مدائن
/madA~en/
لغت نامه دهخدا
مدائن. [ م َ ءِ ] ( اِخ ) رجوع به مداین شود.
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
مدائن ( به معنی شهرها ) چنانچه تاریخ نویسان اسلام یاد کرده اند، از هفت شهر به نام های مشخص که در تلفظ آن ها اختلاف وجود دارد، تشکیل می شده است. گویا پنج شهر آن در زمان یعقوبی ( سده ۳ق ) وجود داشته که از این قرار بوده: شهر کهنه یعنی تیسفون و یک میل در جنوب آن اسبانبر و مجاور آن رومیه، هر سه در جانب خاوری دجله و در جانب دیگر بهرسیر که ریشهٔ آن اردشیر است و یک فرسخ زیر آن ساباط که به گفتهٔ یاقوت حموی، ایرانیان آن را بلاس آباد می نامیدند. [ ۱]
پیش از روی کار آمدن شاهنشاهان اشکانی، سلوکیان در طرف راست رود دجله شهری ساخته بودند که آن را سلوکیه نام نهاده بودند. در زمان نخستین پادشاهان اشکانی، وقتی باقیمانده های یادگارهای اسکندر مقدونی به کلی از مرزهای ایران بیرون رانده شد، شهر سلوکیه به صورت نیمه ویرانه ای بود. شاهنشاهان اشکانی در طرف چپ رودخانه دست به احداث ساختمان های جدیدی زدند و تا اواخر دوران ساسانی ایجاد این ساختمان ها در دوطرف رود دجله ادامه یافت. به طوری که وقتی اعراب بر ایران مستولی شدند در این مکان هفت شهر وجود داشت و به همین سبب آن را مداین یعنی مدینه ها، شهرها، نام نهادند. چهل کیلومتر پایین تر از تیسفون خلفای عباسی شهر بغداد ( بغ+داد یعنی خداداده؛ زیرا بغ به زبان فارسی به معنای خداست و در زبان روسی و بعضی زبان های دیگر هند و اروپایی نیز همین مفهوم را دارد ) را که قبلاً نیز به صورت آبادی کوچکی در آن مکان وجود داشت بنا نمودند و آن را به عنوان دارالخلافه تعیین کردند. در سنتی که پس از سلطه اعراب بر ایران ادامه یافت، نام این شهر توسط اعراب به عنوان مترادفی برای پایتخت امپراتوری شکوهمند ساسانی یعنی تیسفون استفاده می شد.
در سال ۶۳۶ میلادی، اعراب مسلمان که از سال ۶۳۳ م به سرزمین های ساسانیان حمله کرده بودند، طی نبردی بزرگ که به نام نبرد قادسیه شناخته می شود، آنها را شکست دادند. سپس اعراب به تیسفون حمله کردند و بخشهایی از مدائن را تصرف کردند.
فرمانده مسلمان خالد بن عرفوطه به سرعت ولش آباد را تصرف کرد و با ساکنان رومیه و بهراسیر پیمان صلح بست. مفاد معاهده این بود که ساکنان رومیه در صورت تمایل می توانستند از آنجا خارج شوند، اما در غیر این صورت مجبور به تصدیق اقتدار مسلمانان و پرداخت خراج ( جزیه ) شدند. هنگامی که فرمانده مسلمان سعد بن ابی وقاص به مدائن رسید مسلمانان توانستند تعدادی از سپاهیان را به اسارت برده و ثروتهای زیادی از خزانه ساسانیان به غنیمت گرفتند و در اختیار سپاهیان مسلمان قرار گرفت. در سال ۶۳۷م سعد ، قعقاع بن عمرو التمیمی را مسئول دفاع از مدائن و شورحبیل بن السمط را به عنوان والی مدائن منصوب کرد. صحابی ایرانی پیامبر اسلام، سلمان فارسی در سال ۶۵۶/۷ م در مدائن به خاک سپرده شد. در سال ۶۶۱م، مدائن تحت کنترل خلافت اموی بود که به خلافت راشدین پایان داد. سیمک بن عبید العبسی در سال ۶۶۳م والی این کلان شهر بود و شخص دیگری به نام اسحاق بن مسعود در سال ۶۸۵م حاکم آن بود. آذریقه که از گروه خوارج بود به مدائن در سال ۶۸۷/۸۸م حمله کرده، و ساکنان آن را قتل عام کرد. این شهر سپس توسط کردم بن مرتد بن نجبه و مدتی بعد توسط یزید بن حارث شیبانی اداره می شد. در سال ۶۹۶م، شبیب بن یزید شیبانی، رهبر خوارج، مدائن را برای مدت کوتاهی اشغال کرد. در سال ۶۹۷م، مطرف بن المغیره به حکومت مدائن منصوب شد و بعداً در سال ۷۰۱م، حنظله بن الوراد و ابن عطاب بن ورقه به عنوان حاکمان کلان شهر منصوب شدند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفپیش از روی کار آمدن شاهنشاهان اشکانی، سلوکیان در طرف راست رود دجله شهری ساخته بودند که آن را سلوکیه نام نهاده بودند. در زمان نخستین پادشاهان اشکانی، وقتی باقیمانده های یادگارهای اسکندر مقدونی به کلی از مرزهای ایران بیرون رانده شد، شهر سلوکیه به صورت نیمه ویرانه ای بود. شاهنشاهان اشکانی در طرف چپ رودخانه دست به احداث ساختمان های جدیدی زدند و تا اواخر دوران ساسانی ایجاد این ساختمان ها در دوطرف رود دجله ادامه یافت. به طوری که وقتی اعراب بر ایران مستولی شدند در این مکان هفت شهر وجود داشت و به همین سبب آن را مداین یعنی مدینه ها، شهرها، نام نهادند. چهل کیلومتر پایین تر از تیسفون خلفای عباسی شهر بغداد ( بغ+داد یعنی خداداده؛ زیرا بغ به زبان فارسی به معنای خداست و در زبان روسی و بعضی زبان های دیگر هند و اروپایی نیز همین مفهوم را دارد ) را که قبلاً نیز به صورت آبادی کوچکی در آن مکان وجود داشت بنا نمودند و آن را به عنوان دارالخلافه تعیین کردند. در سنتی که پس از سلطه اعراب بر ایران ادامه یافت، نام این شهر توسط اعراب به عنوان مترادفی برای پایتخت امپراتوری شکوهمند ساسانی یعنی تیسفون استفاده می شد.
در سال ۶۳۶ میلادی، اعراب مسلمان که از سال ۶۳۳ م به سرزمین های ساسانیان حمله کرده بودند، طی نبردی بزرگ که به نام نبرد قادسیه شناخته می شود، آنها را شکست دادند. سپس اعراب به تیسفون حمله کردند و بخشهایی از مدائن را تصرف کردند.
فرمانده مسلمان خالد بن عرفوطه به سرعت ولش آباد را تصرف کرد و با ساکنان رومیه و بهراسیر پیمان صلح بست. مفاد معاهده این بود که ساکنان رومیه در صورت تمایل می توانستند از آنجا خارج شوند، اما در غیر این صورت مجبور به تصدیق اقتدار مسلمانان و پرداخت خراج ( جزیه ) شدند. هنگامی که فرمانده مسلمان سعد بن ابی وقاص به مدائن رسید مسلمانان توانستند تعدادی از سپاهیان را به اسارت برده و ثروتهای زیادی از خزانه ساسانیان به غنیمت گرفتند و در اختیار سپاهیان مسلمان قرار گرفت. در سال ۶۳۷م سعد ، قعقاع بن عمرو التمیمی را مسئول دفاع از مدائن و شورحبیل بن السمط را به عنوان والی مدائن منصوب کرد. صحابی ایرانی پیامبر اسلام، سلمان فارسی در سال ۶۵۶/۷ م در مدائن به خاک سپرده شد. در سال ۶۶۱م، مدائن تحت کنترل خلافت اموی بود که به خلافت راشدین پایان داد. سیمک بن عبید العبسی در سال ۶۶۳م والی این کلان شهر بود و شخص دیگری به نام اسحاق بن مسعود در سال ۶۸۵م حاکم آن بود. آذریقه که از گروه خوارج بود به مدائن در سال ۶۸۷/۸۸م حمله کرده، و ساکنان آن را قتل عام کرد. این شهر سپس توسط کردم بن مرتد بن نجبه و مدتی بعد توسط یزید بن حارث شیبانی اداره می شد. در سال ۶۹۶م، شبیب بن یزید شیبانی، رهبر خوارج، مدائن را برای مدت کوتاهی اشغال کرد. در سال ۶۹۷م، مطرف بن المغیره به حکومت مدائن منصوب شد و بعداً در سال ۷۰۱م، حنظله بن الوراد و ابن عطاب بن ورقه به عنوان حاکمان کلان شهر منصوب شدند.
wiki: مدائن
پیشنهاد کاربران
زانو زدن هولاکوخان مغول بر طاق کسری
طاق کسری ، تاثیر گذار ترین و شگفت آور ترین سازه ایران دوره ساسانی که در گذر ایام باعث جلب توجه دوستان و دشمنان خود شده است ونقش مهمی در متقاعد ساختن فاتحان تاریخ ایران داشته است ، به عنوان نمونه ، القاشانی مولف کتاب تاریخ اولجایتو می گوید: هولاکو به دیدار طاق کسری رفت و پس از بازدید از این بنای باشکوه و شگفت انگیز سه بار درمقابل آن زانو زد و به خواجه نصیر الدین طوسی گفت: بسیار نظرهای بزرگان و مردان خدا برین طاق بی جفت آمده باشد و به مدت هزار سال زانو برای آن نظر ها می زنم.
... [مشاهده متن کامل]
📚منبع
📘القاشانی، تاریخ اولجایتو، ص 87و88
طاق کسری ، تاثیر گذار ترین و شگفت آور ترین سازه ایران دوره ساسانی که در گذر ایام باعث جلب توجه دوستان و دشمنان خود شده است ونقش مهمی در متقاعد ساختن فاتحان تاریخ ایران داشته است ، به عنوان نمونه ، القاشانی مولف کتاب تاریخ اولجایتو می گوید: هولاکو به دیدار طاق کسری رفت و پس از بازدید از این بنای باشکوه و شگفت انگیز سه بار درمقابل آن زانو زد و به خواجه نصیر الدین طوسی گفت: بسیار نظرهای بزرگان و مردان خدا برین طاق بی جفت آمده باشد و به مدت هزار سال زانو برای آن نظر ها می زنم.
... [مشاهده متن کامل]
📚منبع
📘القاشانی، تاریخ اولجایتو، ص 87و88
درباره مدائن به عربی یا پارسی تیسفون بعد از حمله اعراب بر سر چه گذشت.
مشهور است که فرش معروف بهار خسرو در این ایوان پهن شده بود که در زمان هجوم اعراب تکه تکه شد. معروفِ مورخان است که ابوایوب الموریانی در سال ۱۴۶قمری ( ۷۶۳م ) به خلیفه منصور ( خلیفه ) پیشنهاد کرد طاق کسری ( یا ایوان خسرو ) را ویران کند و مصالح آن را برای بنای بغداد به کار برند. منصور با خالد برمکی ( وزیر ایرانی اش ) مشورت کرد. خالد به جد خلیفه را از تخریب این ایوان معظم برحذر داشت و گفت چنین کاری مخارج گزافی خواهد داشت. خلیفه از مخالفت او برآشفت و گفت: �مخالفت تو برای جانبداری از ایرانیان است. � خلیفه به تخریب طاق کسری فرمان داد. مخارج این کار بر خلیفه گران آمد و به فکر افتاد از ادامه تخریب منصرف شود. دوباره به خالد رجوع کرد و نظرش را پرسید. خالد گفت: بهتر است خلیفه کار ناتمام تخریب طاق کسری را به پایان برد وگرنه آیندگان خواهند گفت اعراب از خراب کردن بنایی که ایرانیان برپا کرده بودند، عاجز ماندند. خلیفه از ادامه تخریب منصرف شد. این روایت در کتب تاریخی فراوانی آمده است. مسعودی در مروج الذهب نوشته است: �هارون الرشید مصمم شد ایوان [کسری] را خراب کنند و نظر یحیی [برمکی] را که محبوس بود خواست. یحیی نیز با اینکه مورد بی مهری هارون بود به هارون همان جوابی را داد که خالد به منصور داده بود.
... [مشاهده متن کامل]
در سال ۱۸۸۸ میلادی در اثر سیل، یک سوم بنا فرو ریخت.
ثبت یونسکو
طاق کسری سخت مظلوم واقع شده؛ ایرانیان به آن کم توجهند چون دیگر جلوی چشم شان نیست زیرا امروزه طاق کسری در خاک عراق قرار دارد و تنها آن کشور می تواند برای ثبت آن اقدام کند. اما وزارت فرهنگ عراق حتی پروندهٔ مقدماتی را هم برای ثبت طاق کسری به یونسکو ارائه نکرده است.
منبع. https://fa. m. wikipedia. org/wiki/طاق_کسری
مشهور است که فرش معروف بهار خسرو در این ایوان پهن شده بود که در زمان هجوم اعراب تکه تکه شد. معروفِ مورخان است که ابوایوب الموریانی در سال ۱۴۶قمری ( ۷۶۳م ) به خلیفه منصور ( خلیفه ) پیشنهاد کرد طاق کسری ( یا ایوان خسرو ) را ویران کند و مصالح آن را برای بنای بغداد به کار برند. منصور با خالد برمکی ( وزیر ایرانی اش ) مشورت کرد. خالد به جد خلیفه را از تخریب این ایوان معظم برحذر داشت و گفت چنین کاری مخارج گزافی خواهد داشت. خلیفه از مخالفت او برآشفت و گفت: �مخالفت تو برای جانبداری از ایرانیان است. � خلیفه به تخریب طاق کسری فرمان داد. مخارج این کار بر خلیفه گران آمد و به فکر افتاد از ادامه تخریب منصرف شود. دوباره به خالد رجوع کرد و نظرش را پرسید. خالد گفت: بهتر است خلیفه کار ناتمام تخریب طاق کسری را به پایان برد وگرنه آیندگان خواهند گفت اعراب از خراب کردن بنایی که ایرانیان برپا کرده بودند، عاجز ماندند. خلیفه از ادامه تخریب منصرف شد. این روایت در کتب تاریخی فراوانی آمده است. مسعودی در مروج الذهب نوشته است: �هارون الرشید مصمم شد ایوان [کسری] را خراب کنند و نظر یحیی [برمکی] را که محبوس بود خواست. یحیی نیز با اینکه مورد بی مهری هارون بود به هارون همان جوابی را داد که خالد به منصور داده بود.
... [مشاهده متن کامل]
در سال ۱۸۸۸ میلادی در اثر سیل، یک سوم بنا فرو ریخت.
ثبت یونسکو
طاق کسری سخت مظلوم واقع شده؛ ایرانیان به آن کم توجهند چون دیگر جلوی چشم شان نیست زیرا امروزه طاق کسری در خاک عراق قرار دارد و تنها آن کشور می تواند برای ثبت آن اقدام کند. اما وزارت فرهنگ عراق حتی پروندهٔ مقدماتی را هم برای ثبت طاق کسری به یونسکو ارائه نکرده است.
منبع. https://fa. m. wikipedia. org/wiki/طاق_کسری
واژه مدائن که عربی است پارسی می شود شهرها متاسفانه در پارسی بعضی مواقع به این که اعراب بر روی آن گذشتند گفت می شود. اسم درست پایتخت ایران باستان دولت ساسانی درپارسی تیسفون است.
به مجموعه هفت شهر در زمان ساسانیان که شامل : تیسفون. اسبانبر. رومیه. سلوکیه. درزیندان. ساباط و ماحوزا که پس از یورش اعراب پابتخت ایران_ تیسفون_ سقوط کرد و دیگر شش شهر نیز به فتح مسلمانان در آمد.