد مزبور نقل کرده است.
فاکهی، محمد بن اسحاق، اخبار مکه، ج۳، صص۳۹۵.
زهیر کتبی در باره وضعیت فعلی مسجد شجره می نویسد: این مسجد در همسایگی مسجد جن (در مسیر شخص عازم حرم) و در نزدیکی میدان سلیمانیه (و اکنون پل سلیمانیه) قرار دارد.نام فعلی آن مسجد، مسجد جندراوی (منسوب به ابراهیم جندراوی) است.
کتبی ، زهیر، مکة فی وجدانی، ص۱۰۱.
...