مرتضی قلی خان قاجار

مرتضی قلی خان قاجار پسر محمدحسن خان قاجار و یکی از برادران آقامحمدخان بود.
مرتضی قلی خان چون سایر برادران آقامحمدخان در ظاهر اطاعت امر او را می کرد ولی در نهان به دنبال دستیابی به قلمروی تحت حکومت برادر بود. در زمانی که آقامحمدخان در بارفروش بود، برادر دیگرشان رضاقلی خان قاجار از استرآباد به آن شهر حمله برد و آغامحمدخان را به اسارت گرفت. در این زمان دوتن دیگر از برادران یعنی مصطفی قلی خان قاجار و جعفرقلی خان قاجار به گیلان لشکر کشیده بودند و در صدد سرنگونی هدایت الله خان فومنی بودند که از سال های دور به حکومت آن حدود برقرار بود. ولی پس از شنیدن خبر سقوط بارفروش، مأموریت خود را رها کردند و در بازگشت به مازندران رضاقلی خان را شکست دادند. در این زمان مرتضی قلی خان فرصت را مناسب دید و بر ساری دست انداخت. آقامحمدخان که تازه از اسارت رهایی یافته بود با لشکری به ساری شتافت و مرتضی قلی خان را شکست داد و برای آنکه او را راضی کند و از فکر شورش دوباره باز دارد، حکومت هزارجریب، استرآباد و گرگان را به وی سپرد. در سال ۱۱۹۲ قمری شیخ ویس خان پسر علی مرادخان زند به فرمان پدرش به تسخیر مازندران آمد. مرتضی خان که امید داشت به یاری فرمانروای زند بر برادرش چیره شود، بجای مقابله با شیخ ویس خان هم دست شد. در جنگی که میان آن ها و سپاه قاجار به فرماندهی آقامحمدخان درگرفت، آقامحمدخان پیروز شد و مرتضی قلی خان از راه روسیه به شروان گریخت و به سرعت با خوانین آذربایجان و تالش رشتهٔ دوستی استوار کرد و به یاری آنان به گیلان دست یافت. در سال ۱۲۰۳ قمری آغامحمدخان به دست یاری جعفرقلی خان و سرداران دیگر خود، مرتضی قلی خان را از گیلان بیرون راند. مرتضی قلی خان به تالش گریخت و دوباره به جمع آوری سپاه مشغول شد و چندی نگذشت که دوباره گیلان را تسخیر کرد. این بار آغاخان محمدخان، مصطفی قلی خان را به مقابله فرستاد. در این جنگ نیز مرتضی قلی خان شکست خورد و به باکو فرار کرد و از آنجا به روسیه رفت. در مسکو سعی کرد کاترین کبیر را به جنگ با ایران تشویق کند که نتیجه آن حمله نظامی روسیه به ایران به فرماندهی «ربوف» بود ولی با مرگ نا به هنگام کاترین، سپاه روسیه عقب نشینی کرد. مرتضی قلی خان تا پایان عمر مقیم روسیه بود و در آستراخان درگذشت.
... [مشاهده متن کامل]

منابع

• https://fa.wikipedia.org/wiki/مرتضی‌قلی‌خان_قاجار