عکس مستوی سالبه جزئیه عرفیه وجودیه

[ویکی فقه] عکس مستوی سالبه جزئیه عرفیه وجودیه، به معنای جابه جایی موضوع و محمول قضیه سالبه جزئیه عرفیه وجودیه با تحفّظ بر کیف و صدق قضیه است.
در مباحث عکس بیان شده است که قضیه حملیه سالبه جزئیه عکس مستوی لازم الصدق ندارد (همان طور که موجبه جزئیه، عکس نقیض لازم الصدق ندارد)، زیرا سالبه جزئیه همین قدر دلالت دارد که بخشی از افراد موضوع با محمول متحد نیست و با آن مباینت دارد و لازمه این مباینت جزئی این نیست که بعضی افراد محمول نیز با موضوع مباینت داشته باشند تا عکس آن نیز صادق باشد، بلکه اگر موضوع قضیه اصل، اعم از محمول خود باشد، قضیه اصل صادق است و قضیه عکس، کاذب؛ مثلاً قضیه «بعضی حیوان ها انسان نیستند» صادق است، ولی عکس آن یعنی «بعضی انسان ها حیوان نیستند» کاذب است. اما کلیت این مسئله (عدم عکس مستوی لازم الصدق برای سالبه جزئیه) در مشروطه خاصه و عرفیه خاصه و (بنا به قولی) عرفیه وجودیه استثنا خورده است و این سه قضیه، عکس مستوی دارند. عکس مستوی سالبه جزئیه مشروطه خاصه و عرفیه خاصه عبارت است از: سالبه جزئیه عرفیه خاصه، و عکس مستوی سالبه جزئیه عرفیه وجودیه عبارت است از: سالبه جزئیه عرفیه وجودیه. کلّیت «عدم عکس نقیض لازم الصدق برای موجبه جزئیه» نیز در مشروطه خاصه و عرفیه خاصه استثنا خورده است و عکس نقیض این دو قضیه عبارت است از: موجبه جزئیه عرفیه خاصه (در عکس نقیض موافق) یا سالبه جزئیه عرفیه خاصه (در عکس نقیض مخالف).
دیدگاه محقق طوسی
محقق طوسی در شرح اشارات از اثیرالدین ابهری و بعضی دیگر نقل می کند که سالبه جزئیه عرفیه وجودیه منعکس می شود به مانند خود (عرفیه وجودیه)، زیرا وقتی می گوییم «لیس بعض (ج) (ب) مادام (ج) لادائماً» حکم کرده ایم به اتصاف شیء واحد به دو وصف متعاند و ناسازگار در دو وقت مختلف؛ پس می توان نتیجه گرفت که بعض ما یوصف بِ: (ب) یُسلَب عنه (ج) مادام موصوفاً بِ: (ب) لادائماً.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منبع ذیل استفاده شده است: • تفتازانی، عبدالله بن شهاب الدین، الحاشیة علی تهذیب المنطق.