مستزاد

[ویکی فقه] مستزاد، شعری است که در آخر هر مصراع یا بیت آن، جمله ای موزون اضافه می کنند؛ که کوتاه تر از طول مصراع آن شعر است و وزن آن نیز با مصرع اول یکی نیست؛ اما کامل کننده ی معنی مصراع است.
مستزاد، شعری است که در آخر هر مصراع یا بیت آن، جمله ای موزون اضافه می کنند؛ که کوتاه تر از طول مصراع آن شعر است و وزن آن نیز با مصرع اول یکی نیست؛ اما کامل کننده ی معنی مصراع است. مستزاد در واقع رباعی، مثنوی، غزل و یا قطعه ای است که جملات موزونی به آخر مصراع ها یا بیت های آن افزوده شده است. این قالب که در عربی مردوف خوانده می شود، ظاهرا از نوعی شعر عامیانه عرب اقتباس شده است. مستزاد برای مضامینی نظیر مراثی مذهبی و اشعار سیاسی و به ندرت برای غزل و عرفان مورد توجه بوده است. مبتکر مستزاد را "مسعود سعد سلمان" دانسته اند. خواجو، یغما و در شعر معاصر، ملک الشعرای بهار از شاعران مستزادسرا هستند.
نمونه ها
مستزاد سه قسم است:
← قسم اول
...

[ویکی اهل البیت] مستزاد، شعری است که در آخر هر مصراع یا بیت آن، جمله ای موزون اضافه می کنند؛ که کوتاه­تر از طول مصراع آن شعر است و وزن آن نیز با مصرع اول یکی نیست اما کامل کننده­ ی معنی مصراع است.
مستزاد در واقع رباعی، مثنوی، غزل و یا قطعه ای است که جملات موزونی به آخر مصراع­ها یا بیت­های آن افزوده شده است. این قالب که در عربی مردوف خوانده می شود، ظاهراً از نوعی شعر عامیانه عرب اقتباس شده است. مستزاد برای مضامینی نظیر مراثی مذهبی و اشعار سیاسی و به ندرت برای غزل و عرفان مورد توجه بوده است.
مبتکر مستزاد را "مسعود سعد سلمان" دانسته اند. خواجو، یغما و در شعر معاصر، ملک ­الشعرای بهار از شاعران مستزادسرا هستند.
                      
طریق بیان این نوع مستزاد این است که بیتی آورده شود که معنی آن به کلمات اضافه شده بعد از بیت، موقوف باشد و معنی بیت با کلمات مستزاد و اضافه شده، کامل می شود. این نوع شعر را بیشتر امیرخسرو دهلوی بکار برده است:

مستزاد (ادبیات). مُسْتزاد (ادبیات)
در اصطلاح نام یکی از قالب های شعر فارسی که در آن در آخر هر بیت یا مصراع از شعر یک عبارت، جملۀ کوتاه یا چند کلمه می آید. این کلمات دروزن پاره ای از پایه های عروضی شعر اصلی به صورت مصراعی کوتاه تر است. اگر این مصراع های زاید را که همگی با یکدیگر هم وزن هستند، حذف کنیم شعر به صورت یکی از قالب های رباعی، قطعه، قصیده و غیره درمی آید. شکلی که امروزه از مستزاد رایج است حالتی است که این مصراع های کوتاه بعد از هر مصراع اصلی بیاید اما نمونه هایی از مستزاد باقی مانده که کلمات یا عبارات فقط در پایان بیت آمده است. قدیمی ترین مستزاد که باقی مانده، در دیوان مسعود سعد دیده شده است. در عصر مشروطه این قالب رونق و رواج بیشتری یافت. قالب مستزاد به سبب آن که تنها قالب شعر سنتی فارسی است که مصراع های آن باهم برابر نیستند، از این رو برخی آن را در پیدایش شعر نو نیمایی مؤثر دانسته اند.

مستزاد (موسیقی). مُسْتَزاد (موسیقی)
نام یکی از اشکال تصانیف قدیم در موسیقی ایران. بنایی در کتاب رساله در موسیقی، در شرح انواع تصنیف چنین آورده: «... و خواجه عبدالقادر بر این چهار یک کار دیگر مزید ساخته و آن را «مستزاد» نامیده که نوبت به مذهب او هیچ کار باشد» یعنی بر ۴ قسمت «نوبت مرتب» که عبارت اند از قول، غزل، ترانه، و فروداشت، یک نوع دیگر با نام مستزاد افزوده که از بقیه بهتر است. عبدالقادر مراغی نیز در مقاصد الالحان آورده است: «... و در قطعه خامس که مستزاد است چنان شرط کردم که ابیات و اشعار تمام نوبت با جمیع صنایع واقع شده باشد...».