علی بن عیسی بهاءالدین اربلی

[ویکی فقه] ابوالحسن علی بن عیسی هَکّاری بهاءالدین اِرْبِلی، محدّث، مورّخ، ادیب و شاعر نامبردار شیعی سده هفتم بود.
علی بن عیسی اِربِلی در اوایل قرن هفتم هجری در شهر اربل به دنیا آمد. او بعد از اتمام تحصیلات و کسب علوم رایج عصر خویش در نزد اساتید فن و نخبگان آن دوران به ترویج فرهنگ اسلام پرداخت. وی در فن نگارش و شعر و ادب، مورد توجه عالمان دانش دوست و حاکمان عالم پرور قرار گرفت. در دوران جوانی و اواخر خلافت حکمرانان بنی عباس در زادگاه خویش به فن کتابت و نویسندگی اشتغال داشت و بعد از آن که هلاکوخان مغول بر شهر های اسلامی، از جمله بغداد استیلا یافت و حکومت بغداد به دست خاندان با کفایت و دانش دوست جوینی افتاد، علی بن عیسی اربلی نیز به آنان پیوست و تا اواخر عمر در «دیوان انشاء» (اداره اسناد رسمی و مکاتبات دولتی) با آنان به ویژه عطاءالملک جوینی معروف به علاءالدین همکاری نزدیک داشت.اربلی در دوران زندگی خویش با دانشمندان بزرگ اسلامی همچون خواجه نصیر الدین طوسی، سید رضی الدین علی بن موسی بن طاووس، یوسف بن مطهر حلی (پدر علامه حلی) و حسن بن یوسف بن مطهر حلی (علامه حلی) معاصر و مرتبط بود. وی همچنین مورد توجه مردان سیاست و وزارت در عصر خود از جمله ابن علقمی .ابوطالب مؤید الدین محمد بن علقمی آخرین وزیر دولت بنی عباس بود. وی ۱۴ سال در سمت وزارت به جامعه اسلامی به ویژه شیعیان خدمات شایان نمود. او سیاستمداری شیعی مذهب، عدالت پرور، فرهنگ دوست، اهل تحقیق و تفکر، خوشنویس و مروج علم و مکتب بود. وی در سال ۶۵۷ ـ یک سال بعد از فتح بغداد توسط هلاکوخان مغول ـ در همان شهر درگذشت.وزیر دانش دوست و شیعه اواخر حکومت عباسیان، عطاءالملک جوینی و برادرش شمس الدین بوده است.از متون تاریخی بر می آید که پدر وی امیر فخر الدین ابوالفتح اربلی مدتی حکومت اربل را عهده دار بوده است. اربلی در علوم مختلف اسلامی همچون حدیث، تاریخ، رجال، فقه و عقاید صاحب نظر و از نظریه پردازان سیاست آن روز بوده و فکر و تدبیر و انشاء و قلم وی در اتخاذ تصمیم های سیاستمداران عصر تأثیر فراوان داشته است.
بیوگرافی اِرْبِلی
بهاءالدین اِرْبِلی در اِرْبِل زاده شد و همان جا پرورش یافت. تنها کسی که تاریخ ولادت او را به صراحت ۶۲۵ دانسته ابن حبیب حلبی (متوفی ۷۷۹) است. پدرش فخرالدین عیسی، معروف به ابن جِجْنی حاکم اربل و نواحی آن بود و در ۶۶۴ در همان جا درگذشت.
اساتید بهاءالدین اِرْبِلی
اربلی نزد شماری از علمای عامّه و خاصّه دانش آموخت و از بسیاری اجازه روایت یافت. برخی از آنان عبارت اند از: رضی الدین علی بن طاوس (متوفی ۶۶۴) که اربلی با وی مباحثات علمی داشت، جلال الدین عبدالحمید بن فخّار موسوی ، تاج الدین علی بن انجب معروف به ابن ساعی بغدادی (متوفی ۶۷۴)، حافظ ابوعبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی (متوفی ۶۵۷).
شاگردان و راویان
...