قاهر بالله

[ویکی فقه] قاهر (القاهر) بالله، محمدبن احمد معتضدبن طلحه موفق بن جعفر متوکل، کنیه اش ابومنصور، نوزدهمین خلیفۀ عباسی می باشد.
القاهر در سال ۲۸۷ یا ۲۸۵ در بغداد به دنیا آمد.
خلافت
القاهربالله دوبار بر تخت خلافت نشست. نخستین بار در محرّم ۳۱۷، پس از توطئۀ مونس خادم و همکارانش برضد المقتدر عباسی. عملکرد القاهر نیز در این توطئه بی تأثیر نبود و با وی، به عنوان نوزدهمین خلیفۀ عباسی، در سال۳۱۷ بیعت گردید، اما خلافت او بیش از دو یا سه روز نپایید و بار دیگر المقتدر، با کمک سپاهیان، به منصب خلافت بازگشت و توطئه گران، یعنی ابوالهیجاء و زوزک، را گردن زدند و القاهر نیز نزد مادرش در خانۀ ابوطاهر محبوس گردید، اما سرانجام، در شوال ۳۲۰ المقتدر عباسی به قتل رسید و القاهر را از زندان خارج و به عنوان خلیفه با او بیعت کردند و بار دیگر به القاهربالله ملقب گردید و این بار یک سال و شش ماه و هشت روز خلافت کرد. مونس خادم، با آن که از ناراضیان حکومت المقتدر عباسی بود، به القاهر نیز تمایل چندانی نداشت و می کوشید احمد، فرزند خردسال المقتدر، را که تحت تربیت خودش بود، به خلافت برساند. البته ابن کثیر دلیل این اقدام مونس را طیب خاطر مادر المقتدر بیان کرده است، اما با مخالفت اسحاق بن اسماعیل نوبختی و یادآوری ظلمها و اجحافهای خانوادۀ المقتدر عباسی و بنا بر رأی بزرگان، محمد بن مکتفی و القاهر را به نامزدی خلافت برگزیدند. مونس به مکتفی نیز نظر چندان مساعدی نداشت، اما مکتفی خلافت را شایستۀ القاهر– که بزرگ خاندان عباسی بود – دانست، در حالی که القاهر ضعف و تنگدستی-اش را مغایر با مقام خلافت می دانست. مونس خادم، پس از انتصاب القاهر، از وی برای خویش و خانواده اش امان نامه گرفت. القاهر، همچون سال ۳۱۷، بار دیگر مقام وزارت را به ابن مقله تفویض کرد. وی که در آن زمان در فارس به سر می برد، به دستور القاهر راهی بغداد گردید و نه ماه و سه روز وزارت وی به طول انجامید القاهر، علی بن بلیق را حاجب کرد، مونس را امیرالأمرا، و پسر بلیق را رئیس امنیۀ بغداد؛ اما به سبب ضعف جسمی بلیق، بدر خرشنی را به نیابت از او برگزید. نگهبانی دارالخلافه را نیز به احمد بن خاقان سپرد.
اولین اقدامات
از اولین اقدامات القاهر بالله پس از رسیدن به خلافت، مصادرۀ اموال خانوادۀ المقتدر عباسی بود. وی از هیچ رفتار خشونت آمیزی در حق خاندان المقتدر فروگذار نکرد، به حدی که برای دستیابی به اموال المقتدر، مادر وی را کتک زد و از درخت آویزان نمود و حتی اموال وقفی وی را نیز تصاحب کرد و خانه به خانه در جستجوی خانوادۀ المقتدر بود و این اقدامات را چنین توجیه می کرد که سپاهیان برای تأمین مستمری فشار می آورند، در حالی که گویا این سنّتی بود در میان خلفا که اموال خلیفۀ پیشین را تصرف کنند، چنانکه الراضی با القاهر چنین کرد. از سوی دیگر، القاهر فرزندان متوکل عباسی را نزد خود خواند و مورد لطف و عنایت خویش قرار داد. عبدالواحد، فرزند المقتدر، نیز با هارون بن غریب و مفلح و محمد بن یاقوت و پسران رائق ابتدا به مدائن و از آن جا به واسط رفت، اما پس از ماجراهایی که روی داد، همراهان او از القاهر امان نامه گرفتند و عبدالواحد را رها کردند و سرانجام عبدالواحد و محمد بن یاقوت نیز، با تضمین القاهر برای امنیتشان، راهی بغداد شدند و القاهر نیز به وعدۀ خویش عمل نمود و از مصادرۀ اموال و آزار مادر او صرف نظر نمود.
اقدامات ابن مقله
...