سعد بن ابی وقاص

[ویکی فقه] سعد ابی وقاص که نام اصلی او مالک است؛ پسر وهیب بن عبد مناف بن زهره بن کلاب بن مره است. کنیه وی ابو اسحاق است، و مادرش حمنه دختر سفیان بن امیه بن عبد شمس بن عبد مناف بن قصیّ است.
سعدبن ابی وقاص (از تیره قرشی بنی زهره) از سابقین در اسلام در مکه و از اصحاب نامدار پیامبر اسلام به شمار می رود. او در عصر حکومت خلفاء از سرداران قادسیه و نهاوند و یکی از اعضای شورای شش نفره خلافت بود. درباره سعد و شخصیت و موضع گیری های او تاکنون پژوهش مستقلی صورت نگرفته مجمل و گذرا از سعد یاد شده است. بدین گونه چهره واقعی او در لابه لای کتب تاریخی پنهان مانده است. از این رو وقتی که با منابع تاریخی مراجعه می کنیم با نقاط تیره و تاریک بسیاری در زندگانی سعد روبه رو می شویم که موقعیت او را مخدوش می سازد، اما ناگفته مانده است.مهم ترین نقطه ضعف سعد «حب ثروت و حب خلافت» بوده است. این حب خلافت به گونه ای بوده که وی را به رقابت شدید برای به دست گرفتن خلافت واداشت و در این زمینه بیشترین اصطکاک را با امیرمؤمنان (علیه السّلام) داشته که مهم ترین آن در عدم بیعت و همکاری با امام و قرار گرفتن در صف مقدم «قاعدین» جلوه نمود.در این نوشتار مواضع، انگیزه و روش های مقابله سعد با امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) با تکیه بر منابع مهم تاریخ مورد بررسی قرار می گیرد.موضع گیری منفی سعد در برابر امیرمؤمنان (علیه السّلام)، به ویژه این را امر ثابت می کند. که برخلاف ادعای طرفداران نظریه «عدالت صحابه» که پژوهشگران این عرصه را متهم به سیاه نمایی و تصویر تیره روابط بین خلفا می کنند، روابط صحابه با هم، عموماً صمیمی نبوده و در میان آن ها کدورت ها و تیره گی هایی وجود داشته است، و این، حداقل و در خوش بینانه ترین گزینه ناشی از ناخالصی های برخی از آن ها مانند سعد بوده است.
زندگی نامه
در کتاب طبقات الکبری آمده است سعد بن ابی وقاص: از پیشگامان مسلمانان است که در هفده سالگی مسلمان شد.
محمد بن سعد بغدادی، طبقات الکبری، ج۳، ص۱۴۰، چاپ بیروت.
بعد از بازگشت به مدینه، پیامبر او را در سریه دیگری به همراه چند نفر (۸ تا ۲۰ نفر گفته شده) برای مقابله با کفار قریش به ناحیه «خرار» (خرار، منطقه ای نزدیک غدیر خم، به سمت مکه) فرستاد، اما آنها قبلا از آن منطقه عبور کرده بود و لذا سعد و همراهانش برگشتند.در جنگ بدر، حضور داشت و وقتی از جنگ برگشت و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) غنایم بدر را میان اصحاب تقسیم می کردند (به طور مساوی)! او به اعتراض به آن حضرت گفت:«شما سهم مرا که از اشراف «بنی زهره» هستم، یا آن افراد ضعیف و فقیر به یک اندازه می دهید.» پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) ناراحت شدند و فرمودند: «مگر نمی دانی که این پیروزی ها به برکت همین ضعفاست و من به خاطر عدالت و... مبعوث شده ام؟»در جنگ احد، خندق، خیبر و دیگر جنگها شرکت کرد. هم چنین در فتح مکه، جزو سپاه مسلمین بود و بعضی از مورخین گفته اند که در آن، یکی از فرماندهان مهاجران و پرچم آنها به دستش بود! سال آخر حیات پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نیز، بعد از حجة الوداع آن حضرت، سپاهی را به فرماندهی «اسامة بن زید» تشکیل دادند و عده ای از مهاجرین و انصار و بعضی از بزرگان آنها از جمله ابوبکر، عمرو، «سعد بن ابی وقاص» جزء لشگر اسامة بن زید قرار دارند.
چهره سعد بعد از پیامبر
...

[ویکی شیعه] سَعد بن ابی وَقّاص صحابه و از فرماندهان سپاه اسلام در جنگ با ایران. وی در جنگ های بدر و احد شرکت داشت. سعد از طرف خلیفه دوم حاکم کوفه بود و فرماندهی مسلمانان را در جنگ قادسیه با ساسانیان بر عهده داشت.
برخی اهل سنت براساس روایتی او را از عشره مبشره می دانند. او با خلیفه اول و دوم روابط خوبی داشت و از اعضای شورای شش نفره برای تعیین خلیفه سوم قرار گرفت. در زمان خلافت علی علیه السلام ابتدا بیعت نکرد و پس از بیعت نیز در جنگ ها حاضر نشد. فرزندش عمر سعد فرمانده سپاه کوفه در واقعه کربلا بود.
سعد بین سال های ۵۴ تا ۵۸ قمری از دنیا رفت و در قبرستان بقیع دفن شد.

سَعد بن اَبی وَقّاص (۲۰پیش از هجرت ـ مدینه ۵۵ق)
(یا: سعد وقاص) صحابی مشهور، از امرای بزرگ عرب در صدر اسلام، و مطابق با احادیث اهل سنت از عَشرۀ مبشّره. در ۱۷ یا ۱۹سالگی اسلام آورد. او در نبردهای بدر، خندق (احزاب)، بنی قریظه، ذات السلاسل و حنین حضور داشت و در جنگ اُحد در کنار حضرت علی (ع) از پیامبر اسلام (ص) محافظت کرد. وی از شاهدان عهدنامۀ صلح میان پیامبر اکرم و مشرکان در حدیبیه بود. در فتح مکه نیز یکی از سه پرچم مهاجران را در دست داشت. در خلافت عمر بن خطّاب، فرماندۀ سپاهیان فاتح اسلام بود و قادسیه، مداین و جَلُولاء به دست او فتح شدند. گویند وی شهر کوفه را بنیان نهاد و از سوی خلیفۀ دوم فرماندار آن جا شد. پس از قتل عمر بن خطاب، سعد از اعضای شش نفرۀ شورای عمر برای تعیین خلیفه بود که رأی خویش را به عبدالرحمان بن عوف واگذار کرد و خود کنار رفت. این امر در نهایت به انتخاب عثمان انجامید، اما زمانی که معاویه از وی در خونخواهی عثمان کمک خواست، نپذیرفت. او مدتی در خلافت عثمان نیز بر کوفه حکومت کرد، تا آن که خلیفه وی را برکنار و ولید بن عقبه را جانشین او کرد. سعد در هیچ یک از نبردهای زمان علی بن ابی طالب، او را همراهی نکرد. به گفتۀ سیره نویسان، علت اصلی یاری نکردن او این بوده که خود را سزاوار حکومت می دانسته است. سعد در حدود ۲۷۰ روایت از پیامبر (ص) نقل کرده است که ازجمله آن ها حدیث غدیر خم است. چون درگذشت، مروان بن حکم بر جنازۀ او نماز خواند و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.