علم اجمالی در شبهه حکمی

[ویکی فقه] علم اجمالی در مورد شک در متعلق تکلیف ناشی از فقدان یا اجمال نصّ یا تعارض نصوص را علم اجمالی در شبهه حکمی گویند.
علم اجمالی در شبهه حکمی، مقابل علم اجمالی در شبهه موضوعی بوده و مراد از آن، شک در مکلّفٌ به است در موردی که منشأ شک یا فقدان نص یا اجمال نص و یا تعارض نصوص می باشد، مانند: شک مکلف در وجوب نماز ظهر یا نماز جمعه در ظهر روز جمعه، در صورتی که شک، از تعارض دو نص ناشی باشد.علم اجمالی در شبهه حکمی، صورت های متفاوتی دارد که از منجز بودن هر یک، جداگانه بحث شده است.
صورت های شبهه حکمی
در «شک در مکلّفٌ به» دوران یا بین متباینین است یا بین محذورین و یا بین اقل و اکثر، و در هر یک، شبهه یا موضوعی است و یا حکمی. و در غیر دوران بین محذورین، شبهه یا وجوبی است و یا تحریمی؛ بنابراین، شبهه حکمی دارای صورت های متفاوتی است.مثال: در جایی که علم اجمالی وجود دارد که یا «صوت مطرب» حرام است و یا «صوت مرجّع»، مورد از موارد دوران بین متباینین در شبهه حکمی تحریمی است.در جایی که زن حائض، به طور اجمال می داند که یا قرائت کل سُوَر عزائم بر او حرام است، یا خصوص آیه ای که دارای سجده واجب است، در این مورد، شبهه، شبهه حکمی تحریمی، و دوران بین اقل و اکثر استقلالی است.هم چنین در موردی که شخص می داند مجسمه سازی حرام است، ولی مردد است که آیا مجسمه کامل یک انسان حرام است یا نیم تنه آن نیز حرام می باشد، مورد از موارد شبهه حکمی تحریمی و دوران بین اقل و اکثر ارتباطی است، و یا در موردی که مکلف در روز جمعه شک می کند که نماز جمعه بر او واجب است یا حرام، مورد از موارد شبهه حکمی، در دوران بین محذورین خواهد بود.
حکم صورت های شبهه حکمی
مرحوم «نایینی» هم چون مشهور اصولی ها، هنگام شک در مکلف به، که دوران بین متباینین بوده و شبهه نیز حکمی باشد چه وجوبی و چه تحریمی به منجّزیت علم اجمالی اعتقاد دارد.حکم صورت های دیگر نیز در جای خود بیان شده است.