[ویکی فقه] قیاس مرکب الاصل، قیاس مرکب با اختلاف در تعیین « علت اصل » است.
قیاس مرکب الاصل، مقابل قیاس مرکب الوصف بوده، و به قیاسی گفته می شود که درباره «علت اصل» در آن اختلاف بوده و اجماعی از امت و یا نصی از شارع نیز درباره «علت اصل» وجود ندارد، و آن، هنگامی محقق می شود که مستدل علتی را برای حکم اصل ذکر کند و از راه آن، حکم اصل را به فرع سرایت دهد، اما معترض علتی دیگر را تعیین و حکم را از طریق آن ثابت نماید؛ برای مثال، اگر حر، عبد مکاتبی را به قتل برساند، درباره قصاص کردن حر به دلیل کشتن عبد مکاتب، اجماعی از امت و نصی از شارع وارد نشده است، اما « شافعی » و « ابوحنیفه » گفته اند: چون عبد مکاتب، عبد است، به همین خاطر، حر در مقابل او قصاص نمی شود (علت حکم عدم قصاص را عبد بودن دانسته اند).اما « حنفی » علت در عدم قصاص را مجهول بودن مستحق طلب قصاص ولی دم می داند، چون معلوم نیست آیا مولای عبد می تواند قصاص را مطالبه کند، یا ورثه عبد مکاتب، زیرا به هر حال، مقداری از عبد بر اثر قرارداد مکاتبه آزاد شده است، و این علت در فرع وجود ندارد (هر عبدی مکاتب نیست).
قیاس مرکب الاصل، مقابل قیاس مرکب الوصف بوده، و به قیاسی گفته می شود که درباره «علت اصل» در آن اختلاف بوده و اجماعی از امت و یا نصی از شارع نیز درباره «علت اصل» وجود ندارد، و آن، هنگامی محقق می شود که مستدل علتی را برای حکم اصل ذکر کند و از راه آن، حکم اصل را به فرع سرایت دهد، اما معترض علتی دیگر را تعیین و حکم را از طریق آن ثابت نماید؛ برای مثال، اگر حر، عبد مکاتبی را به قتل برساند، درباره قصاص کردن حر به دلیل کشتن عبد مکاتب، اجماعی از امت و نصی از شارع وارد نشده است، اما « شافعی » و « ابوحنیفه » گفته اند: چون عبد مکاتب، عبد است، به همین خاطر، حر در مقابل او قصاص نمی شود (علت حکم عدم قصاص را عبد بودن دانسته اند).اما « حنفی » علت در عدم قصاص را مجهول بودن مستحق طلب قصاص ولی دم می داند، چون معلوم نیست آیا مولای عبد می تواند قصاص را مطالبه کند، یا ورثه عبد مکاتب، زیرا به هر حال، مقداری از عبد بر اثر قرارداد مکاتبه آزاد شده است، و این علت در فرع وجود ندارد (هر عبدی مکاتب نیست).
wikifeqh: قیاس_مرکب_الاصل