فدک

فدک در نزدیکی خیبر قرار دارد و با توجه به موقعیت استراتژیک خود نقطه اتکاء یهودیان حجاز به شمار می رفت. اولین فردی که در این منطقه زندگی می کرده، شخصی با نام «فدک بن هام» بوده است؛ به همین خاطر این سرزمین به نام فدک نام گذاری شده است. پس از آنکه مسلمانان، به یهودیان در «خیبر» و «وادی القری» و «تیما» حمله ور شدند، برای پایان دادن به قدرت قوم یهود، سفیری به نام «محیط» به نزد سران فدک فرستاد. یهودیان که از مسلمانان در جنگ های مختلفی شکست خورده بودند، در جریان فتح خیبر ناچار به صلح با محمد شدند. محمد نیمی از نخلستان های فدک را که متعلق به یهویان بود به زور از آنان گرفت. سران فدک صلح و تسلیم را بر جنگ ترجیح دادند و تعهد کردند که نیمی از روستای فدک که شامل باغ ها و نخلستان ها بود را در اختیار محمد قرار داده و از این به بعد زیر سلطه اسلام زندگی کنند.
فدک مملو از درختان نخل و چشمه های جوشان بود. زمین های حاصل خیزی داشت و از منابع مهم درآمد در منطقه حجاز محسوب می شد. ارزش درختان نخل این ناحیه در آن زمان، با ارزشِ درختان نخل شهر کوفه در قرن هفتم برابر بود. همچنین زمانی که عمر بن خطاب تصمیم گرفت یهودیان را از عربستان خارج کند، مبلغ پنجاه هزار درهم که معادل نصف ارزش فدک بود به آنان پرداخت کرد. بعد از فتح خیبر نصف سرزمین خیبر برای مسلمانان شد و بعد از آن، محمد، ابن رواحه را برای محاسبه خرمای خیبر فرستاد و او خرمای خیبر را چهل هزار بار شتر تخمین زد. هر شتر به راحتی می تواند دویست کیلو خرما حمل کند؛ پس میزان تولید سالیانه خرمای فدک حدود هشت هزار تن بوده است.
چند روز پس از واقعه سقیفه، ابوبکر اعلام کرد که فدک ملک شخصی نیست و نباید در نزد دختر محمد بماند. به همین جهت عاملان، فاطمه زهرا را از فدک بیرون کرد. فاطمه زهرا ناچار نزد ابوبکر رفت و در منابع اسلامی اینطور آمده که میان آنان گفتگویی رخ داد:

توسط یاسر الحبیب تأسیس شد. برنامه های این شبکه به زبان های عربی، انگلیسی و فارسی است. فدک نام واحه ای است که در حومه حجاز و در نزدیکی شهر خیبر در شبه جزیره عربستان واقع شده است، شیعیان معتقدند که فدک میراث فاطمه زهرا از پدرش محمد است. شعار این کانال «هیچ پرچمی بر پرچم آل محمد باقی نمی ماند» ( به عربی: لا رایة تبقى أمام رایة آل محمد ) است.

فدک‏ در نزدیکی خیبر قرار داشت و با توجه به موقعیت استراتژیک خود نقطه اتکاء یهودیان حجاز به شمار می رفت. [۳] پس از آنکه سپاه اسلام، یهودیان را در «خیبر» و «وادی القری‏» و «تیما» شکست داد، برای پایان دادن به قدرت قوم یهود، سفیری به نام ‏«محیط‏» به نزد سران فدک فرستادند. سران فدک صلح و تسلیم را بر جنگ ترجیح دادند و تعهد کردند که هر سال نیمی از محصولات فدک را در اختیار پیامبر قرار داده و از این به بعد زیر سلطه اسلام زندگی کنند. [۴]
ویژگی و ارزش
فدک مملؤ از درختان نخل و چشمه های جوشان بود. زمین های حاصلخیزی داشت و از منابع مهم در آمد در منطقه حجاز محسوب می شد. [۵] ارزش درختان نخل این ناحیه در آن زمان با ارزش درختان نخل شهر کوفه در قرن هفتم برابر بود. [۶] همچنین زمانی که عمر تصمیم گرفت اهل یهود را از عربستان خارج کند، مبلغ ۵۰ هزار درهم را بابت ارزش نصف فدک به آنان پرداخت کرد. [۷]
بخشش فدک به فاطمه
مدارک اهل تسنن
ذیل آیه ۲۶ سوره اسراء
این کتب در شأن نزول این آیه به انتقال فدک از سوی پیامبر به فاطمه زهرا تصریح می کنند:
حاکم حسکانی در کتاب «شواهد التنزیل» ( ج۱، صص۴۳۸ و ۴۴۲ )
کاندهلوی در کتاب «حیاه الصحابه» ( ج۲، ص۵۱۹ )
رازی در کتاب «الجرح و التعدیل» ( ج۱، ص۲۵۷ )
قندوزی در کتاب ینابیع الموده ( صص ۱۱۹ و ۴۳۹ )
خوارزمی در کتاب «مقتل الحسین» ( ج۱، ص۷۰ )
سیوطی در تفسیر خود که از دو صحابی «ابو سعید خدری» و «عبدالله بن عباس» بخشش فدک را متذکر می شود. ( ج۲، ص۱۵۸ و ج۵، صص۲۷۳_۲۷۴ )
ابن ابی حاتم در تفسیرش که «ابن تیمیه» آن را خالی از هر حدیث جعلی می داند. [۸]
متقی هندی در کتاب «کنز العمال» ( ج۲، ص۱۵۸ و ج۳، ص۷۶۷ )
علی بن ابی طالب
علی به آن تصریح می کند. [۹]
یاقوت حموی
یاقوت حموی در «معجم البلدان» چون به کلمه «فدک» می رسد در توضیح آن به این بخشش اذعان می کند. [۱۰]
بلاذری و حکایت مأمون عباسی
بلاذری در کتاب خود، سندی از دوران خلافت مأمون عباسی دارد که به این امر تصریح کرده است. [۱۱]
خطبه فدکیه
در خطبه فدکیه، فاطمه خطاب به ابوبکر ضمن تصریح بر مالکیت خود بر فدک از وی حق خود را مطالبه می کند که متن این خطبه در منابع اهل سنت یافت می شود. [۱۲]
غصب فدک
چند روز پس از واقعه سقیفه ابوبکر اعلام کرد، فدک ملک شخصی نیست و نباید در نزد دختر پیامبر بماند. به همین جهت عاملان فاطمه زهرا را از فدک بیرون کرد. فاطمه زهرا ناچار نزد ابوبکر رفت و میان آنان گفتگویی رخ داد:
نوشتار اصلی: خطبه فدکیه
ابوبکر! وقتی تو بمیری ارث تو به چه کسی می رسد؟
زنان و فرزندانم.
چه شده است که حالا تو وارث پیغمبری نه ما؟
دختر پیغمبر! پدرت درهم و دیناری زر و سیم به جا نگذاشته.
اما سهم ما از خیبر و صدقه ما از فدک چه می شود؟
از پدرت شنیدم که‏ «من تا زنده هستم در این زمین تصرف خواهم کرد و چون مردم مال همه مسلمانان خواهد بود».
ولی پیغمبر در زندگانی خود این مزرعه را به من بخشیده است.
گواهی داری؟
آری. شوهرم علی و ام ایمن گواهی می دهند.
دختر پیغمبر! می دانی که ام ایمن زن است و گواهی او کامل نیست. باید زنی دیگر هم گواهی دهد. یا مردی را گواه بیاوری. [۱۳]
و بدین ترتیب فدک به تصرف ابوبکر در آمد. اگر چه فاطمه به روایت ابوبکر اذعان نکرد و همچنان بر گرفتن عطای خویش از پیامبر پای فشاری به خرج می داد.
حدیث ارث نبردن پیامبران [ویرایش]سنت، تنها ابوبکر ادعا می کند که این روایت را از پیامبر شنیده است. [۱۴] از این رو مورد مخالفت عده ای قرار می گیرد:
اهل بیت
برخلاف پافشاری ابوبکر بر شنیدن حدیث «از ما پیامبران ارث برده نمی شود» از پیامبر اهل بیت به مخالفت با آن پرداخته و وجود چنین حدیثی را زیر سؤال بردند. [۱۵] کار بدان جا می کشد که حتی عمر به این موضوع اذعان می کند که علی بن ابی طالب و عباس عموی پیامبر، ابوبکر را دروغگو می دانستند. [۱۶]
جمعی از همسران پیامبر
غیر از اهل بیت و عباس عموی پیامبر، تعدادی از همسران پیامبر نیز به ابوبکر، به خاطر نسبت دادن این حدیث اعتراض می کنند. [۱۷]
دانشمندان اهل سنت
مفسران اهل سنت از جمله فخر رازی، جارالله زمخشری، طبری و بیضاوی در تفسیر آیات مربوط به ارث پیامبرانی چون داود، زکریا، یحیی و سلیمان، ضمن تأکید بر مادی بودن این ارثیه ها، سخن ابوبکر را نقض کرده اند. [۱۸]
دیدگاه اهل سنت
اهل سنت اعتقاد دارند که بدخواهی از جانب ابوبکر نسبت به هیچ کسی، و به خصوص نسبت به فاطمه نمی توانست وجود داشته باشد؛ او آماده بود میراث فدک را به فاطمه تسلیم کند، مشروط بر این که شاهدی عینی صحت حدیثی را که این کار را مجاز می داشت گواهی کند. اهل سنت عقیده دارند که ستاندن میراث فدک، به معنی کاملاً ظاهری بوده است؛ یعنی ابوبکر امکاناً و در سطح مادی و به حکم وظیفه کاملاً ظاهری اش به عنوان پاسدار اصول شرعی یا پاسدار رعایت شرع، به صورت انتزاعی اش بپذیرد. قضیه ارثی که به فاطمه داده نشد، تعارض میان یک امر انتزاعی اصولی و یک مورد واقعی را که از مدار بیرون می افتد، نشان می دهد. [۱۹]
اهل سنت استدلال کرده اند[نیازمند منبع] که اگر فدک به میراث رسیده بود، همسران و دختران دیگر پیامبر اسلام نیز از آن سهمی داشته اند؛ در حالی که ابوبکر سهمی از آن برای ایشان و حتی برای دخترش عایشه قائل نشد. [نیازمند منبع] در روایتی از اهل تسنن آمده است که پیامبران ارث بر جای نمی گذارند، و آن چه از ایشان بماند صدقه است. [۲۰] تنها راوی این حدیث نیز شخص ابوبکر است. [۲۱] در اصول کافی باب ثواب دانشمند و . . .