فلسفه مرثیه

[ویکی فقه] مرثیه و عزاداری در مصائب ائمه (علیهم السّلام) بیانگر میزان علاقه و ارادت به آنان و یک حرکت اجتماعی بر ضد ظلم و جور و احیاء عدل و سنّت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) است.
گریه و خنده از عوارض وجودی انسان است، که بسیاری از حالات روحی و درونی انسان در این دو، بروز و ظهور پیدا می کنند و فطرت انسان بر این نهاده شده که در هنگام از دست دادن محبوب، اندوهگین و در هنگام شادی آنها، خشنود می شود. و غالباً این اندوه و شادی باعث بروز گریه و خنده می شوند.و دین مبین اسلام که قوانین آن با فطرت مطابق است (فطرة اللّه التی فطر الناس علیها ) بر این امر صحّه گذاشته و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و صحابه ایشان به خاطر از دست دادن عزیزان خود غمگین می شدند و گریه می کردند که موارد متعددِ آن در متون شیعه و اهل سنت نقل شده، از جمله گریه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) برای پسرش ابراهیم یا برای فاطمه بنت اسد.
علامت عشق و محبّت
حال اگر ما شیعیان در مصیبت ائمه اطهار (علیهم السّلام) مرثیه، عزاداری و گریه می کنیم به این دلیل است که آنان محبوب ما هستند و تار و پود وجودمان، با عشق و محبّت آنان عجین شده و این اظهار محبت در حقیقت اداء حق رسالت است چرا که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در ازای رسالت و هدایتگری خویش، فقط مودتِ ذی القربی را طلب نموده اند: «قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودة فی القربی». با توجه به این که خودِ اهل سنت گفته اند که منظور از قربی فاطمه (علیهاالسّلام)، علی (علیه السّلام) و فرزندان آن هاست. و محبّ واقعی کسی است که در شادی آنان مسرور و در مصیبت آنان اندوهگین باشد و این اختصاص به زمان رسول اللّه (صلی الله علیه و آله وسلّم) ندارد، بلکه برای تمام ازمنه و کل مسلمانان ثابت است و هر مسلمانی در هر کجا و هر زمان موظّف به اداء حق رسالت است.
ابراز محبت سبب شفاعت
و حتی در عزای امام حسین (علیه السّلام) به خاطر ضایع شدن اجر رسالت و جاری شدن ظلم و جور در حق اهل بیت (علیهم السّلام) و ذوی القربی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) آسمان و زمین گریستند و این مطلب را مفسرین شیعه و اهل سنّت در ذیل آیه «فما بکت علیهم السماء و الارض و ما کانوا منظرین» ذکر کرده اند. هم چنین از رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل شده: «الزموا مودتنا اهل البیت فانه من لقی اللّه و هو یحبّنا دخل الجنّة بشفاعتنا»؛ «همیشه با مودت ما اهل بیت همراه باشید، پس کسی که در روز قیامت خداوند را ملاقات کند در حالی که ما را دوست بدارد به واسطه شفاعت ما داخل بهشت خواهد شد.»و به قول شافعی:یا اهل بیت رسول اللّه حبکم•فرض من اللّه فی القرآن انزله
وسیله مبارزه با ظلم و احیاء عدل
...