[ویکی فقه] در این مقاله اقوال فقها، محل نزاع و مقصود از شرط در قاعده الشرط الفاسد لیس بمفسد مورد بررسی قرار می گیرد.
اقوال فقهای عظام- قدس سرّه- نسبت به قاعدۀ «شرط فاسد مفسد عقد نیست» به پنج گروه تقسیم می شود:
← عدم افساد مطلقا
آیا مقصود از شرط، مطلق الزام و التزام است یا الزام و التزامی که در ضمن عقد قرار می گیرد؟علی الظاهر و به حسب متفاهم عرفی، شرط عبارت است از الزام و التزام در ضمن عقد، زیرا شرط به معنای مصدری قرار دادن چیزی است مرتبطا به امر آخر، لهذا مبدأ برای مشتقات خود می شود، مثل شارط و مشروط و غیر ذلک و به معنای اسم مصدری هم عبارت است از مرتبط بودن شی ء به امر آخر، مضافا اینکه در جای خود ثابت شده است که اگر شرط مطلق الزام و التزام باشد (و مرتبط به چیز دیگری نباشد که قهرا شامل شروط ابتدائیه می شود) تخصیص اکثر - که مستهجن است- بر قاعده المؤمنون عند شروطهم می آید. اکنون به اصل قاعده و عناوین آن می پردازیم.
← واجب الوفاء نبودن شرط فاسد
گاه فساد شرط، موجب سرایت به خود عقد و معامله می شود؛ مثل اینکه فساد شرط معلول جهالت آن باشد که قهرا به جهالت عوضین برمی گردد و بیع واقع شده غرری می شود. گاه موجب تناقض با خود عقد می شود؛ مثل اینکه بایع چیزی را بفروشد مشروطا به اینکه مشتری مالک نشود، یا وجود شرط سبب عدم قدرت بر تسلیم مبیع شود. گاه نیز وجود شرط مخل عقد یا شرایط عوضین و متعاملین می شود و بالاخره وجود فساد شرط به ارکان عقد و معامله خلل وارد نمی آورد؛ بلکه مورد نزاع این است که آیا صرف فاسد بودن شرط در ضمن یک عقد یا معامله موجب فساد آن عقد یا معامله می شود؟ چون معاملۀ مذکور مقید به این شرط فاسد است یا اینکه رضای معاملی منوط به این شرط است و معلوم است که مقید منتفی است به انتفای قید یا در صورت فساد شرط، رضای معاملی منتفی است. محل نزاع شامل قسم اول نمی شود، به جهت اینکه فساد عقد و معامله معلول اخلال در ارکان" عقد و معامله است و این معنی ربطی به قاعدۀ مورد بحث ندارد؛ بلکه موضوع قاعده این است که آیا صرف فساد شرط غیر مخل به ارکان معامله موجب فساد عقد و معامله می شود یا خیر؟
اقوال فقهای عظام- قدس سرّه- نسبت به قاعدۀ «شرط فاسد مفسد عقد نیست» به پنج گروه تقسیم می شود:
← عدم افساد مطلقا
آیا مقصود از شرط، مطلق الزام و التزام است یا الزام و التزامی که در ضمن عقد قرار می گیرد؟علی الظاهر و به حسب متفاهم عرفی، شرط عبارت است از الزام و التزام در ضمن عقد، زیرا شرط به معنای مصدری قرار دادن چیزی است مرتبطا به امر آخر، لهذا مبدأ برای مشتقات خود می شود، مثل شارط و مشروط و غیر ذلک و به معنای اسم مصدری هم عبارت است از مرتبط بودن شی ء به امر آخر، مضافا اینکه در جای خود ثابت شده است که اگر شرط مطلق الزام و التزام باشد (و مرتبط به چیز دیگری نباشد که قهرا شامل شروط ابتدائیه می شود) تخصیص اکثر - که مستهجن است- بر قاعده المؤمنون عند شروطهم می آید. اکنون به اصل قاعده و عناوین آن می پردازیم.
← واجب الوفاء نبودن شرط فاسد
گاه فساد شرط، موجب سرایت به خود عقد و معامله می شود؛ مثل اینکه فساد شرط معلول جهالت آن باشد که قهرا به جهالت عوضین برمی گردد و بیع واقع شده غرری می شود. گاه موجب تناقض با خود عقد می شود؛ مثل اینکه بایع چیزی را بفروشد مشروطا به اینکه مشتری مالک نشود، یا وجود شرط سبب عدم قدرت بر تسلیم مبیع شود. گاه نیز وجود شرط مخل عقد یا شرایط عوضین و متعاملین می شود و بالاخره وجود فساد شرط به ارکان عقد و معامله خلل وارد نمی آورد؛ بلکه مورد نزاع این است که آیا صرف فاسد بودن شرط در ضمن یک عقد یا معامله موجب فساد آن عقد یا معامله می شود؟ چون معاملۀ مذکور مقید به این شرط فاسد است یا اینکه رضای معاملی منوط به این شرط است و معلوم است که مقید منتفی است به انتفای قید یا در صورت فساد شرط، رضای معاملی منتفی است. محل نزاع شامل قسم اول نمی شود، به جهت اینکه فساد عقد و معامله معلول اخلال در ارکان" عقد و معامله است و این معنی ربطی به قاعدۀ مورد بحث ندارد؛ بلکه موضوع قاعده این است که آیا صرف فساد شرط غیر مخل به ارکان معامله موجب فساد عقد و معامله می شود یا خیر؟
wikifeqh: قاعده_الشرط_الفاسد_لیس_بمفسد