مرتضی قلی خان شاملو ( درگذشت ۱۱۰۰ ه. ق ) فرزند حسن شاملو از شکسته نویسان مشهور سده یازدهم و حاکم هرات و از امرای دربار شاه سلیمان صفوی بود. هرات در آن روزگار از ولایات مهم ایران به شمار می رفت. عده ای اعتقاد دارند در اواسط قرن یازدهم سومین خط خالص ایرانی یعنی شکسته نستعلیق با تغییر دادن خط نستعلیق توسط مرتضی قلی خان شاملو ابداع شد. [ نیازمند منبع]
مرتضی قلی خان، فرزند حسن خان و نوه حسین خان، مانند پدرانش از بزرگان طایفهٔ شاملو و از حاکمان هرات بود. او در زمان شاه عباس دوم به رتبهٔ «قورچی باشی» رسید. [ ۱] و در اوایل سلطنت شاه سلیمان صفوی منصب «ایشیک آقاسی باشی» داشت. سپس او را عزل کردند و پس از مدتی انزوا در زمان تألیف تذکرهٔ نصرآبادی ( ۱۰۸۳ ه. ق ) به حکومت اردبیل گماشته شد. [ ۲] او همچنین در دوره شاه سلیمان صفوی به حکومت قم رسید. [ ۱]
مرتضی قلی خان شاملو از پیشوایان خط شکسته است به گونه ای که برخی وی را واضع آن دانسته اند اما بی تردید او نه تنها اولین خوشنویس والامقام این خط است بلکه مهارت و ظرافت و قدرت ابداع و پختگی شیوه وی به عنوان یک پیش کسوت به راستی مایه اعجاب است به گونه ای که هنوز هم نه تنها به اعتبار «الفضل للمتقدم» بلکه به پشتوانه آثارش باید او را از صدرنشینان این هنر گران مایه دانست. [ ۳]
او که از نستعلیق و تعلیق نویسان دربار شاه سلیمان صفوی بود ترکیبات جدیدی را از تندنویسی در خط نستعلیق به وجود آورد و به نوشتن قوس ها و دوایر و اتصال آن ها سرعت بیشتری بخشید که در نتیجه این دگرگونی کلمات آن اندکی خردتر گردید و بدین طریق خط شکسته نستعلیق پدیدار گشت. مرحوم عبدالمحمد خان ایرانی صاحب کتاب پیدایش خط و خطاطان نوشته است که در دوره صفویه مرتضی قلی خان شاملو، حاکم هرات آن را از خط نستعلیق استخراج کرده و میرزا شفیعا هراتی از خوشنویسان این قلم که منشی همین مرتضی قلی خان شاملو بوده آن را تکمیل کرد است. با ظهور درویش عبدالمجید طالقانی و روی آوردن وی به خط شکسته تحولی نوین و حیاتی تازه در نوشتن این خط به وجود آمد.
وی گاهی بسیار فنی و پیچیده نوشته و کارش صورت شیوه «ترسِل» یافته و قدری لایقرأ گشته و زمانی دیگر ساده و روان و در همه حال بسیار محکم و استادانه و پخته و چشم نواز نوشته است. [ ۳]
محمد شفیع هروی حسینی ( درگذشت ۱۰۸۱ه. ق ) معروف به شفیعا و ملقب به «پیشوا» از خوشنویسان خط شکسته نستعلیق در سده یازدهم هجری شاگرد مستقیم یا غیرمستقیم مرتضی قلی خان شاملو بود. او مدت ها منشی مرتضی قلی خان در هرات بود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفمرتضی قلی خان، فرزند حسن خان و نوه حسین خان، مانند پدرانش از بزرگان طایفهٔ شاملو و از حاکمان هرات بود. او در زمان شاه عباس دوم به رتبهٔ «قورچی باشی» رسید. [ ۱] و در اوایل سلطنت شاه سلیمان صفوی منصب «ایشیک آقاسی باشی» داشت. سپس او را عزل کردند و پس از مدتی انزوا در زمان تألیف تذکرهٔ نصرآبادی ( ۱۰۸۳ ه. ق ) به حکومت اردبیل گماشته شد. [ ۲] او همچنین در دوره شاه سلیمان صفوی به حکومت قم رسید. [ ۱]
مرتضی قلی خان شاملو از پیشوایان خط شکسته است به گونه ای که برخی وی را واضع آن دانسته اند اما بی تردید او نه تنها اولین خوشنویس والامقام این خط است بلکه مهارت و ظرافت و قدرت ابداع و پختگی شیوه وی به عنوان یک پیش کسوت به راستی مایه اعجاب است به گونه ای که هنوز هم نه تنها به اعتبار «الفضل للمتقدم» بلکه به پشتوانه آثارش باید او را از صدرنشینان این هنر گران مایه دانست. [ ۳]
او که از نستعلیق و تعلیق نویسان دربار شاه سلیمان صفوی بود ترکیبات جدیدی را از تندنویسی در خط نستعلیق به وجود آورد و به نوشتن قوس ها و دوایر و اتصال آن ها سرعت بیشتری بخشید که در نتیجه این دگرگونی کلمات آن اندکی خردتر گردید و بدین طریق خط شکسته نستعلیق پدیدار گشت. مرحوم عبدالمحمد خان ایرانی صاحب کتاب پیدایش خط و خطاطان نوشته است که در دوره صفویه مرتضی قلی خان شاملو، حاکم هرات آن را از خط نستعلیق استخراج کرده و میرزا شفیعا هراتی از خوشنویسان این قلم که منشی همین مرتضی قلی خان شاملو بوده آن را تکمیل کرد است. با ظهور درویش عبدالمجید طالقانی و روی آوردن وی به خط شکسته تحولی نوین و حیاتی تازه در نوشتن این خط به وجود آمد.
وی گاهی بسیار فنی و پیچیده نوشته و کارش صورت شیوه «ترسِل» یافته و قدری لایقرأ گشته و زمانی دیگر ساده و روان و در همه حال بسیار محکم و استادانه و پخته و چشم نواز نوشته است. [ ۳]
محمد شفیع هروی حسینی ( درگذشت ۱۰۸۱ه. ق ) معروف به شفیعا و ملقب به «پیشوا» از خوشنویسان خط شکسته نستعلیق در سده یازدهم هجری شاگرد مستقیم یا غیرمستقیم مرتضی قلی خان شاملو بود. او مدت ها منشی مرتضی قلی خان در هرات بود.
wiki: مرتضی قلی خان شاملو