مراتب شناخت خدا

[ویکی فقه] شناخت خدا مراتب متعدّدی دارد از پایین ترین مراتب که شناختی سطحی است تا والاترین مراتب که خداوند به چشم دل دیده می شود.
امام علی (ع) فرموده است: «خدایی را که به چشم دل نبینم، نمی پرستم.» شناخت خدا در یک تقسیم کلی دارای دو مرتبه است: ۱. عقلی و استدلالی؛ ۲. قلبی و شهودی. شناخت عقلی، به گونه کلّی است و از گذر مفاهیم ذهنی فراچنگ می آید و از استدلال های ابتدایی تا براهین سنگین فلسفی را می پوشاند. شناخت قلبی، حضوری و بی وساطت مفاهیم است.این گونه شناخت در عرصه تعلیم و تعلّم نمی گنجد؛ زیرا تعلیم و تعلّم تنها از رهگذر الفاظ و مفاهیم تحقّق می پذیرد.
فرق شناخت قلبی و عقلی
با این حال، هر دو گونه شناخت، در نهاد بشر ریشه دارند و با مجاهدات علمی و عملی می بالند و تعالی می یابند. در خداشناسی عقلیِ فطری، انسان با عقل فطری بی آنکه به تلاش و اکتساب نیازمند شود، به وجود خدا پی می برد؛ امّا در خداشناسی قلبیِ فطری، انسان، توجّه خویش را از دنیا می بُرد و دلبستگی اش را می گسلد و گاه در حال اضطرار چنین می شود و تعلّقات خویش را رها می کند و در جان خود، خدا را می یابد. بدین سان، توجّه به غیر خدا و دل بستن به زینت های دنیوی، مایه غفلت و قطع رابطه با خدا است. این گونه شناخت کما بیش در همه انسان ها نهفته است و از گذر ذکر و فرمانبرداری خدا یا پیشامدهایی ویژه، ژرفا می گیرد و گسترش پیدا می کند. مراد از « رؤیت قلبی » که برخی روایات بر آن اشارت برده اند، همین معرفت شهودی است. در برخی روایات نیز از شناخت خدا به وساطت خود او- نه آفریدگان- سخن رفته است که مراد همین معرفت است و همچنین، « معرفت نفس »، که در روایات بزرگان معصوم (ع) نزدیک ترین راه به شناخت خدا شمرده شده است، بر این پایه استوار است.
ضرورت شناخت خدا در قرآن
پای فشاری قرآن کریم بر ضرورت شناخت خدای متعال، تنها برای نیل انسان به معرفت مفهومی و کلّی از اسماء و صفات خداوند نیست. هدف قرآن این است که انسان از درون با خدا آشنا گردد و به معرفت حضوری و شهودی راه یابد.
دیدگاه دانشمندان شیعه
...