قضایای متباین

[ویکی فقه] قضایای متباین یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای قضایای دارای مفاد مختلف، با وحدت موضوع و محمول است.
هر دو مفهوم کلی را که با هم بسنجیم بین آنها یکی از نسبت های چهارگانه (تساوی، تباین، عموم و خصوص مطلق، و عموم و خصوص من وجه) برقرار است. مراد از تساوی در مفردات (مفاهیم کلّی)، تساوی در صدق است، یعنی هر چیزی که مصداق یکی باشد، مصداق دیگری هم می باشد. مراد از تباین این است که هیچ مصداق مشترکی ندارند. در مورد قضایا نیز بین هر دو قضیه ای که با هم مقایسه شوند نسبت معیّنی وجود دارد. نسبت بین بعضی از قضایا عموم و خصوص مطلق است (مثل قضیه دائمه مطلقه که اعم مطلق است از ضروریه مطلقه)، و بین بعضی دیگر عموم و خصوص من وجه (مثل دائمه مطلقه نسبت به ضروریه مطلقه)، و بین دسته دیگری تباین است (مانند قضیه ضروریه مطلقه نسبت به ممکنه خاصه).
منشاء اختلاف قضایای متباین
دو قضیه متباین (یا غیر متوافق) آن است که با فرض وحدت موضوع و محمول قضیه و لواحق آنها، مفاد آن دو یکی نیست، و این اختلافِ مفاد، ناشی از اختلاف در سور یا کیف یا جهت قضیه و یا هر سه است.
اقسام قضایای متباین
قضایای متباین بر چهار گونه است: ۱. متداخلتان؛۲. متضادتان؛۳. داخلتان تحت التضاد؛۴. متناقضتان.
تساوی و عدم تساوی قضایا
...