علویان
لغت نامه دهخدا
علویان. [ ع َ ل َ ] ( اِخ ) دهی است از دهستان سراجو از بخش مرکزی شهرستان مراغه واقع در 3 هزارگزی شمال خاوری راه شوسه مراغه به دهخوارقان. ناحیه ایست دامنه و دارای آب و هوای معتدل سالم. سکنه آن 763 تن است. آب آن از صوفی چای تأمین میشود. محصول آن غلات ، پنبه ، چغندر، کشمش ، نخود، زردآلو و بادام است. اهالی به زراعت اشتغال دارند و صنایع دستی آنها جاجیم بافی است. دارای راه ارابه رو است. ( از فرهنگ جغرافیای ایران ج 4 ).
علویان. [ ع ُل ْ / ع ِل ْ ] ( اِ مرکب ) ج ِ عُلْوی و عِلْوی. رجوع به علوی شود. || کنایه از ملائکه و فرشتگان است. ( برهان قاطع ). ملایک. ( غیاث ). || ( اِخ ) سیارات ، که زحل و مشتری و مریخ و آفتاب و زهره و عطارد و ماه است. ( برهان ). کواکب. ( غیاث اللغات ).
فرهنگ فارسی
جمع علوی کنایه از ملائکه و فرشتگان است سیارات که زحل و مشتری و مریخ و آفتاب و زهره و عطارد و ماه است کواکب
فرهنگ عمید
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] علویان جمع علوی به خاندان علی(ع) و شیعیان ایشان گفته میشود. واژه علوی در لغت منسوب به علی(ع) است اما در اصطلاح کاربردهای متعددی داشته است.
علوی در لغت منسوب به امام علی(ع) است. این واژه در اصطلاح در معانی متعددی به کار رفته است که از جمله آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
در بسیاری از منابع و گزارشهای تاریخی که سخن از علویان در قرون نخستین شده منظور از آن گروههای مختلف شیعه اعم از امامیه و غیر آن نظیر زیدیه بوده است. اما این واژه از قرون میانه به بعد بیشتر به شیعیان ساکن در منطقه شامات و آناتولی و بالکان اطلاق شده است. این دسته از شیعیان دچار غلو شده و انحرافاتی در آنان از جمله ملتزم نبودن به احکام اسلامی در آنان پدید آمد. علویان در قرن پانزدهم هجری بیشتر در ترکیه و سوریه ساکن هستند.
علوی در لغت منسوب به امام علی(ع) است. این واژه در اصطلاح در معانی متعددی به کار رفته است که از جمله آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
در بسیاری از منابع و گزارشهای تاریخی که سخن از علویان در قرون نخستین شده منظور از آن گروههای مختلف شیعه اعم از امامیه و غیر آن نظیر زیدیه بوده است. اما این واژه از قرون میانه به بعد بیشتر به شیعیان ساکن در منطقه شامات و آناتولی و بالکان اطلاق شده است. این دسته از شیعیان دچار غلو شده و انحرافاتی در آنان از جمله ملتزم نبودن به احکام اسلامی در آنان پدید آمد. علویان در قرن پانزدهم هجری بیشتر در ترکیه و سوریه ساکن هستند.
wikishia: علویان
[ویکی اهل البیت] علویان در متون تاریخی اغلب به نوادگان امام علی علیه السلام گفته می شود. و گاهی منظور از آن سلسله علویان (طبرستان) است که در فاصله 250 تا 361 هـ . ق در طبرستان حکومت کردند.
گاهی کلمه «علوی» برای کسی استعمال می شود که امام علی علیه السلام را بر سه خلیفه دیگر ترجیح داده و پیرو اوست. با توجه به همین معنا علویان نام مذهبی است که تقریبا عقائدشان با شیعه اثنی عشری یکی است. بیشتر پیروان این مذهب در ترکیه و کمی در سوریه اند. البته بین علویان ترکیه و علویان سوریه تفاوت هائی وجود دارد
گاهی کلمه «علوی» برای کسی استعمال می شود که امام علی علیه السلام را بر سه خلیفه دیگر ترجیح داده و پیرو اوست. با توجه به همین معنا علویان نام مذهبی است که تقریبا عقائدشان با شیعه اثنی عشری یکی است. بیشتر پیروان این مذهب در ترکیه و کمی در سوریه اند. البته بین علویان ترکیه و علویان سوریه تفاوت هائی وجود دارد
wikiahlb: علویان
[ویکی شیعه] علویان (ابهام زدایی). علویان ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره کند:
wikishia: علویان_(ابهام زدایی)
[ویکی شیعه] علویان (ترکیه). علویان ترکیه یا علویان آناتولی، یکی از گروه های منسوب به شیعه در ترکیه که از حیث اعتقادات، شیعه اثنی عشری اند، اما به سبب تأثیرپذیری از عقاید باطنی و فاصله گرفتن از فقه جعفری، در مرحله عمل از اثنی عشری دور افتادهاند. بر اساس برخی نظریه ها، نام علوی حدود ۲۵۰ سال پیش توسط عثمانیها بر علویان ترکیه نهاده شد تا آنان را از شیعیان جدا کنند. به سبب آنکه خاستگاه علویان در آناتولی (نام تاریخی قسمت آسیایی ترکیه) بوده است، در برخی موارد به آنان علویان آناتولی نیز گفته میشود. بر اساس برخی آمارها علویان حدود ۳۰ درصد جمعیت ترکیه را تشکیل میدهند.
در برخی منابع، علویان ترکیه اینگونه تعریف شده است: «علوی کسی است که کلمه لااله الا الله، محمد رسول الله، علیاً ولی الله را به صورت قلبی، قولی و عملی تصدیق کرده و عملش را به مقتضای این کلمه انجام میدهد». در تعریفی که یکی از نویسندگان علوی از علویان ترکیه نموده آمده است: «کسی که محکم از حبل الله (قرآن کریم) و چهارده معصوم تمسک کند و از نور محمد(ص) و علی(ع) بهره برد و کلمه لااله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله را تصدیق کرده، عملش را به مقتضای این کلمه انجام دهد».
گزارش های تاریخی، پیشینه علویان آناتولی را به دو دوره تقسیم کردند: دوره پیش از حکومت عثمانی و دوره پس از امپراطوری عثمانی.
در برخی منابع، علویان ترکیه اینگونه تعریف شده است: «علوی کسی است که کلمه لااله الا الله، محمد رسول الله، علیاً ولی الله را به صورت قلبی، قولی و عملی تصدیق کرده و عملش را به مقتضای این کلمه انجام میدهد». در تعریفی که یکی از نویسندگان علوی از علویان ترکیه نموده آمده است: «کسی که محکم از حبل الله (قرآن کریم) و چهارده معصوم تمسک کند و از نور محمد(ص) و علی(ع) بهره برد و کلمه لااله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله را تصدیق کرده، عملش را به مقتضای این کلمه انجام دهد».
گزارش های تاریخی، پیشینه علویان آناتولی را به دو دوره تقسیم کردند: دوره پیش از حکومت عثمانی و دوره پس از امپراطوری عثمانی.
wikishia: علویان_(ترکیه)
[ویکی شیعه] علویان (سوریه). علویان سوریه، نُصیریه یا انصاریه یکی از فرقههای شیعه در کشور سوریه. در برخی منابع تاریخی و کتابهای ملل و نحل از آنها به عنوان یکی از فرقههای غالی یاد شده است. پیدایش این فرقه به قرن سوم هجری برمی گردد. محل اصلی سکونت نصیریه در شمال شام بوده است. علویان سوریه در دورههای مختلف تاریخی همواره مورد ظلم و ستم دولتهای سنی مذهب شام قرار میگرفتند. شیعی بودن نُصیریه در کنار رویکرد غالیانه برخی از انشعابات این فرقه، تقش مؤثری در افزایش فشار دولتها علیه آنان داشته است. نُصیریه علاوه بر کشور سوریه، در جنوب ترکیه، شمال لبنان و در فلسطین نیز زندگی میکنند. آنان در قرن چهاردهم و پانزدهم هجری پس از چندین قرن رنج و بدبختی توانستند به قدرت برسند. بشار اسد رئیس جمهور سوریه از طائفه علویان به شمار میرود.
بیشتر مورخان و نویسندگان ملل و نحل پیدایش این فرقه را در قرن سوم هجری دانستهاند. این فرقه در دوره امام حسن عسکری (ع) یا دوران غیبت صغری در عراق شکل گرفت. این فرقه به محمد بن نُصیر از نزدیکان امام هادی (ع) و بنابر برخی منابع از اصحاب امام حسن عسکری منتسب است.
بر اساس گزارش منابع رجالی در دوران امام هادی انحرافاتی از محمد بن نصیر آشکار گردید که منجر به تبری امام از وی و طرد او شد. این وضعیت در دوره امام حسن عسکری نیز ادامه یافت. انحرافات وی در دوره امام حسن عسکری بر غلو در حق ائمه متمرکز بود. بنیانگذار فرقه نصیریه در دوره غیبت صغری، ادعای بابیت و سفارت امام زمان (عج) کرد. بر اساس این، او مدعی شده بود محمد بن عثمان دومین نائب از نواب اربعه امام زمان است. این اقدام وی موجب شد از حلقه نزدیکان امام منع شود. ابن نصیر پس از مطرود شدن، ادعای نبوت و الوهیت کرد. او به تناسخ معتقد بود و درباره امام هادی غلو کرده، ادعای ربوبیت وی را مطرح میکرد.
بیشتر مورخان و نویسندگان ملل و نحل پیدایش این فرقه را در قرن سوم هجری دانستهاند. این فرقه در دوره امام حسن عسکری (ع) یا دوران غیبت صغری در عراق شکل گرفت. این فرقه به محمد بن نُصیر از نزدیکان امام هادی (ع) و بنابر برخی منابع از اصحاب امام حسن عسکری منتسب است.
بر اساس گزارش منابع رجالی در دوران امام هادی انحرافاتی از محمد بن نصیر آشکار گردید که منجر به تبری امام از وی و طرد او شد. این وضعیت در دوره امام حسن عسکری نیز ادامه یافت. انحرافات وی در دوره امام حسن عسکری بر غلو در حق ائمه متمرکز بود. بنیانگذار فرقه نصیریه در دوره غیبت صغری، ادعای بابیت و سفارت امام زمان (عج) کرد. بر اساس این، او مدعی شده بود محمد بن عثمان دومین نائب از نواب اربعه امام زمان است. این اقدام وی موجب شد از حلقه نزدیکان امام منع شود. ابن نصیر پس از مطرود شدن، ادعای نبوت و الوهیت کرد. او به تناسخ معتقد بود و درباره امام هادی غلو کرده، ادعای ربوبیت وی را مطرح میکرد.
wikishia: علویان_(سوریه)
[ویکی شیعه] علویان (طبرستان). علویان طبرستان نخستین حکومت شیعی در مناطق شمالی ایران است.
تاریخ تأسیس حکومت علویان در طبرستان به سال ۲۵۰ هجری قمری برمیگردد. حکومت علویان در طبرستان توسط زیدیان شکل گرفت. نخستین حاکم علوی در شمال ایران حسن بن زید بن اسماعیل بن زید بن حسن بن علی ملقب به داعی کبیر بود. پس از او ناصر اطروش از مهمترین حاکمان علوی در طبرستان به شمار میرود. دولت علویان طبرستان تا قرن ۱۰ هجری قمری ادامه داشت. علویان تا پیش از قرن ۴ هجری قمری برای حفظ قدرت خود با دولت طاهریان و سامانیان پیکار میکردند و گاه شکست خورده اما پس از مدتی مناطق از دست داده خود را پس میگرفتند. اما آنان از قرن چهارم به بعد با حکومت آل بویه مصادف شده و اقتدار خود را از دست دادند از این رو علویان طبرستان تا قرن دهم ،یعنی دوره زوال، نتوانست به عنوان دولتی مستقل حکومت کند. پیدایش حکومت علویان طبرستان، منجر به اسلام آوردن ساکنان مناطق شمالی ایران شد.
برخی از گزارش ها تاریخ ورود علویان به ایران را اوائل قرن ۲ هجری ذکر کردهاند. بر اساس این گزارشها زمانی که یحیی بن زید با حدود هفتاد نفر از یارانش در سبزوار علیه امویان قیام کرد و در سال ۱۲۵ق و به نقلی سال ۱۲۶ق کشته شد مردم آن منطقه در سوگ کشته شدن وی نام فرزندان خود را یحیی گذاشتند.
تاریخ تأسیس حکومت علویان در طبرستان به سال ۲۵۰ هجری قمری برمیگردد. حکومت علویان در طبرستان توسط زیدیان شکل گرفت. نخستین حاکم علوی در شمال ایران حسن بن زید بن اسماعیل بن زید بن حسن بن علی ملقب به داعی کبیر بود. پس از او ناصر اطروش از مهمترین حاکمان علوی در طبرستان به شمار میرود. دولت علویان طبرستان تا قرن ۱۰ هجری قمری ادامه داشت. علویان تا پیش از قرن ۴ هجری قمری برای حفظ قدرت خود با دولت طاهریان و سامانیان پیکار میکردند و گاه شکست خورده اما پس از مدتی مناطق از دست داده خود را پس میگرفتند. اما آنان از قرن چهارم به بعد با حکومت آل بویه مصادف شده و اقتدار خود را از دست دادند از این رو علویان طبرستان تا قرن دهم ،یعنی دوره زوال، نتوانست به عنوان دولتی مستقل حکومت کند. پیدایش حکومت علویان طبرستان، منجر به اسلام آوردن ساکنان مناطق شمالی ایران شد.
برخی از گزارش ها تاریخ ورود علویان به ایران را اوائل قرن ۲ هجری ذکر کردهاند. بر اساس این گزارشها زمانی که یحیی بن زید با حدود هفتاد نفر از یارانش در سبزوار علیه امویان قیام کرد و در سال ۱۲۵ق و به نقلی سال ۱۲۶ق کشته شد مردم آن منطقه در سوگ کشته شدن وی نام فرزندان خود را یحیی گذاشتند.
wikishia: علویان_(طبرستان)
پیشنهاد کاربران
عَلَویه یا نُصَیریه یکی از فرقه های مذهب شیعه است که بزرگترین اقلیت دینی را در سوریه تشکیل می دهند و حافظ اسد و بسیاری از رهبران حزب حاکم این کشور منتسب به آن هستند. در برخی منابع غربی و وهابی اعتقاد آن ها به حلول خداوند و الوهیت علی بن ابی طالب بسیار مطرح می شود و به این واسطه پیروان وهابیت و سلفی گری آنها را مرتد می دانند.
... [مشاهده متن کامل]
سکونتگاه اصلی علوی ها در غرب سوریه است. پیروان این مذهب را علویان یا نُصَیریون یا الانصاریة می نامند.
ابهامات و اختلاف نظرهای زیادی در مورد ریشه تاریخی و اعتقادات اصلی آن ها وجود دارد. یکی از منابع مذهبی پذیرفته شده این فرقه کتاب المجموع اثری از سلیمان ادهانی است که سال ۱۸۵۹ در حلب منتشر شد. در این کتاب آمده که آن ها به تناسخ ارواح از جسمی به جسم دیگر اعتقاد دارند و واژه نصیریه برگرفته از نام «ابن نصیر العبدی البکری النمری» است؛ شخصی که خود را باب حسن عسکری امام یازدهم شیعه دوازده امامی معرفی می کرد. البته مشخص نیست که مطالب این کتاب تا چه اندازه برای علوی های معاصر مرجعیت داشته باشد، چراکه از زمان شروع سرپرستی فرانسه بر سوریه ( ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۶ ) نام نصیریه برای این گروه به تدریج کنار گذاشته شده و علویه جایگزین آن شده و این گروه از نظر اعتقادی و شاید هم با انگیزه های سیاسی به سوی همخوانی بیشتر با اکثریت شیعیان حرکت کرده است. در سال ۱۹۳۶ یک شورای علمای علوی در بیانیه ای رسمی اعلام کرد که «علویان تنها هواداران امام علی. . . پسرعمو، پسرخوانده، و وصی پیامبر هستند». در سال ۱۹۷۳ سه سال پس از اینکه یک علوی به نام حافظ اسد در سوریه به قدرت رسید شورای علمای این مذهب اعلامیه ای با مفاد مشابه صادر کرد.
علویه از نظر تاریخی همراه با دروزی ها از اسماعیلیه منشعب شده اند و اسماعیلیه نیز پیشتر از شیعه امامیه جدا شده است. و به نوشته برخی دیگر فرقه نصیریه در قرن پنجم هجری قمری از شیعه امامیه منشعب شد.
هم اکنون علوی ها بیشتر در سواحل سوریه و استان ختای در ترکیه متمرکز هستند. به طور تقریبی سیزده درصد جمعیت سوریه علوی هستند. در سوریه آن ها قدرت سیاسی قابل توجهی را به دست آورده اند. آن ها از زمان سرپرستی فرانسه بر سوریه مقامات مهمی در ارتش به دست آورده و با به قدرت رسیدن حزب بعث در سال ۱۹۶۳ موقعیت بهتری به دست آوردند اما پس از رسیدن حافظ اسد به قدرت بود که جایگاه آن ها کاملاً مستحکم شد. از بین ۳۳ افسر نظامی ارشد منتخب حافظ اسد برای فرماندهی نیروهای مسلح، و سرویس های امنیتی و اطلاعاتی بین سال های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۷ حداقل ۱۹ نفر علوی بوده اند. با این حال به نظر نمی رسد وضعیت سیاسی اجتماعی علوی ها در جامعه سوریه به طور کلی بهبود قابل توجهی کرده باشد.
... [مشاهده متن کامل]
سکونتگاه اصلی علوی ها در غرب سوریه است. پیروان این مذهب را علویان یا نُصَیریون یا الانصاریة می نامند.
ابهامات و اختلاف نظرهای زیادی در مورد ریشه تاریخی و اعتقادات اصلی آن ها وجود دارد. یکی از منابع مذهبی پذیرفته شده این فرقه کتاب المجموع اثری از سلیمان ادهانی است که سال ۱۸۵۹ در حلب منتشر شد. در این کتاب آمده که آن ها به تناسخ ارواح از جسمی به جسم دیگر اعتقاد دارند و واژه نصیریه برگرفته از نام «ابن نصیر العبدی البکری النمری» است؛ شخصی که خود را باب حسن عسکری امام یازدهم شیعه دوازده امامی معرفی می کرد. البته مشخص نیست که مطالب این کتاب تا چه اندازه برای علوی های معاصر مرجعیت داشته باشد، چراکه از زمان شروع سرپرستی فرانسه بر سوریه ( ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۶ ) نام نصیریه برای این گروه به تدریج کنار گذاشته شده و علویه جایگزین آن شده و این گروه از نظر اعتقادی و شاید هم با انگیزه های سیاسی به سوی همخوانی بیشتر با اکثریت شیعیان حرکت کرده است. در سال ۱۹۳۶ یک شورای علمای علوی در بیانیه ای رسمی اعلام کرد که «علویان تنها هواداران امام علی. . . پسرعمو، پسرخوانده، و وصی پیامبر هستند». در سال ۱۹۷۳ سه سال پس از اینکه یک علوی به نام حافظ اسد در سوریه به قدرت رسید شورای علمای این مذهب اعلامیه ای با مفاد مشابه صادر کرد.
علویه از نظر تاریخی همراه با دروزی ها از اسماعیلیه منشعب شده اند و اسماعیلیه نیز پیشتر از شیعه امامیه جدا شده است. و به نوشته برخی دیگر فرقه نصیریه در قرن پنجم هجری قمری از شیعه امامیه منشعب شد.
هم اکنون علوی ها بیشتر در سواحل سوریه و استان ختای در ترکیه متمرکز هستند. به طور تقریبی سیزده درصد جمعیت سوریه علوی هستند. در سوریه آن ها قدرت سیاسی قابل توجهی را به دست آورده اند. آن ها از زمان سرپرستی فرانسه بر سوریه مقامات مهمی در ارتش به دست آورده و با به قدرت رسیدن حزب بعث در سال ۱۹۶۳ موقعیت بهتری به دست آوردند اما پس از رسیدن حافظ اسد به قدرت بود که جایگاه آن ها کاملاً مستحکم شد. از بین ۳۳ افسر نظامی ارشد منتخب حافظ اسد برای فرماندهی نیروهای مسلح، و سرویس های امنیتی و اطلاعاتی بین سال های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۷ حداقل ۱۹ نفر علوی بوده اند. با این حال به نظر نمی رسد وضعیت سیاسی اجتماعی علوی ها در جامعه سوریه به طور کلی بهبود قابل توجهی کرده باشد.
علویان سوریه به چند گروه تقسیم شده اند: جعفریه، شمالیه، کلازیه، حیدریه، جنبلانیه ( خَصیبیه ) .
1 - جعفریه:جعفریه علویانی هستند که هیچ تفاوتی با امامیه ندارند. اعتقادات آنان همان اعتقاد شیعیان اثناعشری است. [۳۴]
... [مشاهده متن کامل]
2 - شمالیه:شمالیه یا شمسیه گروهی منشعب از علویان هستند که ساکن در سواحل لاذقیهاند. [۳۵] از جمله باورهای آنان اعتقاد به آن است که امیرالمؤمنین ( ع ) در قلب خورشید ظهور میکند. [۳۶]
3 - کلازیه:کلازیه یا قمریه یا جنوبیه، علویانی هستند که در جبال سکونت دارند. [۳۷] کلازیه منتسب به شبخ محمد کلازی است. آنها معتقدند حضرت علی ( ع ) در ماه ساکن است و آن حضرت ذات ماه بوده که از دیدگان پنهان است و پس از جدا شدن روح هر انسانی از جسم خود، قابل رؤیت است. [۳۸]
4 - حَیدریه:حیدریه منسوب به حیدر لقب امام علی ( ع ) هستند. این فرقه به عنوان یکی از انشعابات علویان به شمار میرود. حیدریه دو فرقه از طریقت قلندریه هستند. یکی منسوب به قطب الدین حیدر زاوه ای ( م۶۱۸ق ) و دیگری منسوب به میر قطب الدین حیدر تونی ( م۸۳۰ق ) است. از این رو حیدریه به عنوان شاخه تصوف علویان به شمار آمده و جنبه شریعت در میان آنان بسیار کم رنگ بوده است. [۴۰]
5 - جُنْبَلانیه:جنبلانیه یا خصیبیه یکی دیگر از طریقتهای علویان است. مؤسس این طریقت ابومحمد عبدالله جنبلانی ( م۲۸۷ق ) معروف به جنان بوده است. او در دوره زعامت خود بر علویان حسین بن حمدان خصیبی ( م۳۴۶ق ) فرد تاریخ ساز فرقه نصیریه را به شاگردی پذیرفت. پس از او خصیبی زعامت نصریه ( علویان ) را برعهده گرفت. مزار خصیبی در شمال حلب به شیخ یابراق معروف است که مردم آن را زیارت میکنند. این فرقه در قرن پانزدهم هجری در علاوه بر سوریه در عراق و ایران نیز با عقاید التقاطی از شیعه، اهل سنت، تصوف و غلات همچنان به حیات خود ادامه می دهد. [۴۲]
6 - مرشدیه:مرشدیه جماعت نوپدید دینی مستقل و منشعب شده از علویان است که در قرن بیستم میلادی ظهور کرد. رهبر این فرقه یکی از علویان به نام سلمان مرشد است. او از اعتقادات علویان فاصله گرفت و به سوی الوهیت شخصی، که نوعی شرک است روی آورد. از این رو مرشدیه خود را از علویان ندانسته و در مقابل علویان نیز مرشدیه را از خود نمیدانند. تعداد اعضای این فرقه ۳۰۰هزار نفر است که بیشتر در استانهای لاذقیه، طرطوس، حمص و حومه دمشق نظیر جُبَر و مأمونیه زندگی میکنند. [۴۳]
34 - عثمان، هل العلویون شیعه؟، ص۴۲.
35 - بدوی، مذاهب الاسلامیین، ص۱۸۶.
36 - حریری، العلویون النصیریون، ص۱۹۳ - ۱۹۴.
37 - بدوی، مذاهب الاسلامیین، ۱۸۶.
38 - مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۴۴۵.
39 - فرمانیان، ابراهیمی، علویان سوریه، ص۹۴.
40 - کارشناس، تبیین اعتقادات و احکام فقهی علویان سوریه، ص۱۶۴ و ۱۶۵.
41 - فرمانیان، ابراهیمی، علویان سوریه، ص۹۴.
42 - عبدالمنعم خنفی، موسوعه الفرق و الجماعات و المذاهب و الاحزاب و الحرکات الاسلامیة، ص۳۱۸.
43 - دمیتری، سوروک، �مروری کوتاه بر تاریخ و باورهای فرقه مرشدیه در سوریه�، مترجم، محمد حسین محمدپور و سید علی بلندنژاد، مجله هفت آسمان، ص۱۵۱.
1 - جعفریه:جعفریه علویانی هستند که هیچ تفاوتی با امامیه ندارند. اعتقادات آنان همان اعتقاد شیعیان اثناعشری است. [۳۴]
... [مشاهده متن کامل]
2 - شمالیه:شمالیه یا شمسیه گروهی منشعب از علویان هستند که ساکن در سواحل لاذقیهاند. [۳۵] از جمله باورهای آنان اعتقاد به آن است که امیرالمؤمنین ( ع ) در قلب خورشید ظهور میکند. [۳۶]
3 - کلازیه:کلازیه یا قمریه یا جنوبیه، علویانی هستند که در جبال سکونت دارند. [۳۷] کلازیه منتسب به شبخ محمد کلازی است. آنها معتقدند حضرت علی ( ع ) در ماه ساکن است و آن حضرت ذات ماه بوده که از دیدگان پنهان است و پس از جدا شدن روح هر انسانی از جسم خود، قابل رؤیت است. [۳۸]
4 - حَیدریه:حیدریه منسوب به حیدر لقب امام علی ( ع ) هستند. این فرقه به عنوان یکی از انشعابات علویان به شمار میرود. حیدریه دو فرقه از طریقت قلندریه هستند. یکی منسوب به قطب الدین حیدر زاوه ای ( م۶۱۸ق ) و دیگری منسوب به میر قطب الدین حیدر تونی ( م۸۳۰ق ) است. از این رو حیدریه به عنوان شاخه تصوف علویان به شمار آمده و جنبه شریعت در میان آنان بسیار کم رنگ بوده است. [۴۰]
5 - جُنْبَلانیه:جنبلانیه یا خصیبیه یکی دیگر از طریقتهای علویان است. مؤسس این طریقت ابومحمد عبدالله جنبلانی ( م۲۸۷ق ) معروف به جنان بوده است. او در دوره زعامت خود بر علویان حسین بن حمدان خصیبی ( م۳۴۶ق ) فرد تاریخ ساز فرقه نصیریه را به شاگردی پذیرفت. پس از او خصیبی زعامت نصریه ( علویان ) را برعهده گرفت. مزار خصیبی در شمال حلب به شیخ یابراق معروف است که مردم آن را زیارت میکنند. این فرقه در قرن پانزدهم هجری در علاوه بر سوریه در عراق و ایران نیز با عقاید التقاطی از شیعه، اهل سنت، تصوف و غلات همچنان به حیات خود ادامه می دهد. [۴۲]
6 - مرشدیه:مرشدیه جماعت نوپدید دینی مستقل و منشعب شده از علویان است که در قرن بیستم میلادی ظهور کرد. رهبر این فرقه یکی از علویان به نام سلمان مرشد است. او از اعتقادات علویان فاصله گرفت و به سوی الوهیت شخصی، که نوعی شرک است روی آورد. از این رو مرشدیه خود را از علویان ندانسته و در مقابل علویان نیز مرشدیه را از خود نمیدانند. تعداد اعضای این فرقه ۳۰۰هزار نفر است که بیشتر در استانهای لاذقیه، طرطوس، حمص و حومه دمشق نظیر جُبَر و مأمونیه زندگی میکنند. [۴۳]
34 - عثمان، هل العلویون شیعه؟، ص۴۲.
35 - بدوی، مذاهب الاسلامیین، ص۱۸۶.
36 - حریری، العلویون النصیریون، ص۱۹۳ - ۱۹۴.
37 - بدوی، مذاهب الاسلامیین، ۱۸۶.
38 - مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۴۴۵.
39 - فرمانیان، ابراهیمی، علویان سوریه، ص۹۴.
40 - کارشناس، تبیین اعتقادات و احکام فقهی علویان سوریه، ص۱۶۴ و ۱۶۵.
41 - فرمانیان، ابراهیمی، علویان سوریه، ص۹۴.
42 - عبدالمنعم خنفی، موسوعه الفرق و الجماعات و المذاهب و الاحزاب و الحرکات الاسلامیة، ص۳۱۸.
43 - دمیتری، سوروک، �مروری کوتاه بر تاریخ و باورهای فرقه مرشدیه در سوریه�، مترجم، محمد حسین محمدپور و سید علی بلندنژاد، مجله هفت آسمان، ص۱۵۱.
علویان فرقه بزرگی از شیعیان هستند که در سوریه قرار دارند:
خدای علویان:
تعالیم نصیریه عبارت است از التقاط عناصر شیعه و مسیحیت و معتقدات ایران پیش از اسلام. به عقیده ایشان، خدا ذات یگانهای است مرکب از سه اصل جداناپذیر بنامهای: �معنی�، �اسم�، �باب�. این سه گانگی ( تثلیث ) به نوبت در وجود انبیا مجسم و متجلی گشته است و آخرین تجسم با ظهور اسلام مصادف شده و آن ذات یگانه در تثلیث لایتجزایی در وجود علی بن ابی طالب، محمد و سلمان فارسی تجسم یافت. بدین سبب تثلیث مزبور را با حروف عمس ( ع - م - س ) معرفی مینمودند که اشاره به حروف اول سه اسم علی، محمد و سلمان است.
... [مشاهده متن کامل]
====
تفکر علویان در موردحضرت علی علیه السلام:
علویان معتقد به ربوبیت اهل بیت خصوصأ امام علی ( علیه السلام ) هستند. آنها معتقدند تمام کارها در دست حضرت علی ( علیه السلام ) است و خداوند امور را به او واگذار کرده است.
اینگونه تفکر در باره حضرت علی علیه السلام وجه اشتراک میان غلات شیعه است . غلات که از متظاهرین به اسلام اند کسانی هستند که علی امیرالمومنین و ائمه دین، فرزندان او، را به خدایی و پیغمبری توصیف کرده اند، و آنان را از جهت فضل در دین و دنیا به پایه ای ستوده اند که از حد گذشته است و طریق افراط پیموده اند. از اعتقادات آنان:
اعتقاد به الوهیت ( خداوندی ) پیامبر و امامان.
پیامبر و امامان شیعه را در معبودیت یا خالقیت و رازقیت شریک خدا می دانند.
حلول خداوند در آنها یا اتحاد خداوند با آنان.
اعتقاد به اینکه پیامبر و ائمه، بدون وحی و الهام الهی، از غیب آگاهند.
اعتقاد به نبوت درباره ائمه.
به تناسخ معتقدند.
معتقدند که با معرفت امامان، دیگر اطاعت خداوند و ترک معصیت الهی لازم نیست.
آنان سلمان فارسی را فرستادة حضرت؛ و شراب را از نور دانسته و درخت مو را بزرگ می دانند و نسبت به ابن ملجم، ارادت دارند زیرا او حضرت را از لاهوت به ناسوت رسانید
اعتقاد به تناسخ
تلمس از دیگر افکاری است که در اندیشه علویان ظهور کرده، یعنی معتقد هستند ارواح در بدن های مختلف تناسخ پیدا می کند. فرقه نصیریه که معتقد به تناسخند، به دو دسته جسمانی و روحانی تقسیم میشوند یکی عامه و دیگری خاصه، برای خود کتب مقدسی دارند و مضمون آنها را تاویل می کنند ولی برای عامه مکشوف نمیسازند.
=====
شریعت نزد علویان
سومین تفکر علویان که تحت تاثیر دو تفکر قبلی آنها قرار دارد این است که آنچنان به شریعت پایبند نیستند یعنی اباهه گری و عدم التزام به شریعت در بین آنها وجود دارد . اباحة محارم وکلیه محرمات، عبادت آسمان و خورشید و ماه معقتد هستند و نیز آورده اند که آنان سلمان فارسی را فرستادة حضرت؛ و شراب را از نور دانسته و درخت مو را بزرگ می دانند و نسبت به ابن ملجم، ارادت دارند زیرا او حضرت را از لاهوت به ناسوت رسانید.
علویان معتقد به ربوبیت اهل بیت خصوصأ امام علی ( علیه السلام ) هستند. آنها معتقداند تمام کارها در دست حضرت علی ( علیه السلام ) است و خداوند امور را به او واگذار کرده است .
====
توجه به حضرت عیسی و حواریون:
�نصیریه� در بزرگداشت عیسی افراط می کنند و حواریون و عدهای از شهدای مسیحی را محترم می شمرند. آنها به غسل تعمید و اعیاد مسیحی نیز توجه مخصوص دارند.
( بخش اعتقادات شیعه تبیان )
منابع:
1 ) سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 ) دانشنامه آزاد ویکی پدیا
3 ) وبلاگ alamolghayb4
4 ) سایت اندیشه قم
5 ) سایت ichodoc
6 ) انجمن قرآنی زیتون
خدای علویان:
تعالیم نصیریه عبارت است از التقاط عناصر شیعه و مسیحیت و معتقدات ایران پیش از اسلام. به عقیده ایشان، خدا ذات یگانهای است مرکب از سه اصل جداناپذیر بنامهای: �معنی�، �اسم�، �باب�. این سه گانگی ( تثلیث ) به نوبت در وجود انبیا مجسم و متجلی گشته است و آخرین تجسم با ظهور اسلام مصادف شده و آن ذات یگانه در تثلیث لایتجزایی در وجود علی بن ابی طالب، محمد و سلمان فارسی تجسم یافت. بدین سبب تثلیث مزبور را با حروف عمس ( ع - م - س ) معرفی مینمودند که اشاره به حروف اول سه اسم علی، محمد و سلمان است.
... [مشاهده متن کامل]
====
تفکر علویان در موردحضرت علی علیه السلام:
علویان معتقد به ربوبیت اهل بیت خصوصأ امام علی ( علیه السلام ) هستند. آنها معتقدند تمام کارها در دست حضرت علی ( علیه السلام ) است و خداوند امور را به او واگذار کرده است.
اینگونه تفکر در باره حضرت علی علیه السلام وجه اشتراک میان غلات شیعه است . غلات که از متظاهرین به اسلام اند کسانی هستند که علی امیرالمومنین و ائمه دین، فرزندان او، را به خدایی و پیغمبری توصیف کرده اند، و آنان را از جهت فضل در دین و دنیا به پایه ای ستوده اند که از حد گذشته است و طریق افراط پیموده اند. از اعتقادات آنان:
اعتقاد به الوهیت ( خداوندی ) پیامبر و امامان.
پیامبر و امامان شیعه را در معبودیت یا خالقیت و رازقیت شریک خدا می دانند.
حلول خداوند در آنها یا اتحاد خداوند با آنان.
اعتقاد به اینکه پیامبر و ائمه، بدون وحی و الهام الهی، از غیب آگاهند.
اعتقاد به نبوت درباره ائمه.
به تناسخ معتقدند.
معتقدند که با معرفت امامان، دیگر اطاعت خداوند و ترک معصیت الهی لازم نیست.
آنان سلمان فارسی را فرستادة حضرت؛ و شراب را از نور دانسته و درخت مو را بزرگ می دانند و نسبت به ابن ملجم، ارادت دارند زیرا او حضرت را از لاهوت به ناسوت رسانید
اعتقاد به تناسخ
تلمس از دیگر افکاری است که در اندیشه علویان ظهور کرده، یعنی معتقد هستند ارواح در بدن های مختلف تناسخ پیدا می کند. فرقه نصیریه که معتقد به تناسخند، به دو دسته جسمانی و روحانی تقسیم میشوند یکی عامه و دیگری خاصه، برای خود کتب مقدسی دارند و مضمون آنها را تاویل می کنند ولی برای عامه مکشوف نمیسازند.
=====
شریعت نزد علویان
سومین تفکر علویان که تحت تاثیر دو تفکر قبلی آنها قرار دارد این است که آنچنان به شریعت پایبند نیستند یعنی اباهه گری و عدم التزام به شریعت در بین آنها وجود دارد . اباحة محارم وکلیه محرمات، عبادت آسمان و خورشید و ماه معقتد هستند و نیز آورده اند که آنان سلمان فارسی را فرستادة حضرت؛ و شراب را از نور دانسته و درخت مو را بزرگ می دانند و نسبت به ابن ملجم، ارادت دارند زیرا او حضرت را از لاهوت به ناسوت رسانید.
علویان معتقد به ربوبیت اهل بیت خصوصأ امام علی ( علیه السلام ) هستند. آنها معتقداند تمام کارها در دست حضرت علی ( علیه السلام ) است و خداوند امور را به او واگذار کرده است .
====
توجه به حضرت عیسی و حواریون:
�نصیریه� در بزرگداشت عیسی افراط می کنند و حواریون و عدهای از شهدای مسیحی را محترم می شمرند. آنها به غسل تعمید و اعیاد مسیحی نیز توجه مخصوص دارند.
( بخش اعتقادات شیعه تبیان )
منابع:
1 ) سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 ) دانشنامه آزاد ویکی پدیا
3 ) وبلاگ alamolghayb4
4 ) سایت اندیشه قم
5 ) سایت ichodoc
6 ) انجمن قرآنی زیتون
علویان:علویان یکی از صدها فرق شیعه می باشد که شامل دو گروه مجزای در ترکیه و سوریه هستند.
الف ) علویان ترکیه:
علویان ترکیه بیشتر در ترکیه و کمی در سوریه اند. علویان را می توان شاخه ای از شیعیان دوازده امامی دانست. علویان ازین جهت که ستایشگر حاجی بکتاش والی هستند، دیدگاه تنگاتنگی با بکتاشیه دارند.
... [مشاهده متن کامل]
ب ) علویان سوریه
علویان سوریه یا نُصَیریه یکی از فرقه های مذهب شیعه است که بزرگترین اقلیت دینی را در سوریه تشکیل می دهند و حافظ اسد و بسیاری از رهبران حزب حاکم این کشور منتسب به آن هستند. اعتقاد آن ها به حلول خداوند و الوهیت علی بن ابی طالب می باشد و به این واسطه آنها را مرتد می دانند.
در کتابهای ملل و نحل شهرستانی و تاریخ اندیشه های کلامی در اسلام، ترجمة مذاهب الاسلامیین عبدالرحمن بدوی، آمده است که این گروه معتقدند:
1. علی بن ابی طالب خداست یا الوهیت در او حلول کرده است؛
2. سلمان فارسی فرستادة علی ( ع ) است؛
3. کلمة سرّ عبارت است از سه حرف ع ( علی ) ، م ( محمد ) و س ( سلمان ) ؛
4. ابن ملجم، لاهوت را از بند ناسوت رها کرد و از این رو کسانی که به او لعنت میفرستند، بر خطا هستند؛
5. شراب از نور است و بر این اساس، درخت مو را بزرگ میدارند و کندن آن را گناه میشمارند.
منبع:حسین محمد المظلوم، من وحی الحقیقة، جزء اول، طبع اول، 1999م ـ 1420
علویان سوریه یکی از فرقه های شیعه در کشور سوریه. در برخی منابع تاریخی و کتاب های ملل و نحل از آنها به عنوان یکی از فرقه های غالی یاد شده است. پیدایش این فرقه به قرن سوم هجری برمی گردد. محل اصلی سکونت آنان در شمال شام بوده است.
وجه اختلاف علویان با امامیه در دو مسئله است: 1 - طریقت جنبلائیه؛ مانند عرفان و تصوفی است که در مذاهب دیگر نیز دیده می شود؛ یعنی در کنار شریعت قرار دارد. 2 - باب؛ آنها معتقدند علوم اولین و آخرین نزد ائمه است، پس ناچار برای هر کدام از ایشان بابی است که علوم از آن اخذ شود، لذا برای هر یک از ائمه بابی برگزیدند.
الف ) علویان ترکیه:
علویان ترکیه بیشتر در ترکیه و کمی در سوریه اند. علویان را می توان شاخه ای از شیعیان دوازده امامی دانست. علویان ازین جهت که ستایشگر حاجی بکتاش والی هستند، دیدگاه تنگاتنگی با بکتاشیه دارند.
... [مشاهده متن کامل]
ب ) علویان سوریه
علویان سوریه یا نُصَیریه یکی از فرقه های مذهب شیعه است که بزرگترین اقلیت دینی را در سوریه تشکیل می دهند و حافظ اسد و بسیاری از رهبران حزب حاکم این کشور منتسب به آن هستند. اعتقاد آن ها به حلول خداوند و الوهیت علی بن ابی طالب می باشد و به این واسطه آنها را مرتد می دانند.
در کتابهای ملل و نحل شهرستانی و تاریخ اندیشه های کلامی در اسلام، ترجمة مذاهب الاسلامیین عبدالرحمن بدوی، آمده است که این گروه معتقدند:
1. علی بن ابی طالب خداست یا الوهیت در او حلول کرده است؛
2. سلمان فارسی فرستادة علی ( ع ) است؛
3. کلمة سرّ عبارت است از سه حرف ع ( علی ) ، م ( محمد ) و س ( سلمان ) ؛
4. ابن ملجم، لاهوت را از بند ناسوت رها کرد و از این رو کسانی که به او لعنت میفرستند، بر خطا هستند؛
5. شراب از نور است و بر این اساس، درخت مو را بزرگ میدارند و کندن آن را گناه میشمارند.
منبع:حسین محمد المظلوم، من وحی الحقیقة، جزء اول، طبع اول، 1999م ـ 1420
علویان سوریه یکی از فرقه های شیعه در کشور سوریه. در برخی منابع تاریخی و کتاب های ملل و نحل از آنها به عنوان یکی از فرقه های غالی یاد شده است. پیدایش این فرقه به قرن سوم هجری برمی گردد. محل اصلی سکونت آنان در شمال شام بوده است.
وجه اختلاف علویان با امامیه در دو مسئله است: 1 - طریقت جنبلائیه؛ مانند عرفان و تصوفی است که در مذاهب دیگر نیز دیده می شود؛ یعنی در کنار شریعت قرار دارد. 2 - باب؛ آنها معتقدند علوم اولین و آخرین نزد ائمه است، پس ناچار برای هر کدام از ایشان بابی است که علوم از آن اخذ شود، لذا برای هر یک از ائمه بابی برگزیدند.
نام یازدهمین سلسله ایران
علویان طبرستان یا زیدیه. بعد از رحلت امام چهارم، حضرت علی بن حسین، امام سجاد علیه السلام ، گروهی از شیعیان او معتقد به امامت فرزندش زید شدند. زیدبن علی در زمان هشام بن عبدالملک ( 105 – 125 ه. ق. ) در سال ( 122 ه. ق. ) بر عامل او ( یوسف بن عمر ثقفی حاکم کوفه ) خروج کرد، اما قیام وی سرکوب شد و به شهادت رسید. پس از زید، یحیی ( پسرش ) به خراسان گریخت و در ناحیه جوزجان ( بین بلخ و فاریاب ) قیام کرد. نصربن سیار ( حاکم خراسان ) مسلم بن احوزمازنی را به جنگ وی فرستاد. مسلم یحیی را کشت و سر او را نزد ولیدبن عبدالملک ( 125 –129 ه. ق. ) فرستاد. جسد یحیی بن زید تا قیام ابومسلم خراسانی ( 129 ه. ق ) بردار بود. وی آن را از دار پایین آورد و به خاک سپرد. مشهد او در جوزجان ( نزدیک شهر سرپل یا ساری پل ) زیارتگاه است. گویند مرگ یحیی بن زید به حدی در مردم خراسان اثر گذاشت و آنان را غمگین کرد که در آن سال هر چه پسر در خراسان زاده شد، یحیی یا زید نام نهادند .
... [مشاهده متن کامل]
پس از مرگ زید ، پیروان او به چند گروه تقسیم شدند که معروفترین آنان ادریسیه ، حسنیه و قاسمیه بودند .
ادریسیه
پیروان ادریس بن عبدالله بن ابی طالب ( ع ) بودند که از سال 112 تا 375 ه. ق. بر مراکش و شمال آفریقا حکومت کردند و اولین دولت مستقل شیعه علوی در اسلام به شمار می روند .
قاسمیه
اصحاب قاسم بن ابراهیم بن طباطباالرسی بودند . اینان دولت ائمه رسی ( از سال 280 تا 570 ه. ق. ) را در یمن پایه گذاری کردند . اکثر مردم یمن زیدی هستند و امام زیدی یمن امام محمد البدر تا جمهوریت یمن در صنعا می زیست .
حسنیه
یاران حسن بن زیدبن حسن بن علی بودند که دولت شیعیان علوی مازندران را تاسیس کردند . اکنون به اختصار به معرفی آنان می پردازیم :
دولت علویان طبرستان
قیامهای علویان حسنی ( فرزندان امام حسن ( ع ) ) محمد نفس الزکیه و حسین بن علی بن حسن در حجاز ناکام ماندو باقیماندگان در وادی " فخ " ( نزدیک مکه ) در هشتم ذی الحجه سال 196 ه. ق. به دست عباسیان به شهادت رسیدند. بعدها شیعیان این روز را مانند واقعه کربلا، " یوم العزا " اعلام کردند. عدم موفقیت علویان در حجاز موجب شد که بسیاری از آنان به مناطق جبال و ری روی آورند و برای رهای از ستم عباسیان مخفیانه زندگی کنند. در اواسط قرن سوم هجری، مردم، " کلار " و" رویان" که از ستم محمد بن اوس بلخی ( حاکم طاهری طبرستان ) به جان آمده بودند، با مشاهد تقوا و ورع علویان به جانب محمد بن ابراهیم بن علی بن عبدالرحمن بن زیدبن حسن بن علی علیه السلام روی آوردندو از وی درخواست بیعت برای فرماندهی کردند. اما، او آنان را به جانب حسن بن زیدبن اسماعیل که در ری اقامت داشتند، راهنمایی کرد. طبرستانیها از حسن بن زید دعوت کردند که ریاست آنان را به پذیرد. حسن بن زید در خواست آنان را اجابت کرد و در سال 250 ه. ق. عازم طبرستان شد، نام " داعی الخلق الی الحق " یا داعی کبیر را انتخاب کرد و به زودی با پیروانی که هر روز بر شمار آنان افزوده می شد، نواحی کلار و پایدشت و آمل را تصرف کرد. وی حاکم طاهریان را از آنجا بیرون راند، اما ضد حمله سلیمان بن عبد الله طاهری در سال بعد داعی کبیر را مجبور کرد که تمامی ناحیه طبرستان را تخلیه کند و به نزد هواخواهان خود در کوهستان دیلم پناه جوید. ولی به زودی حسن بن زید بر سلیمان غلبه کرد و حتی حرم و متعلقان وی را هم به اسارت گرفت ( که با جوانمردی و اکرام آنان را به سایمان برگرداند ) . سلیمان هم دل از طبرستان برید و به خراسان رفت . با استیلای حسن بن زید طبرستان ، علویان فراوانی از حجاز و عراق و اطراف شام به خدمت او رسیدند . وی نیز در حق تمام آنان نیکویی کرد و آنان را به خدمت گماشت . گویند که هنگام سوارشدن ، سیصد علوی شمشیر کشیده در کنار او حرکت می کردند . وی سالانه سی هزار دینار برای علویان مستحق به بغداد می فرستاد تا نقیب علویان در بین آنان تقسیم کند . علویان زیدی در سال 253 ه. ق. گرگان را ، که سال قبل از دست داده بودند ، باز پس گرفتن و تا سال 254 ه. ق. ابهر و زنجان و قزوین را گشودند . پیروزیهای علویان ، خلافت عباسی را متوحش کرد و در سال 255 ه. ق. المعتزبالله عباسی سرداران خود " موسی بن بغا الکبیر " و " مفلح " را به طبرستان فرستاد . اینان تمام نواحی متصرفه علویان را از ایشان پس گرفتن ، ولی وفات خلیفه موجب شد که سرداران نواحی متصرفه را رها کنند و به عراق باز گردند .
دیلمیان بار دیگر در اطراف حسن جمع شدند و وی بر تمام نواحی طبرستان استیلا یافت. در این زمان، گروهی روسی به سواحل طبرستان وارد شدند . اینان روستاها را آتش زدند و مردم بسیاری را به قتل رساندند حسن بن زید آنان را در هم شکست و فراریان روس قتل عام شدند. در سال 260 ه. ق. یعقوب لیث صفاری پس از تصرف خراسان به گرگان آمد و علویان را تا کوهستانهای دیلم تعقیب کرد .
سیستانیها بسیاری از شهرها و روستاهای طبرستان را آتش زدند. اما به ناچار پس از مدتی از طبرستان عقب نشستند و به خراسان باز گشتند. حسن در سال 270 ه. ق. در گذشت . عدالت خواهی ، بارزترین ویژگی اخلاقی او در زمان زمامداریش بود .
با در گذشت حسن ، ابوالحسین ( دامادش ) به مدت ده ماه حکومت را تصاحب کرد ، اما در مقابل محمد ( برادر حسن ) ناچار به تسلیم شد. محمدبن زید لقب " القائم بالحق " را بر خود نهاد. محمد مشاهد متبرکه حضرت امام حسین ( ع ) و حضرت علی ( ع ) را که ویرانشده بودند ، تعمیر کرده و برای علویان خارج از طبرستان ، هدایا و صلات بسیار فرستاد. این عمل موجب شد که شهرت و سخاوت محمد بالا گیرد و در بین سادات محبوبیت زیادی به دست آورد .
در سال 277 ه. ق. رافع بن هرثمه، که چندان اعتنایی به خلافت عباسی نداشت، بر خراسان استیلا یافت. وی از آنجا به طبرستان آمد و سراسر این ناحیه را گشود. المعتضدبالله عباسی نیز حکومت خراسان را به عمربن لیث ( رقیب رافع ) واگذار کرد. رافع نیز با محمد بن زید صلح و بیعت نمود. وی در سال 283 ه. ق. نیشابور را تصرف کرد . . .
... [مشاهده متن کامل]
پس از مرگ زید ، پیروان او به چند گروه تقسیم شدند که معروفترین آنان ادریسیه ، حسنیه و قاسمیه بودند .
ادریسیه
پیروان ادریس بن عبدالله بن ابی طالب ( ع ) بودند که از سال 112 تا 375 ه. ق. بر مراکش و شمال آفریقا حکومت کردند و اولین دولت مستقل شیعه علوی در اسلام به شمار می روند .
قاسمیه
اصحاب قاسم بن ابراهیم بن طباطباالرسی بودند . اینان دولت ائمه رسی ( از سال 280 تا 570 ه. ق. ) را در یمن پایه گذاری کردند . اکثر مردم یمن زیدی هستند و امام زیدی یمن امام محمد البدر تا جمهوریت یمن در صنعا می زیست .
حسنیه
یاران حسن بن زیدبن حسن بن علی بودند که دولت شیعیان علوی مازندران را تاسیس کردند . اکنون به اختصار به معرفی آنان می پردازیم :
دولت علویان طبرستان
قیامهای علویان حسنی ( فرزندان امام حسن ( ع ) ) محمد نفس الزکیه و حسین بن علی بن حسن در حجاز ناکام ماندو باقیماندگان در وادی " فخ " ( نزدیک مکه ) در هشتم ذی الحجه سال 196 ه. ق. به دست عباسیان به شهادت رسیدند. بعدها شیعیان این روز را مانند واقعه کربلا، " یوم العزا " اعلام کردند. عدم موفقیت علویان در حجاز موجب شد که بسیاری از آنان به مناطق جبال و ری روی آورند و برای رهای از ستم عباسیان مخفیانه زندگی کنند. در اواسط قرن سوم هجری، مردم، " کلار " و" رویان" که از ستم محمد بن اوس بلخی ( حاکم طاهری طبرستان ) به جان آمده بودند، با مشاهد تقوا و ورع علویان به جانب محمد بن ابراهیم بن علی بن عبدالرحمن بن زیدبن حسن بن علی علیه السلام روی آوردندو از وی درخواست بیعت برای فرماندهی کردند. اما، او آنان را به جانب حسن بن زیدبن اسماعیل که در ری اقامت داشتند، راهنمایی کرد. طبرستانیها از حسن بن زید دعوت کردند که ریاست آنان را به پذیرد. حسن بن زید در خواست آنان را اجابت کرد و در سال 250 ه. ق. عازم طبرستان شد، نام " داعی الخلق الی الحق " یا داعی کبیر را انتخاب کرد و به زودی با پیروانی که هر روز بر شمار آنان افزوده می شد، نواحی کلار و پایدشت و آمل را تصرف کرد. وی حاکم طاهریان را از آنجا بیرون راند، اما ضد حمله سلیمان بن عبد الله طاهری در سال بعد داعی کبیر را مجبور کرد که تمامی ناحیه طبرستان را تخلیه کند و به نزد هواخواهان خود در کوهستان دیلم پناه جوید. ولی به زودی حسن بن زید بر سلیمان غلبه کرد و حتی حرم و متعلقان وی را هم به اسارت گرفت ( که با جوانمردی و اکرام آنان را به سایمان برگرداند ) . سلیمان هم دل از طبرستان برید و به خراسان رفت . با استیلای حسن بن زید طبرستان ، علویان فراوانی از حجاز و عراق و اطراف شام به خدمت او رسیدند . وی نیز در حق تمام آنان نیکویی کرد و آنان را به خدمت گماشت . گویند که هنگام سوارشدن ، سیصد علوی شمشیر کشیده در کنار او حرکت می کردند . وی سالانه سی هزار دینار برای علویان مستحق به بغداد می فرستاد تا نقیب علویان در بین آنان تقسیم کند . علویان زیدی در سال 253 ه. ق. گرگان را ، که سال قبل از دست داده بودند ، باز پس گرفتن و تا سال 254 ه. ق. ابهر و زنجان و قزوین را گشودند . پیروزیهای علویان ، خلافت عباسی را متوحش کرد و در سال 255 ه. ق. المعتزبالله عباسی سرداران خود " موسی بن بغا الکبیر " و " مفلح " را به طبرستان فرستاد . اینان تمام نواحی متصرفه علویان را از ایشان پس گرفتن ، ولی وفات خلیفه موجب شد که سرداران نواحی متصرفه را رها کنند و به عراق باز گردند .
دیلمیان بار دیگر در اطراف حسن جمع شدند و وی بر تمام نواحی طبرستان استیلا یافت. در این زمان، گروهی روسی به سواحل طبرستان وارد شدند . اینان روستاها را آتش زدند و مردم بسیاری را به قتل رساندند حسن بن زید آنان را در هم شکست و فراریان روس قتل عام شدند. در سال 260 ه. ق. یعقوب لیث صفاری پس از تصرف خراسان به گرگان آمد و علویان را تا کوهستانهای دیلم تعقیب کرد .
سیستانیها بسیاری از شهرها و روستاهای طبرستان را آتش زدند. اما به ناچار پس از مدتی از طبرستان عقب نشستند و به خراسان باز گشتند. حسن در سال 270 ه. ق. در گذشت . عدالت خواهی ، بارزترین ویژگی اخلاقی او در زمان زمامداریش بود .
با در گذشت حسن ، ابوالحسین ( دامادش ) به مدت ده ماه حکومت را تصاحب کرد ، اما در مقابل محمد ( برادر حسن ) ناچار به تسلیم شد. محمدبن زید لقب " القائم بالحق " را بر خود نهاد. محمد مشاهد متبرکه حضرت امام حسین ( ع ) و حضرت علی ( ع ) را که ویرانشده بودند ، تعمیر کرده و برای علویان خارج از طبرستان ، هدایا و صلات بسیار فرستاد. این عمل موجب شد که شهرت و سخاوت محمد بالا گیرد و در بین سادات محبوبیت زیادی به دست آورد .
در سال 277 ه. ق. رافع بن هرثمه، که چندان اعتنایی به خلافت عباسی نداشت، بر خراسان استیلا یافت. وی از آنجا به طبرستان آمد و سراسر این ناحیه را گشود. المعتضدبالله عباسی نیز حکومت خراسان را به عمربن لیث ( رقیب رافع ) واگذار کرد. رافع نیز با محمد بن زید صلح و بیعت نمود. وی در سال 283 ه. ق. نیشابور را تصرف کرد . . .
با آن که قیام صفاریان و جنگ های یعقوب و عمرو، بغداد را از نزدیک مورد تهدید قرار میداد، شورش صاحب الزنج هم موجب تزلزل اجتماعی قدرت خلفا میشد؛
قیام علویان زیدی در طبرستان و گیلان منجر به ایجاد دولتی انقلابی و پر تحرک در آن نواحی شد که هدف های شیعی و زیدی را دنبال میکردند.
... [مشاهده متن کامل]
از نظر خلفای عباسی این قیام، پیش از واقعه یعقوب لیث صفاری و صاحب الزنج اساس خلافت را تهدید مینمود. زیرا قیام علویان در واقع قیام بر ضد مسوده - آل عباس - و متضمن بیرون آوردن علم های سفید - شعار مخالفان عباسیان - و در حقیقت اعلام مخالفت با اساس خلافت آن ها بود.
خلافت عباسی و مخالفان سرسختش
البته کج مآبی ها و بد سیرتی های خلفایی همچون متوکل، در این سال ها موجب سرخوردگی عامه مسلمین از دستگاه خلافت عباسیان شده بود.
به علاوه، غلبه امیران ترک و حکام اطراف، به تدریج از خلافت بغداد جز شبح بی جانی باقی نگذاشته بود.
به همین سبب قیام علویان زیدی در سرزمین طبرستان و گیلان، همچون قیام ابومسلم مروزیدر خراسان، نشانههایی از تلاش مسلمین برای تبدیل خلافت و روی کار آوردن آل ابی طالب، به جای آل عباس جلوه میکرد.
از همین رو، هم طاهریان و هم صفاریان، مبارزه خود را با این علویان نشانهای از خوش خدمتی خویش به آل عباس جلوه میدادند.
چنان که سامانیان هم، در دفع آن چه نزد خلیفه بغداد فتنه و خروج مخالفان خلافت تلقی میشد، مجاهدت خود را به مثابه سعی در تقویت و تحکیم اساس خلافت عباسی، و مبارزه با آن چه که بنیاد مذهب عامه اهل سنت را تهدید میکرد، وانمود میساختند.
و این همه، نشان داد که به وجود آمدن دولت علویان در طبرستان بیشتر از تمام حوادث تکان دهنده دیگر آن ایام در نزد خلفای بغداد مایه تهدید بود.
هر چند نهضت زیدیه به سبب تفکر خاصش نسبت به جواز خروج امام، خود خالی از تفرقه و تزلزل دایم نبود. خلیفه عباسی, المستعین که در آن سال ها، هم از جانب ترکان سپاه، و هم از سوی مدعیان خلافت نگران بود، قیام زیدیان را در طبرستان به شدت مایه دغدغه خاطر یافت.
حکومت یکصد و هفتاد سالة علویان
علویان در طول یک صد و هفتاد سال کم و بیش در تاریخ سیاسی و اجتماعی طبرستان موثر واقع شدند. هر چند با گذشت زمان جانشینان آنان به تدریج از داعیههای نخستین دور شده, تنها ظاهر و شکل شعارگونهای از آرمان های اولیه را نگه داشتند ، اما دامنه نفوذ این عقیده به تدریج از مرزهای طبرستان، گیلان و دیلم پا بیرون نهاد و مردمان سایر بلاد نیز آیین علویان را پذیرا شدند.
در هر حال امارت زیدیه در دیلم و گیلان همچون امارت ایشان در طبرستان, قربانی منازعات داخلی و اختلاف های مذهبی شد، خاصه آن که, این بار، بر خلاف گذشته, علاقه عموم مردم در حمایت و تأیید آن ها رو به کاستی گذاشته بود.
این که غلام خدمتکاری به نام عمید، توانست بر ضد مولای خود سید ابوطالب معروف به «الثائر» فتنهای راه بیندازد و «مردم گیلان بدو پیوستند و سید را باز گذاشتند»، ضعف و تزلزل اعتقاد عامه را در حق آن ها نشان میدهد.
به همین سبب حتی غلبه بعضی داعیان یا مدعیان رهبری، در ادوار بعد هم، نتوانست استمرار مذهب «زیدیه» را در این نواحی تضمین نماید.
طریقه اسماعیلی و مذهب امامی که از عهد ناصر کبیر فعالیت تبلیغی آن ها قابل ملاحظه شده بود، نقش عمدهای در تضعیف مذهب زیدیه در این نواحی ایفا کرد.
دستگاه خلافت و قیام
حسن بن زید
وحشت و اضطرابی که از قیام حسن بن زید در طبرستان «250 ق / 864 م» در بغداد به وجود آمد ظاهراً بیشتر ناشی از آن بود که اندکی پیش از قیام طبرستان، زیدیه در کوفه و واسط هم، به رهبری ابوالحسین یحیی بن عمر - نواده زیدبن علی و معروف به قتیل شاهی - قیام خونینی به راه انداخته بودند ( رجب 250 ق / آگوست 864 م ) .
یحیی هم مثل حسن بن زید در تهیه خروج خویش دعوت به «الرضا من آل محمد» کرده بود و
همچون وی در بیعت, غیر از الزام تمسک به کتاب و سنت؛
• اقامه عدل،
• اعانت مستضعفان و
• نصرت اهل بیت را
در استرداد حق از غاصبان طلب میکرد.
این که تعداد زیادی از اعراب هم با زیدیه در کوفه و واسط بر یحیی گرد آمدند و به خصوص این که در بغداد، تختگاه خلیفه هم جمع کثیری از عامه، دعوتش را با علاقه اجابت کردند، خلیفه عباسی, المستعین و اطرافیانش را از قدرت زیدیه وحشت زده کرد، چنان که بعد از شکست و قتل یحیی که به وسیله محمد بن طاهر انجام شد، تأسف و تأثر زیادی را در میان مردم در پی آورد.
مرثیههای بسیاری را که در سوگ او سروده شد, و متضمن لعن و نفرین نسبت به قاتلان وی و الهام بخش شاعران عصر بود، به قدری شدید و جدی بود که خلیفه و طاهریان هیچ یک جرأت نکردند سر بریده او را به نشانه پیروزی در معرض تماشای عموم بگذارند.
همین مطلب از یک سو،
• تزلزل خلیفه و نزدیکانش را در برخورد به غائله زیدیه نشان می داد
و از سوی دیگر،
• ناخرسندی عموم مردم از خلافت عباسیان را بر ملا می ساخت.
ظهور علویانِ دیگر مثل
• محمد بن جعفر علوی در ری «250 ق / 864 م» که دعوت به «الرضا» نیز میکرد و
• حسین بن محمد, معروف به کوکبی, در قزوین، که عامل خلیفه را از آنجا بیرون راند، و همچنین
• قیامهایی که توسط علویان در نینوا، مکه و کوفه «251 ق / 865 م» برپا شد،
خروج زیدیه را در طبرستان برای خلیفه و طاهریان به شدت مایه دغدغه و اسباب دل نگرانی ساخت.
استحکام قدرت طاهریان
به هر حال با توسعه نفوذ طاهریان در طبرستان که به دنبال دفع فتنه مازیار، خروج یحیی و رفع تهدید برخی حکام محلی جبال طبرستان حاصل شد، قدرت طاهریان در قسمت عمده طبرستان که حتی در شهرهای جلگهای آن یعنی؛ آمل، ساری، کلار و رویان نیز تا آن زمان غالباً فقط تسلطی اسمی به نظر میرسید، استحکام یافت و عمال آنها در این شهرها در اخذ صدقات و رسوم از رعایا و در ج . . .
قیام علویان زیدی در طبرستان و گیلان منجر به ایجاد دولتی انقلابی و پر تحرک در آن نواحی شد که هدف های شیعی و زیدی را دنبال میکردند.
... [مشاهده متن کامل]
از نظر خلفای عباسی این قیام، پیش از واقعه یعقوب لیث صفاری و صاحب الزنج اساس خلافت را تهدید مینمود. زیرا قیام علویان در واقع قیام بر ضد مسوده - آل عباس - و متضمن بیرون آوردن علم های سفید - شعار مخالفان عباسیان - و در حقیقت اعلام مخالفت با اساس خلافت آن ها بود.
خلافت عباسی و مخالفان سرسختش
البته کج مآبی ها و بد سیرتی های خلفایی همچون متوکل، در این سال ها موجب سرخوردگی عامه مسلمین از دستگاه خلافت عباسیان شده بود.
به علاوه، غلبه امیران ترک و حکام اطراف، به تدریج از خلافت بغداد جز شبح بی جانی باقی نگذاشته بود.
به همین سبب قیام علویان زیدی در سرزمین طبرستان و گیلان، همچون قیام ابومسلم مروزیدر خراسان، نشانههایی از تلاش مسلمین برای تبدیل خلافت و روی کار آوردن آل ابی طالب، به جای آل عباس جلوه میکرد.
از همین رو، هم طاهریان و هم صفاریان، مبارزه خود را با این علویان نشانهای از خوش خدمتی خویش به آل عباس جلوه میدادند.
چنان که سامانیان هم، در دفع آن چه نزد خلیفه بغداد فتنه و خروج مخالفان خلافت تلقی میشد، مجاهدت خود را به مثابه سعی در تقویت و تحکیم اساس خلافت عباسی، و مبارزه با آن چه که بنیاد مذهب عامه اهل سنت را تهدید میکرد، وانمود میساختند.
و این همه، نشان داد که به وجود آمدن دولت علویان در طبرستان بیشتر از تمام حوادث تکان دهنده دیگر آن ایام در نزد خلفای بغداد مایه تهدید بود.
هر چند نهضت زیدیه به سبب تفکر خاصش نسبت به جواز خروج امام، خود خالی از تفرقه و تزلزل دایم نبود. خلیفه عباسی, المستعین که در آن سال ها، هم از جانب ترکان سپاه، و هم از سوی مدعیان خلافت نگران بود، قیام زیدیان را در طبرستان به شدت مایه دغدغه خاطر یافت.
حکومت یکصد و هفتاد سالة علویان
علویان در طول یک صد و هفتاد سال کم و بیش در تاریخ سیاسی و اجتماعی طبرستان موثر واقع شدند. هر چند با گذشت زمان جانشینان آنان به تدریج از داعیههای نخستین دور شده, تنها ظاهر و شکل شعارگونهای از آرمان های اولیه را نگه داشتند ، اما دامنه نفوذ این عقیده به تدریج از مرزهای طبرستان، گیلان و دیلم پا بیرون نهاد و مردمان سایر بلاد نیز آیین علویان را پذیرا شدند.
در هر حال امارت زیدیه در دیلم و گیلان همچون امارت ایشان در طبرستان, قربانی منازعات داخلی و اختلاف های مذهبی شد، خاصه آن که, این بار، بر خلاف گذشته, علاقه عموم مردم در حمایت و تأیید آن ها رو به کاستی گذاشته بود.
این که غلام خدمتکاری به نام عمید، توانست بر ضد مولای خود سید ابوطالب معروف به «الثائر» فتنهای راه بیندازد و «مردم گیلان بدو پیوستند و سید را باز گذاشتند»، ضعف و تزلزل اعتقاد عامه را در حق آن ها نشان میدهد.
به همین سبب حتی غلبه بعضی داعیان یا مدعیان رهبری، در ادوار بعد هم، نتوانست استمرار مذهب «زیدیه» را در این نواحی تضمین نماید.
طریقه اسماعیلی و مذهب امامی که از عهد ناصر کبیر فعالیت تبلیغی آن ها قابل ملاحظه شده بود، نقش عمدهای در تضعیف مذهب زیدیه در این نواحی ایفا کرد.
دستگاه خلافت و قیام
حسن بن زید
وحشت و اضطرابی که از قیام حسن بن زید در طبرستان «250 ق / 864 م» در بغداد به وجود آمد ظاهراً بیشتر ناشی از آن بود که اندکی پیش از قیام طبرستان، زیدیه در کوفه و واسط هم، به رهبری ابوالحسین یحیی بن عمر - نواده زیدبن علی و معروف به قتیل شاهی - قیام خونینی به راه انداخته بودند ( رجب 250 ق / آگوست 864 م ) .
یحیی هم مثل حسن بن زید در تهیه خروج خویش دعوت به «الرضا من آل محمد» کرده بود و
همچون وی در بیعت, غیر از الزام تمسک به کتاب و سنت؛
• اقامه عدل،
• اعانت مستضعفان و
• نصرت اهل بیت را
در استرداد حق از غاصبان طلب میکرد.
این که تعداد زیادی از اعراب هم با زیدیه در کوفه و واسط بر یحیی گرد آمدند و به خصوص این که در بغداد، تختگاه خلیفه هم جمع کثیری از عامه، دعوتش را با علاقه اجابت کردند، خلیفه عباسی, المستعین و اطرافیانش را از قدرت زیدیه وحشت زده کرد، چنان که بعد از شکست و قتل یحیی که به وسیله محمد بن طاهر انجام شد، تأسف و تأثر زیادی را در میان مردم در پی آورد.
مرثیههای بسیاری را که در سوگ او سروده شد, و متضمن لعن و نفرین نسبت به قاتلان وی و الهام بخش شاعران عصر بود، به قدری شدید و جدی بود که خلیفه و طاهریان هیچ یک جرأت نکردند سر بریده او را به نشانه پیروزی در معرض تماشای عموم بگذارند.
همین مطلب از یک سو،
• تزلزل خلیفه و نزدیکانش را در برخورد به غائله زیدیه نشان می داد
و از سوی دیگر،
• ناخرسندی عموم مردم از خلافت عباسیان را بر ملا می ساخت.
ظهور علویانِ دیگر مثل
• محمد بن جعفر علوی در ری «250 ق / 864 م» که دعوت به «الرضا» نیز میکرد و
• حسین بن محمد, معروف به کوکبی, در قزوین، که عامل خلیفه را از آنجا بیرون راند، و همچنین
• قیامهایی که توسط علویان در نینوا، مکه و کوفه «251 ق / 865 م» برپا شد،
خروج زیدیه را در طبرستان برای خلیفه و طاهریان به شدت مایه دغدغه و اسباب دل نگرانی ساخت.
استحکام قدرت طاهریان
به هر حال با توسعه نفوذ طاهریان در طبرستان که به دنبال دفع فتنه مازیار، خروج یحیی و رفع تهدید برخی حکام محلی جبال طبرستان حاصل شد، قدرت طاهریان در قسمت عمده طبرستان که حتی در شهرهای جلگهای آن یعنی؛ آمل، ساری، کلار و رویان نیز تا آن زمان غالباً فقط تسلطی اسمی به نظر میرسید، استحکام یافت و عمال آنها در این شهرها در اخذ صدقات و رسوم از رعایا و در ج . . .