فلدسپات

فِلدِسپات ( قدیمی تر: فلسپار ) نوعی کانی بلورین است که از سیلیکات آلومینیم و سدیم و پتاسیم و کلسیم تشکیل شده و در سنگ های آذرین یافت می شود ) .
فلسپات ها از مهم ترین کانی های سنگی آذرین به شمار می آیند. فلدسپات ها به سه گروه کلسیک، پتاسیک و سدیک تقسیم بندی می شوند. آنورتیت به فرمول شیمیایی ( CaAl2Si2O8 ) فلدسپات نوع کلسیک است و آلبیت به فرمول شیمیایی ( NaAlSi3O8 ) فلدسپات نوع سدیک و پتاسیم فلدسپات به فرمول شیمیایی ( KAlSi3O8 ) فلدسپات نوع پتاسیک آن است.
چندریختی های پتاسیم فلدسپات عبارت اند از: سانیدین، ارتوکلاز، میکروکلین و آدولاریا. آنورتیت و آلبیت به این امتیاز که می توانند جانشین شوند و در ساختمان کانی پلاژیوکلاز شرکت می کنند، میان فلدسپات سدیم ( آلبیت ) و فلدسپات پتاسیم، جانشینی محدودی وجود دارد و فلدسپاتهای این سری به انواع آلکانی فلدسپات ها شهرت دارند.
ساختار فلدسپات همانند ساختار چند ریختیهای گوناگون SiO4 و همچنین AlO4 تشکیل شده است. ساختار فلدسپاتها را می توان حالت پرشده ساختارهای SiO2 از راه ورود AL به شبکه چهاروجهی و هم زمان با آن جایگزینی Na+ ( یا K+ یا Ca2+ ) در حفره های موجود فرض کرد. هنگامی که فقط یک Si4+ به وسیله Al3+ جانشین می شود، ساختار می تواند با ورود یک K+ یا یک Na+ خنثی شود.
به همین ترتیب وقتی Si4+ توسط Al3+ جانشین می شود، بار الکترواستاتیکی شبکه می تواند توسط یک کاتیون دوظرفیتی مانند Ca2+ موازنه شود. اینکه یک فلدسپات دمای بالای اولیه خاصی، ساختار دمای بالای ( بی نظم ) خود را حفظ کرده یا ( در اثر سرد شدن ) به ساختار دمای پایینتر ( منظم تر ) تبدیل می شود، تا حد زیادی تحت تأثیر آهنگ سرد شدن فرایند است. میکروکلین در واقع مشخصه سنگ های عمیق و پگماتیت ها، ارتوکلاز مشخصه سنگ های نفوذی شکل یافته در دماهای حد واسط و سانیدین مشخصه گدازه ای خروجی دما بالاست. ساختار عمومی اعضا سری پلاژیوکلاز بسیار شبیه میکروکلین است.
سری فلدسپات های قلیایی ( NaAlSi3O8 تا KAlSi3O8 ) محلول جامد کاملی را فقط در دماهای بالا نشان می دهند. برای مثال اعضای سری سانیدین - آلبیت دمابالا، در دماهای زیاد پایدار است، اما در دماهای پایین دو فاز مجزای آلبیت دماپایین و میکروکلین پایدار می شوند. تنها محلول بسیار محدودی بین KAlSi3O2 ( میکروکلین ) و CaAl2Si2O8 ( آنورتیت ) وجود دارد. با این حالب یک محلول جامد اساساً کامل در دمای بالا در سری پلاژیوکلاز ( NaAlSi3O8 تا CaAl2Si2O8 ) وجود دارد.

فِلْدِسْپات (feldspar)
فِلْدِسْپات
(یا: فلدسپار) گروهی از کانیهای سیلیکاتی. فلدسپات ها فراوان ترین مادّۀ معدنی در پوستۀ زمیناند. سازندۀ اصلی سنگ های آذریناند و در اغلب سنگ های دگرگونی و سنگ های رسوبی نیز یافت می شوند. همۀ فلدسپات ها حاوی سیلیسیم، آلومینیوم، و اکسیژن اند که به هم متصل شده اند تا شکلی داربستی ایجاد کنند. فضاهای خالی داخل این ساختار داربستی را سدیم، پتاسیم، کلسیم، و به ندرت باریوم، با نسبت های گوناگون، اشغال می کنند. فلدسپات ها بلورهای سفید، خاکستری، یا صورتی تشکیل می دهند و سختی آن ها در مقیاس موس شش است. چهار کانی زیر معرّف چهار ترکیب کاملاً متمایز فلدسپات هایند: اورتوکلاز با فرمول KAlSi۳O۸، آلبیت با فرمول NaAlSi۳O۸ آنورتیت با فرمول CaAl۲Si۲O۸، و سلزین با فرمول BaAl۲Si۲O۸. فلدسپات های قلیایی پلاژیوکلاز حاوی مقادیر متفاوت سدیم، مانند آلبیت، و کلسیم، مانند آنورتیت، و مقادیر جزیی پتاسیم اند. فلدسپات های قلیایی، شامل اورتوکلاز، مقدار زیادی پتاسیم، مقدار کمتری سدیم، و اندکی کلسیم دارند. فلدسپات معروف به ماه سنگ (حجرالقمر) شبیه مروارید است و در جواهرسازی به کار می رود. سالانه تقریبا ۴هزار تن فلدسپات در صنایع سرامیک مصرف می شود. فلدسپات ها گروهی از کانی های سنگ سازند که تقریباً ۶۰ درصد از پوستۀ زمین را تشکیل می دهند.