قصر باییل ( به ترکی آذربایجانی: Bayıl qalası ) اثر معماری باستانی می باشد، که در قرابت آبدرهٔ «باییل» شهر باکو وجود داشته و امروزه زیر آب های دریای خزر فرورفته است. این اثر باستانی که، بر اساس سبک معماری شیروان - آبشوران در قرن ۸ بنا شده است، گاهی با نوسان سطح آب های دریا مرئی و نامرئی می شود. [ ۱]
با وجود اینکه در منابع مختلفی از این قصر به عنوان «شهر زیر دریایی»، «سنگ های باییل»، «دژ صبائل»، «کاروانسرا»، «خانه گاه»، «کمرؤکخانه» و… یاد شده و می شود، و لیکن این قصر در ادبیات علمی به عنوان «قصر باییل» معروف است. [ ۲]
قصر مطابق با شکل جزیره ای که، در آن قرار دارد، به صورت نمایی متمایل به درازی احداث شده است. طول آن ۱۸۰ و عرضش ۳۵ متر است. [ ۳] دیوارهای قصر با ساخت شش برج نیم دایره در سمت شرق و پنج برج مشابه در غرب مستحکم شده است. تکمیل ساخت و ساز این قصر در دوره تاریخی پر از تشنج و بحران های نظامی - سیاسی یعنی هنگام یورش های مغول ها به خاورمیانه ( مابین سال های ۱۲۳۴ الی ۱۲۳۵ ) صورت گرفته است؛ ولی این قصر که، در جزیره ای نزدیک به ساحل دریا بنا شده بود، برای مدت مدیدی پا بر جا نمانده است. دانشمندان بر این باورند که، قصر بر اثر وقوع زمین لرزهٔ مهیب و شدیدی به سال ۱۳۰۶ زیر آب های دریا رفته است. [ ۴]
عارف اردبیلی در داستان خود به نام «فرهادنامه» که، در سال ۱۳۶۹ نوشته است، آورده است:
قصری در درون دریا در باکو وجود دارد که قصر این شهر نو زیر آب ها پنهان است.
جای شبهه ندارد که، شاعر با این مصراع ها به قصر باییل اشاره نموده است. عارف اردبیلی این قصر را پس از یک قرن از تکمیل ساختش دیده بود. قصر شهر نو اصطلاحی بود که، مردم آن روزگار بدین قصر می گفتند. اصطلاح یاد شده نیز این واقعیت را که، قصر باییل قصر شهر و از اجزای سامانهٔ دفاعی باکو بوده است، محرز می کند.
علی رغم اینکه بالغ بر ۶۰ سال است، که تحقیق هایی در رابطه با قصر باییل صورت می گیرد، ولی دانشمندان قبلاً از وجود آن زیر دریا مطلع بودند. به عنوان مثال، در نقشهٔ خلیج باکوی کشیده شده از سوی نقشه کشان روس در سال ۱۷۸۲ آمده است، که قصر مذکور در حال بالا آمدن از بیخ دریا ست. پس از این «برزین» خاورشناس روس که، در سال ۱۸۴۸ به باکو مسافرت کرده بود و عباس قلی آقا باکوخانف، دانشمند برجسته آذربایجانی گزارش های مفصلی ارائه داده اند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفبا وجود اینکه در منابع مختلفی از این قصر به عنوان «شهر زیر دریایی»، «سنگ های باییل»، «دژ صبائل»، «کاروانسرا»، «خانه گاه»، «کمرؤکخانه» و… یاد شده و می شود، و لیکن این قصر در ادبیات علمی به عنوان «قصر باییل» معروف است. [ ۲]
قصر مطابق با شکل جزیره ای که، در آن قرار دارد، به صورت نمایی متمایل به درازی احداث شده است. طول آن ۱۸۰ و عرضش ۳۵ متر است. [ ۳] دیوارهای قصر با ساخت شش برج نیم دایره در سمت شرق و پنج برج مشابه در غرب مستحکم شده است. تکمیل ساخت و ساز این قصر در دوره تاریخی پر از تشنج و بحران های نظامی - سیاسی یعنی هنگام یورش های مغول ها به خاورمیانه ( مابین سال های ۱۲۳۴ الی ۱۲۳۵ ) صورت گرفته است؛ ولی این قصر که، در جزیره ای نزدیک به ساحل دریا بنا شده بود، برای مدت مدیدی پا بر جا نمانده است. دانشمندان بر این باورند که، قصر بر اثر وقوع زمین لرزهٔ مهیب و شدیدی به سال ۱۳۰۶ زیر آب های دریا رفته است. [ ۴]
عارف اردبیلی در داستان خود به نام «فرهادنامه» که، در سال ۱۳۶۹ نوشته است، آورده است:
قصری در درون دریا در باکو وجود دارد که قصر این شهر نو زیر آب ها پنهان است.
جای شبهه ندارد که، شاعر با این مصراع ها به قصر باییل اشاره نموده است. عارف اردبیلی این قصر را پس از یک قرن از تکمیل ساختش دیده بود. قصر شهر نو اصطلاحی بود که، مردم آن روزگار بدین قصر می گفتند. اصطلاح یاد شده نیز این واقعیت را که، قصر باییل قصر شهر و از اجزای سامانهٔ دفاعی باکو بوده است، محرز می کند.
علی رغم اینکه بالغ بر ۶۰ سال است، که تحقیق هایی در رابطه با قصر باییل صورت می گیرد، ولی دانشمندان قبلاً از وجود آن زیر دریا مطلع بودند. به عنوان مثال، در نقشهٔ خلیج باکوی کشیده شده از سوی نقشه کشان روس در سال ۱۷۸۲ آمده است، که قصر مذکور در حال بالا آمدن از بیخ دریا ست. پس از این «برزین» خاورشناس روس که، در سال ۱۸۴۸ به باکو مسافرت کرده بود و عباس قلی آقا باکوخانف، دانشمند برجسته آذربایجانی گزارش های مفصلی ارائه داده اند.
wiki: قصر باییل