[ویکی فقه] فرق تأویل و تفسیر. تاویل و تفسیر در موارد متعددی درباره قرآن و غیر قرآن به کار گرفته می شوند. در این مقاله به وجوه اشتراک و افتراق معنایی این دو می پردازیم.
واژگان تاویل و تفسیر از یکدیگر به کلی بیگانه نبوده و دارای وجوه اشتراکی هستند. هر دو در مورد قرآن و غیر قرآن و کلام و غیر کلام به کار می روند و طبق برخی از معانیِ تاویل، تفسیر، شامل تاویل نیز می شود، با این حال، هم کلمه تاویل و تفسیر به طور کلی، و هم تاویل و تفسیر قرآن، وجوه تمایزی از یکدیگر دارند که در دو بخش به آن می پردازیم.
واژگان تاویل و تفسیر از یکدیگر به کلی بیگانه نبوده و دارای وجوه اشتراکی هستند. هر دو در مورد قرآن و غیر قرآن و کلام و غیر کلام به کار می روند و طبق برخی از معانیِ تاویل، تفسیر، شامل تاویل نیز می شود، با این حال، هم کلمه تاویل و تفسیر به طور کلی، و هم تاویل و تفسیر قرآن، وجوه تمایزی از یکدیگر دارند که در دو بخش به آن می پردازیم.
[ویکی فقه] تاویل و تفسیر در موارد متعددی درباره قرآن و غیر قرآن به کار گرفته می شوند. در این مقاله به وجوه اشتراک و افتراق معنایی این دو می پردازیم.
واژگان تاویل و تفسیر از یکدیگر به کلی بیگانه نبوده و دارای وجوه اشتراکی هستند. هر دو در مورد قرآن و غیر قرآن و کلام و غیر کلام به کار می روند و طبق برخی از معانیِ تاویل، تفسیر، شامل تاویل نیز می شود، با این حال، هم کلمه تاویل و تفسیر به طور کلی، و هم تاویل و تفسیر قرآن، وجوه تمایزی از یکدیگر دارند که در دو بخش به آن می پردازیم.
فرق واژه های تفسیر و تاویل
۱. تفسیر از کلمه فسر اشتقاق یافته است که در همه معانی آن، نوعی آشکار کردن و رفع ابهام و پوشیدگی وجود دارد، ولی تاویل از کلمه «اول» به معنای رجوع و بازگردیدن گرفته شده است.۲. همه معناهایی که برای تفسیر ذکر شده، از یک نوع است و در همه آنها گونه ای آشکار کردن و رفع خفا و ابهام وجود دارد، ولی برای تاویل سه دسته معانی ذکر شده که تنها یک دسته از آن معانی، مانند معنای تفسیر و یا قریب به آن و از دو دسته دیگر، یک دسته معانی مصدری است که جامع همه آنها «بازگردانیدن» است و دسته دیگر، معانی وصفی است که جامع آنها «ما یؤول الیه الشیء» است؛ یعنی چیزی که شیئی (اعم از سخن و غیر سخن) به آن باز می گردد. این دو دسته با معنای اول (ریشه اصلی تاویل) مناسب است و همان فرقی که بین معنای «اول» و «فسر» وجود دارد، بین معنای تفسیر و این دو دسته معنای تاویل نیز وجود دارد.۳. استعمال واژه تفسیر، به معنای وصفی رایج و شایع نیست و لذا در معناهایی که اهل لغت برای تفسیر ذکر کرده اند، معنای وصفی به چشم نمی خورد جز اینکه از برخی نقل شده که تفسیر و تاویل در معنا مترادفند؛ ولی استعمال تاویل، به معنای وصفی رایج و شایع است، و هم در لغت معانی وصفی متعددی برای آن ذکر شده و هم در هفده موردی که در قرآن کریم استعمال شده همه جا به معنای وصفی است.
معانی تفسیر و تاویل قرآن
براساس اختلافی که بین مفسران و صاحب نظران علوم قرآنی، در معنای تاویل و حقیقت تاویل قرآن وجود دارد، دیدگاه های مختلف و گوناگونی در فرق تفسیر و تاویل ابراز شده است. جمعی گفته اند: تفسیر و تاویل به یک معنا است. برخی تفسیر را اعم از تاویل دانسته اند و بیشتر صاحب نظران ـ تاویل را به طور کامل مغایر با تفسیر دانسته اند ـ نیز در بیان فرق این دو و تعیین حیطه هر یک اختلاف نظر دارند.به عنوان مثال، جمعی در عین اینکه هر دو را مربوط به معنا و مفاهیم الفاظ دانسته اند، تفسیر را به کشف مراد از لفظ مشکل یا شرح قصه ای مجمل و تعریف مدلول الفاظ غریب و تبیین اسباب نزول معنا کرده و تاویل را به تبیین معنای متشابه یا برگرداندن آیه از معنای ظاهر به معنای احتمالی موافق با کتاب و سنت، یا بازگرداندن یکی از دو احتمال به معنای مطابق با ظاهر (التاویل رد احد المحتملین الی ما یطابق الظاهر) اختصاص داده اند و برخی تفسیر را ویژه معنای وضعی لفظ، و تاویل را تفسیر باطن لفظ دانسته اند.معجم الفروق اللغویه به نقل از احمد بن محمد بن ابراهیم الثعلبی (م۴۲۷) مؤلف تفسیر الکشف و البیان، معروف به تفسیر ثعلبی می نویسد: «التفسیر بیان وضع اللفظ اما حقیقه او مجازا و التاویل تفسیر باطن اللفظ». برخی تفسیر را صورت علمی (معنای ذهنی) کلام و تاویل را حقیقت خارجی (وجود «مخبربه» در خبر، و فعل مامور و ترک محظور در امر و نهی) آن معرفی کرده اند و بعضی تاویل را خارج از حیطه مفاهیم الفاظ و مصادیق خارجی آن دانسته و آن را به حقیقت متعالیه قرآن در لوح محفوظ، که همه آیات کریمه مستند به آن است، تفسیر کرده اند.
فرق تفسیر و تاویل قرآن
...
واژگان تاویل و تفسیر از یکدیگر به کلی بیگانه نبوده و دارای وجوه اشتراکی هستند. هر دو در مورد قرآن و غیر قرآن و کلام و غیر کلام به کار می روند و طبق برخی از معانیِ تاویل، تفسیر، شامل تاویل نیز می شود، با این حال، هم کلمه تاویل و تفسیر به طور کلی، و هم تاویل و تفسیر قرآن، وجوه تمایزی از یکدیگر دارند که در دو بخش به آن می پردازیم.
فرق واژه های تفسیر و تاویل
۱. تفسیر از کلمه فسر اشتقاق یافته است که در همه معانی آن، نوعی آشکار کردن و رفع ابهام و پوشیدگی وجود دارد، ولی تاویل از کلمه «اول» به معنای رجوع و بازگردیدن گرفته شده است.۲. همه معناهایی که برای تفسیر ذکر شده، از یک نوع است و در همه آنها گونه ای آشکار کردن و رفع خفا و ابهام وجود دارد، ولی برای تاویل سه دسته معانی ذکر شده که تنها یک دسته از آن معانی، مانند معنای تفسیر و یا قریب به آن و از دو دسته دیگر، یک دسته معانی مصدری است که جامع همه آنها «بازگردانیدن» است و دسته دیگر، معانی وصفی است که جامع آنها «ما یؤول الیه الشیء» است؛ یعنی چیزی که شیئی (اعم از سخن و غیر سخن) به آن باز می گردد. این دو دسته با معنای اول (ریشه اصلی تاویل) مناسب است و همان فرقی که بین معنای «اول» و «فسر» وجود دارد، بین معنای تفسیر و این دو دسته معنای تاویل نیز وجود دارد.۳. استعمال واژه تفسیر، به معنای وصفی رایج و شایع نیست و لذا در معناهایی که اهل لغت برای تفسیر ذکر کرده اند، معنای وصفی به چشم نمی خورد جز اینکه از برخی نقل شده که تفسیر و تاویل در معنا مترادفند؛ ولی استعمال تاویل، به معنای وصفی رایج و شایع است، و هم در لغت معانی وصفی متعددی برای آن ذکر شده و هم در هفده موردی که در قرآن کریم استعمال شده همه جا به معنای وصفی است.
معانی تفسیر و تاویل قرآن
براساس اختلافی که بین مفسران و صاحب نظران علوم قرآنی، در معنای تاویل و حقیقت تاویل قرآن وجود دارد، دیدگاه های مختلف و گوناگونی در فرق تفسیر و تاویل ابراز شده است. جمعی گفته اند: تفسیر و تاویل به یک معنا است. برخی تفسیر را اعم از تاویل دانسته اند و بیشتر صاحب نظران ـ تاویل را به طور کامل مغایر با تفسیر دانسته اند ـ نیز در بیان فرق این دو و تعیین حیطه هر یک اختلاف نظر دارند.به عنوان مثال، جمعی در عین اینکه هر دو را مربوط به معنا و مفاهیم الفاظ دانسته اند، تفسیر را به کشف مراد از لفظ مشکل یا شرح قصه ای مجمل و تعریف مدلول الفاظ غریب و تبیین اسباب نزول معنا کرده و تاویل را به تبیین معنای متشابه یا برگرداندن آیه از معنای ظاهر به معنای احتمالی موافق با کتاب و سنت، یا بازگرداندن یکی از دو احتمال به معنای مطابق با ظاهر (التاویل رد احد المحتملین الی ما یطابق الظاهر) اختصاص داده اند و برخی تفسیر را ویژه معنای وضعی لفظ، و تاویل را تفسیر باطن لفظ دانسته اند.معجم الفروق اللغویه به نقل از احمد بن محمد بن ابراهیم الثعلبی (م۴۲۷) مؤلف تفسیر الکشف و البیان، معروف به تفسیر ثعلبی می نویسد: «التفسیر بیان وضع اللفظ اما حقیقه او مجازا و التاویل تفسیر باطن اللفظ». برخی تفسیر را صورت علمی (معنای ذهنی) کلام و تاویل را حقیقت خارجی (وجود «مخبربه» در خبر، و فعل مامور و ترک محظور در امر و نهی) آن معرفی کرده اند و بعضی تاویل را خارج از حیطه مفاهیم الفاظ و مصادیق خارجی آن دانسته و آن را به حقیقت متعالیه قرآن در لوح محفوظ، که همه آیات کریمه مستند به آن است، تفسیر کرده اند.
فرق تفسیر و تاویل قرآن
...
wikifeqh: فرق_تاویل_و_تفسیر