لیلی و مجنون

لیلی و مجنون (اپرا). لیلی و مجنون ( به ترکی آذربایجانی: Leyli və Məcnun ) اولین اُپرای اجرا شده در ناحیه امروزی جمهوری آذربایجان و امپراطوری روسیه در آن زمان، که در سال ۱۹۰۸ توسط اُوزِئیر حاجی بیف نوشته شده است. این اُپرا در ۴ پرده و ۶ صحنه نوشته شده است که اولین اجرای آن در ۱۲ ژانویه ۱۹۰۸ در تئاتر تقی اف در باکو به روی صحنه رفت. این اُپرا اولین اُپرای دنیای اسلام لقب گرفته است.
اُوزِئیر حاجی بیف و برادرش جیحون اشعار این اُپرا را بر پایهٔ داستان لیلی و مجنون که توسط محمد فضولی شاعر نامدار آذربایجانی به نظم کشیده شده، نوشته اند. اکثر قسمت های شعر بدون تغییر در اُپرا استفاده شده اند.
موسیقی این اُپرا بر پایه مقام های ماهور هندی، سه گاه، چهارگاه، کرد شهناز، بیات شیراز، شوشتر، بیات کرد، شب هجران و قطار نوشته شده است.
در اولین اجرای این اُپرا حسین قلی سارابسکی نقش مجنون، عبدالرحیم فرجف نقش لیلی را ایفا کردند. حسین آرابلینسکی کارگردانی اُپرا و عبدل آهوردیف رهبری اُپرا را بر عهده داشتند و خود حاجی بیف در آن شب نوازنده ویولن بود.
این اُپرا از زمان نخستین نمایش تاکنون، بیش از ۲۰۰۰۰ بار در تئاتر اُپرا و باله دولتی آذربایجان و همچنین در کشورهای دیگری همچون روسیه، اوکراین، ایران، ترکیه، گرجستان، ازبکستان و ترکمنستان اجرا شده است.

سرودۀ نظامی گنجوی، منظومه ای عاشقانه به فارسی. این منظومه، که در رجب ۵۸۴ق به پایان رسیده، سومین مثنوی از خمسۀ نظامی است. نظامی این مثنوی را بر وزن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل در کمتر از چهار ماه و در بیش از ۴هزار بیت، سروده و آن را به اخستان اول شروانشاه تقدیم کرده است. نظامی داستان عشق و دلدادگی لیلی و مجنون را به سفارش اخستان به نظم درآورد. وی که مایل به سرودنِ داستانی همراه با ناکامی و پایانی تلخ نبود، خواهش شاه را پذیرفت و با گردآوردن روایت های گوناگون این داستان، از مکتوب و شفاهی، آن را شاخ و برگ داد و اثری بدیع و دل انگیز آفرید که از آثار پیشینیان و مقلدانش ممتازتر است. نخستین تصحیح انتقادی لیلی و مجنون به کوشش وحید دستگردی منتشر شده است (تهران، ۱۳۱۳ش).