محمد بن ریان اشعرى قمى

[ویکی اهل البیت] در اوایل سده سوم هجری، در خاندان بزرگ و شایسته و دانش پرور اشعری، کودکی چشم به جهان گشود که پدرش نام محمد را برای او برگزید. به لحاظ این که این کودک در دودمان ارجمند اشعری پا به عرصه هستی نهاد، مشهور به «اشعری» شد و از آن جا که ظاهراً در شهر قم به دنیا آمد و در همان جا زیست کرد و رشد و نمو یافت، «قمی» هم نامیده می شود.
از منظر تاریخی، «دودمان اشعری» سرافرازترین خاندانی هستند که در نشر و گسترش مکتب تشیع در قم، نقش فاخر و برجسته ای داشتند. محمد بن ریان در چنین خاندان دین باوری، نردبان ترقی را پیمود.
پدرش، «ریان بن صلت اشعری قمی» در گروه برجسته ترین و با موجه ترین محدثان شیعه قرار گرفته است. او گرچه به ظاهر در فرازی از زندگی خویش، از نزدیکان مأمون عباسی به شمار می رفت، اما در حقیقت از مخلص ترین یاران حضرت امام رضا علیه السلام بود. لذا تمام بزرگان قلمرو تراجم، او را ستوده و به نیکی یاد کرده اند. برای روشن شدن این سخن، لازم است نظر نخبگان تراجم درباره او نقل شود.
نجاشی می گوید: ریان بن صلت اشعری قمی، کنیه اش ابوعلی بوده، از حضرت رضا علیه السلام روایت می کند و محدثی موثق و راستگو است.
طوسی در «فهرست» می نویسد: او صاحب کتاب است. وی همچنین در «رجال» می نگارد: ریان بن صلت، مورد اعتماد و اطمینان و اصالتاً خراسانی است.
از آنچه کشی در اثر معروف خود، در ارزیابی شخصیت ریان می نویسد، برمی آید که او یکی از نزدیک ترین یاران امام رضا علیه السلام بوده و به عنوان رابط بین آن حضرت و مردم شناخته می شده است. وی درخواست ها و نیازهای مردم رابه حضرت می رسانید و پاسخ آن را دریافت می کرد.
ضمناً محمد بن ریان، برادری به نام «علی بن ریان» داشته که او هم در زمره نیکان و یاران امامان معصوم بوده و نام او در کتاب های روایی شیعه آمده است. علامه ممقانی، علی بن ریان را در شمار یاران امام هادی علیه السلام نام برده است. نجاشی نیز در این زمینه می گوید: علی بن ریان، از محدثان مورد اعتماد و از یاران حضرت امام هادی علیه السلام است. او علاوه بر این که به اتفاق برادرش کتابی تألیف کرد، کتاب دیگری هم به نام: «منثور الاحادیث» تألیف نموده است.