فلسفه روزه مسافر

[ویکی فقه] بر اساس آیات قرآن کریم و روایات، روزه در سفر صحیح نمی باشد و علت بطلان روزه مسافر بمانند برخی دیگر از احکام، بر ما پوشیده است.
حکم روزه مسافر چیست؟ روزه مسافر صحیح است یا باطل؟ چرا حکم روزه در سفر با حکم آن در حضر متفاوت است؟ فلسفه حکم به بطلان روزه در سفر چیست؟ آیا می توان مشقت و سختی سفر را فلسفه احکام مسافر دانست؟ با این فرض، آیا امروزه که سفرها همراه با آسایش و راحتی است این احکام همچنان پابر جاست؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات، لازم است «روزه مسافر» از دو جهت مورد بررسی قرار گیرد. از حیث حکم، و از جهت فلسفه آن.در این گفتار برآنیم تا به تبیین ادله بطلان روزه مسافر در آیات و روایات بپردازیم؛ تا برای حقیقت جویان علت تفاوت دیدگاه فقهای شیعه با فقهای اهل سنت در حکم روزه مسافر آشکار گردد.علاوه بر این، برخی تصور می کنند علت تامه و اصلی روزه مسافر، رفع سختی و مشقتی بوده که سفر به همراه داشته است. با این حال، آیا در زمان ما که سفرها همراه با آسایش و راحتی است حکم روزه مسافر همچنان پابرجاست؟ قبل از هر چیز در این مساله، باید به آیات و روایات اسلامی رجوع کرد.
روزه مسافر در قرآن
خداوند تنها در آیات ۱۸۴ و ۱۸۵ سوره بقره پس از بیان حکم وجوب روزه در آیه ۱۸۳، صراحتا حکم روزه مسافر را در کنار روزه مریض بیان می کند. در آیه ۱۸۴ سوره بقره آمده است که: «ایاما معدودات فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر... و ان تصوموا خیر لکم ان کنتم تعلمون»؛ روزهای محدودی را باید روزه بدارید و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد، باید روزه بدارد تعدادی از روزهای دیگر را... و روزه داشتن به نفع شماست اگر می دانستید. به دنبال آن در جهت تاکید بر این مطلب، در آیه ۱۸۵ می فرماید: «فمن شهد منکم الشهر فلیصمه و من کان مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر یرید الله بکم الیسر و لایرید بکم العسر و لتکملوا العدة»؛ پس آن کس از شما که در ماه رمضان در سفر نباشد، باید آن را روزه بدارد. و آن کس که بیمار یا در سفر است، باید روزهای دیگری را به همان مقدار، روزه بگیرد. خداوند، آسایش شما را می خواهد، نه زحمت شما را. هدف این است که این روزها را تکمیل کنید.علامه طباطبایی در تفسیر المیزان معتقد است دو آیه اول در مقام بیان حکم نبوده و تنها در مقام زمینه سازی می باشند و فقط در آیه سوم حکم وجوب روزه بیان شده است. پس آیه سوم مشتمل بر جمله تکراری نیست.
← تبیین و استدلال
روایات زیادی از اهل بیت (علیهم السلام) در این باره رسیده است. در کافی و وسائل الشیعة از امام باقر (علیه السّلام) نقل شده است که: «اما صوم السفر و المرض فان العامة قد اختلفت فی ذلک فقال قوم یصوم و قال آخرون لا یصوم و قال قوم ان شاء صام و ان شاء افطر و اما نحن فنقول یفطر فی الحالین جمیعا فان صام فی حال السفر او فی حال المرض فعلیه القضاء فان الله عزّوجلّ یقول فمن کان منکم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر». شیخ حر عاملی در کتاب گران سنگ وسائل الشیعة، احادیث فراوانی را در مورد «روزه مسافر» نقل کرده است. ایشان این احادیث را در ذیل دو باب مطرح کرده که عبارتند از:۱- «باب وجوب الافطار فی السفر فی شهر رمضان مع الشرائط و ان قوی علی الصوم و وجوب قضائه له و ان صام». ۲- «باب ان من صام فی السفر عالما بوجوب الافطار لم یجزئه صومه و وجب علیه قضاؤه و ان کان جاهلا بذلک اجزاه». پس از آیات قرآن، همین روایات برای اثبات دیدگاه شیعه کفایت می کند. مرحوم طبرسی به نقل از ائمه (علیهم السلام) در مجمع البیان می گوید که جماعتی از صحابه وجوب افطار در سفر را پذیرفته اند.
← روایت اول
...