مثنوی

[ویکی فقه] مثنوی، قالبی از شعر فارسی است که دارای ابیات زیادی بوده و برای سرودن داستان ها و مطالب طولانی کاربرد دارد. در این قالب هر بیت دارای قافیه ای جداگانه است و به همین دلیل به آن مثنوی (دو تا دو تا) گفته می شود. از بزرگ ترین سروده های ادبیات پارسی که در قالب مثنوی سروده شده اند، شاه نامه فردوسی است.
مثنوی منسوب به مثنی (دوتا دوتا)، و در لغت به معنای دوتایی است؛ زیرا در این گونه شعر هر بیت دو قافیه مستقل می آید؛ یعنی هر دو مصراع، قافیه دارد و قافیه آن با بیت بعدی فرق می کند؛ بدین صورت: : ------------------- آ --------------------- آ------------------- ب --------------------- ب------------------- ج ---------------------- ج از آن جهت که تعداد ابیات مثنوی نامحدود است و شاعر از نظر رعایت قافیه نیز در محدودیت قوالب دیگر شعری نبوده و هر بیت قافیه ای جداگانه دارد، بهترین قالب شعری برای داستان سرایی است؛ از این رو مثنوی، هم قالب حماسه و هم داستان های غنایی؛ همچنین قالبی مناسب برای ادبیات تعلیمی منظوم می باشد. صوفیه نیز برای ارائه آموزه های عرفانی خود از آن استفاده می کردند.
مزدوج
مثنوی را مزدوج نیز می خوانند؛ زیرا هر بیت مستلزم دو قافیه است و در یک بیت قافیه زوج و دوتاست.
شعرهای عاشقانه
در این قالب شعری، شعرهای عاشقانه و غزل وار همچون نامه ها نیز سروده شده است.
مثنوی در زبان عربی
...

[ویکی اهل البیت] مثنوی (قالب شعر). مثنوی. (ع ص نسبی) منسوب است به مثنی که اسمی است معدول از اثنین اثنین که ترجمه آن به فارسی دودو باشد. (غیاث ) || (اِ) شعری که در هر بیت آن دو قافیه علی حده باشد لهذا ابیات مختلف القوافی را مثنوی نام کرده اند.(از غیاث) نزد شعرا ابیاتی است متفق در وزن که هر یکی از آن، دو قافیه دارد و هر بیتی بر قافیه خاص علی حده است و آن را مزدَوَج نیز نامند و از استقراء معلوم شده است که در بحرهای طولانی مثنوی نگویند چنانکه بحر رجز تام و رمل تام و هزج تام و امثال آن.
شعری که هر دو مصراع آن با یکدیگر هم قافیه و سایر اشعار که باز به همان وزن باشند هر دو مصراع قافیه دیگر دارند مانند شاهنامه فردوسی، گرشاسب نامه اسدی، ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی، خمسه نظامی و مثنوی مولوی و چون مثنوی مطلق گویند مراد مثنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی است. مزدوجه
واژه ی مثنوی از کلمه ی "مثنی" به معنی دوتائی گرفته شده است زیرا در هر بیت دو قافیه آمده است که با قافیه بیت بعد فرق می کند.
سرودن مثنوی از قرن سوم و چهارم هجری آغاز شده است که از بهترین مثنوی ها می توان به شاهنامه فردوسی، حدیقه سنایی، خمسه نظامی و مثنوی مولوی اشاره کرد.
قدیمی ترین مثنوی سروده شده - که اکنون به جز چند بیت چیزی از آن در دست نیست - مربوط به رودکی است که متن کلیله و دمنه را در قالب مثنوی به نظم درآورده بود.
خصوصیات مثنوی باعث شده است که داستان ها اغلب در قالب مثنوی سروده شوند. علاوه بر داستان سرایی، برای هر موضوعی که طولانی باشد هم از مثنوی استفاده می شود. مثلاً در ادبیات آموزشی مثل آموزه های صوفیان هم از قالب مثنوی بهره می برده اند.