فرهنگ میرزا ابراهیم

فرهنگ میرزا ابراهیم واژه نامه ای فارسی از میرزا ابراهیم اصفهانی است که در زمان شاه تهماسب یکم صفوی و در سال ۹۸۶ قمری/۹۵۷ خورشیدی تألیف آن را به پایان برده است.
حرف نخست این فرهنگ لغت «باب» و حرف پایان آن «فصل» است. این فرهنگ با واژه «آرا» آغاز شده و با کلمه «یزدادی» پایان یافته است. میرزا ابراهیم، اشعار بسیاری را از شعرای متعدّد به عنوان شواهد لغوی آورده و بیشترین ابیات، از فردوسی، انوری، ظهیر فاریابی و کمال الدین اسماعیل اصفهانی است.
در تدوین واژه نامه از شیوه کسانی چون محمد بن هندوشاه نخجوانی مؤلّف صحاح الفرس استفاده شده است و این فرهنگ از منابع مورد استفاده فرهنگ های بعدی مانند مجمع الفرس سروری، فرهنگ جهانگیری، برهان قاطع و غیاث اللغات بوده است. [ ۱]

(یا: فرهنگ میرزا و فرهنگ جهانگشا) واژنامه ای فارسی از میرزا ابراهیم شاه حسین اصفهانی، وزیر اسماعیل یکم صفوی. سال تألیف این فرهنگ دانسته نیست، ولی در شرح ذیل لغت غنجار به سال 986ق اشاره شده. در اواخر قرن ۱۰ق. مؤلف تحت تأثیر فرهنگ های ترکی و به پیروی از شمس قیس رازی درالمعجم، در آغاز کتابش مطالبی در باب حروف و مباحث دستوری آورده است و از این روی می توان آن را پیشرو فرهنگ هایی چون فرهنگ رشیدی و برهان قاطع دانست. فرهنگ میرزا ابراهیم دارای 1000 لغت است که برحسب حروف تهجی در 28 باب و چند فصل همراه با شواهد شعری از شاعران مشهور فارسی تنظیم شده است و در ردیف لغات آن برخی اعلام و اسامی خاص نیز آمده است.ترتیب لغات در فرهنگ میرزا رعایت ترتیب حروف اول کلمات و سپس حرف آخر آن هاست. شاهد شعری برای معانی کلمات ندارد. این فرهنگ از منابع مهم و مورد استفادۀ فرهنگ نویسان پس از خود بوده است.
65010200