علامرودشت

علامَرودشت ( چاه عینی سابق ) شهری است در جنوب استان فارس ایران. این شهر در بخش علامرودشت از توابع شهرستان لامرد این استان قرار گرفته است.
نام علامرودشت طبق اسناد و سنگ قبرهای به جا مانده از سه - چهار قرن پیش به صورت «اعلامرودشت» ثبت شده است و اولین اثر مکتوب که نامی از علامرودشت آورده، آثار جعفری می باشد که در سال ۱۲۷۶ هجری قمری تألیف شده است. در مورد وجه تسمیه علامرودشت احمد اقتداری معتقد است که بخش اول آن ( الا ) مخفف «الار» نام قدیم لارستان است که تاریخ طبری ذکر کرده است و ممیزی برای مرودشت شمال شیراز از مرودشت الار ( لارستان ) می باشد. در میان عوام اعتقاد بر این است که خاستگاه مردم این ناحیه از مرودشت شمال شیراز می باشد که با مهاجرت به این سرزمین، به یادبود سرزمین مادری خود آن را «اعلامرودشت» به معنای لارستان بهتر و اعلاتر نام گذاری کردند. [ ۲] در مورد خاستگاه مردم امکان اشتباه بودن این باور اعتقادی که مهاجرت از مرودشت و نامگذاری اعلا قبل از مرودشت به دلایلی امکان اشتباه وجود دارد از جمله اینکه قدمت شهر مرودشت به تأسیس کارخانه قند در سال ۱۳۱۴ می رسد که جمعیت آن تماماً مهاجر بوده و دلیل مهاجرت آن ها نیز همین کارخانه قند می باشد و گواه این استدلال محل صدور در شناسنامه افراد قدیمی مرودشت می باشد که به نام کارخانه قند ثبت شده است، گرچه قدمت شهر استخر و رامجرد ( رامگرد ) به هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح می رسد ولی این پیشینه شامل مرودشت نمی باشد چون همزمان با آغاز به کار ساخت کارخانه قند در سال ۱۳۱۲، نطفه آغازین شهر امروزی مرودشت بسته شد که نشان می دهد شهر مرودشت قدمتی به مراتب کمتر از علامرودشت دارد. [ نیازمند منبع]
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۴٬۰۶۸ نفر ( در ۱٬۱۳۹ خانوار ) بوده است. [ ۳] تمامی اهالی علامرودشت شیعه دوازده امامی اند. [ ۴]
آثار به جا مانده از دوران پیش از اسلام در علامرودشت ناشناخته مانده و در گذر زمان دچار آسیب های جدی شده اند، اما با وجود همین آثار می توان به تقریب اطلاعاتی را به دست آورد. اطلاعی این موضوع که قبل از اسلام چه کسانی و در چه نقاطی از این سرزمین سکونت داشته اند، در دست نیست. آما آثاری که در بین مردم به گبرنشین یا «قلعه گوری» ( قلعه گبری ) مشهور است، می تواند مختصر نقاطی را برای ما مشخص نماید. همچنین اشاره باستان شناس اروپایی هینس گابه به یک زیارت گاه و آتشکده عصر ساسانی که در مسیر راه ارتباطی شیراز به سیراف بوده که از منطقه علامرودشت می گذشته، و تأکید واندنبرگ دیگر باستان شناس اروپایی که از این مناطق بازدید کرده بر این موضوع که در این نواحی آثار و توه های متعددی از دوره ساسانی و ابتدای عهد اسلام وجود دارد، روایت از سکونت در این دشت در پیش از اسلام دارد. قرار گرفتن در راه های تجاری شمال به جنوب در ادوار مختلف که جغرافی نویسان متعدد به آن اشاره نموده اند نیز نشان از آبادی و گذشتهٔ این منطقه دارد. محمدباقر وثوقی در این زمینه می نویسد: وجود راه های باستانی که از فیروزآباد و استخر از طریق خنج و علامرودشت و فال به طرف بندر باستانی سیراف و جنوب می رفته است و آثار برجا مانده در این مسیر، از نشانه های وجود فرهنگ و تمدن پیش از اسلام در این منطقه است. [ ۲]

علامرودشت (رود). رود علامرودشت یک رودخانه فصلی با مسیر کلی شمال غربی و جزئی از زیر حوضه مُند است که این زیر حوضه نیز بخشی از حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان محسوب می شود. این رود به طول ۱۸۰ کیلومتر در شهرستان های لارستان، گراش، لامرد و مهر در جنوب استان فارس جریان دارد. شاخه اصلی این رودخانه از دهستان صحرای باغ در شهرستان لارستان سرچشمه گرفته و با عبور از دهستان فداغ وارد دشت علامرودشت می شود. شاخه دیگر این رودخانه از کوه گاوبست در ۸۰ کیلومتری جنوب غربی لار و نزدیکی در شهر بیرم سرچشمه می گیرد و با ورود به دشت علامرودشت در شمال روستای چاه کور به شاخه دیگر رودخانه علامرودشت می پیوندد.
در لغت نامه دهخدا به نقل از فارسنامه ناصری دربارهٔ این رود چنین آمده است: علامرودشت ( اِخ ) نام رودی است به فارس. آبش شور و ناگوار است و به کار زراعت نرود. از نزدیک قریهٔ چارطاق ناحیهٔ ینجهٔ احشام لارستان نشر آبی پیدا شده، کم کم زیاد گشته تا نزدیکی قصبهٔ علامرودشت رودخانهٔ علامرودشت شود. پس چون به قریهٔ دادالمیزان اسیر رسد آن را رودخانهٔ دادالمیزان گویند و در دزگاه به رودخانهٔ دزگاه بیامیزد. [ ۱]
حوضه آبریز این رود با وسعت حدود ۵۲۲۵ کیلومتر، در جنوب استان فارس و در فاصله ۴۰ کیلومتری خلیج فارس واقع شده است. این محدوده در درون کوه های زاگرس و منطقه فارس ساحلی واقع شده که ارتفاع کوه های اطراف حوضه در حدود ۱۰۰۰ تا ۱۸۰۰ متر و ارتفاع متوسط حوضه حدود ۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا است. این حوضه به طول تقریبی ۲۳۰ کیلومتر و عرض متوسط ۲۲ کیلومتر از منطقه هرمود ( شرقی ترین قسمت حوضه واقع در شهرستان لارستان ) شروع و تا منطقه دولت آباد و دژگاه ( محل اتصال به رودخانه مُند واقع در شهرستان فراشبند ) کشیده شده و شاخه اصلی رود علامرودشت نیز در همین مسیر و در امتداد جنوب شرقی به شمال غربی، در خاک های سولفاته، کلروره و شور جریان دارد. [ ۲]
این رودخانه در سرشاخه های اولیه به نام های «رودخانه بیرمی»، «رودخانه فداغ» و «رودخانه خلیلی» نیز نامیده می شود و با ورود به دشت علامرودشت به نام رودخانه علامرودشت تغییر نام می دهد. این رودخانه در مرکز دشت علامرودشت در راستای جنوب شرقی به شمال غربی تا انتهای دشت ادامه یافته و با عبور از خط القعر دشت علامرودشت، از جنوب روستای بَلبَلی و دره میان کوه های هوا و نر وارد دشت دارالمیزان شده و در آنجا رودخانه چَک را دریافت می کند. با رسیدن به روستای دارالمیزان به رودخانه دارالمیزان تغییر نام داده و در نهایت در آخرین نقطه منطقه دارالمیزان با زاویه ای حدود ۹۰ درجه محور تاقدیس پازنان را قطع نموده و رو به سمت شمال از طریق تنگه باریک و کوهستانی سمنگان و دره خاوری کوه سُرخان وارد حوضه شهرستان فراشبند شده و در روستای دژگاه با رودهای کورده و قره آغاج مخلوط می شود و رود دژگاه را پدیدمی آورد. این رود در دامنه جنوبی ماده کوه با رود شور دهرم مخلوط می شود و با نام رودخانه مُند وارد ناحیه شُنبه در شهرستان دشتی می شود. رود مُند دراین ناحیه به سوی شمال غربی روان می گردد و با رودخانه باغان در هم می آمیزد. رود مند پس از عبور از ناحیه شُنبه، وارد منطقه کاکی می گردد و دراین منطقه با رود شور خورموج و رود دشت پلنگ ( که از ناحیه دشتی بوشهر می آید ) مخلوط شده و وارد منطقه بردخون می گردد و سرانجام در ۵۶ کیلومتری جنوب غربی خورموج در محلی به نام زیارت به خلیج فارس می ریزد.