عواقب تفسیر به رای

[ویکی فقه] تفسیر به رای یعنی تفسیر قرآن بر خلاف موازین علم لغت و ادبیات عرب و فهم اهل زبان و تطبیق دادن آن بر پندارها و خیالات باطل و تمایلات شخصی و گروهی، یعنی تفسیری که در آن مفسر آیات قرآن را بر اساس نظر و عقیده خویش تفسیر نماید، که خداوند عواقب سختی در آیات وعید داده است.
نام اسلام و قرآن همیشه باهم بوده و خواهد بود و همیشه مسلمانان را با قرآن، و قرآن را با مسلمانان می شناسند. دلیل این موضوع روشن است زیرا قرآن بزرگ ترین کتاب آسمانی و مهم ترین اعجاز پیامبر و روشن ترین معرف اسلام و عمیق ترین برنامه مسلمانان است. قرآن قانون اساسی اسلام و تکیه گاه مسلمین در اصول و فروع می باشد. قرآن زنده ترین سند برای شناسایی اسلام و محکم ترین مدرک برای درک مبانی فکری و عقیده ای و اصول اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و اخلاقی اسلام است. قرآن کتابی است دست نخورده، که در طی چهارده قرن در هر عصر و زمان هزاران نفر حافظ و کتاب و مفسر داشته، کتابی است که از آغاز اسلام تاکنون دوره سنتی و فترتی در آن وجود نداشته، و در تاریخ آن هیچ گونه فاصله و بریدگی زمانی نبوده، از آغاز اسلام تا به امروز مسلمانان شب و روز آن را می خواندند، و دانشمندان روی آن بحث می کردند، و مفسران، فقها و متکلمان درباره مسائل آن بررسی داشتند. و به همین دلیل می گوییم دراز شدن دست تحریف به آیات و کلمات قرآن -با توجه به موقعیت و وضع خاص آن- امکان پذیر نبوده، کتابی نبوده است که در گوشه ای گذارده شود و شخص مغرض یا بی خبری بیاید و آهسته دستی در آن برد، بلکه کتابی بوده است که همیشه در متن زندگی مسلمانان قرار داشته و بر فراز منابر و در مساجد و در نمازها و در خانه ها و در محافل علمی اسلامی و در کتب مختلف همواره تلاوت می شده و مورد بررسی بوده است.به هر حال درباره اهمیت قرآن و اثرش در ساختمان جامعه اسلامی و نفوذ آن در افکار و اندیشه ها هر چه گفته شود کم است و هدف این نوشتار بررسی شاخص های تفسیر به رای و آثار و نتایج زیان بار آن در جامعه اسلامی است. اینک با هم آن را از نظر می گذرانیم.
قرآن کتاب عمل
مهم این است که بدانیم قرآن تنها کتاب تلاوت نیست، بلکه قرآن کتاب عمل است، و اهمیت تلاوت آن نیز به خاطر این است که مقدمه ای برای عمل باشد و به همین جهت آیات قرآن، آن چنان روشن و قابل فهم است که می تواند برای عموم طبقات راهنما و رهبر باشد. گرچه با نهایت تاسف مشاهده می کنیم که امروز عده ای تنها به آن به عنوان یک کتاب مقدس و آسمانی و قطع نظر از جنبه های علمی نگاه می کنند. در مراسم تشریفاتی آن ها قرآن حضور دارد، ولی در متن زندگی آنان اثری از آن نیست.حتی جلساتی به نام قرآن تشکیل می شود، و روی قرائت و حتی تجوید آن وقت زیاد به عمل می آید، اما گویی ماورای قرائت و تجوید چیز دیگری وجود ندارد. اگر در روایاتی که در زمینه فضیلت سوره های قرآن آمده دقت کنیم روی محتوای سوره و جنبه های عملی آن کاملا تکیه شده است، مثلا می بینیم از امام صادق (علیه السّلام) در فضیلت تلاوت سوره نور چنین نقل شده: «حصنوا اموالکم و فروجکم بتلاوة سوره النور و حصنوا بها نسائکم فان من ادمن قرائتها فی کل لیلة او فی کل یوم لم یزن احد من اهل بیته ابداً، حتی یموت...؛ اموال و دامان عفت خود را با تلاوت سوره نور محفوظ دارید و همچنین به وسیله آن همسران خود را (از سقوط در دامان فساد) حفظ کنید، هرکس هر شب یا هر روز این سوره را بخواند، هیچ یک از خانواده او گرفتار بی عفتی نخواهد شد.»
← پیام های سوره نور
احادیث فراوانی در زمینه تفسیر قرآن و شرح نکات آن از پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و ائمه اهل بیت (علیهم السّلام) به ما رسیده است، که به ما امکان می دهد از قرآن بیش تر بفهمیم و از این اقیانوس بی کرانه بهره بیش تری برداریم. ولی هیچ کس از مسلمانان در این موضوع تردید ندارد، که هر حدیثی برخلاف آیات قرآن برسد، مجعول است، و باید آن را کنار گذاشت. روایات زیادی در این زمینه وارد شده که به ما هشدار می دهد بعضی از بداندیشان و مخالفان نهضت اسلام چون نمی توانستند در آیات قرآن دست ببرند، و به زودی رسوا می شدند، با جعل پاره ای از احادیث و مطالبی بر ضد قرآن می خواستند افکار مسلمانان را منحرف سازند. ولی پیشوایان اسلام به موقع مسلمانان را آگاه ساختند، تا تحت تاثیر این گونه احادیث مجعول قرار نگیرند، بلکه در اسناد حدیث به دقت بیندیشند و احادیث معتبر را که همیشه در مسیر اهداف قرآن پیاده می شود از احادیث ساختگی جدا سازند. حتی یکی از طرق شناسایی احادیث معتبر آن است که آن ها را عرضه بر قرآن بداریم، آنچه موافق قرآن است بگیریم، و آنچه مخالف است کنار بگذاریم.
نکوهش تفسیر به رای
...