مجاز عقلی

[ویکی فقه] مجاز عقلی (علوم قرآنی). مجاز عقلی، اسناد فعل به فاعل غیرحقیقی، به شرط وجود علاقه را می گویند.
« مجاز اسنادی »، « مجاز حکمی » و « مجاز مرکب » نام های دیگر مجاز عقلی هستند، و آن اسناد فعل به فاعل غیرحقیقی است که با وجود علاقه ای تحقق می یابد؛ به عبارت دیگر، خروج لفظ از مجرای اصلی آن از نظر رابطه یا نسبتی که میان کلمات یافت می شود، مجاز عقلی است.مجاز عقلی به طور کلی مربوط به ترکیب و ساختار جمله بوده و از محدوده واژه و کلمه بیرون است؛ لذا عبدالقاهر جرجانی آن را مجاز حکمی می نامد؛ زیرا یا در ظاهر یا در تقدیر، به حکم تعلق دارد، زمخشری آن را اسناد مجازی نامیده است؛ زیرا اسناد منسوب به مجاز است.
مثال های مجاز عقلی
۱. (واذا تلیت علیهم آیاته زادتهم ایمانا). در این جا فعل فزونی ایمان به آیات نسبت داده شده است؛ در حالی که می دانیم خداوند سبب تاثیر آیات در افزایش ایمان شده است.۲. (یذبح ابناءهم) که « ذبح » به فرعون نسبت داده شده است؛ به این مناسبت که فرمان دهنده او است؛ حال آن که کشتن، کار اطرافیان فرعون بود.