[ویکی فقه] عدل الهی در قرآن. در میان اوصاف الهی «صفات فعل» وصف «عدالت» دارای ویژگی ها و خصوصیت هایی است و همین سبب شده که علمای علم عقاید آن را مستقلا به طور مشروح مورد بحث قرار دهند، تا آن جا که در میان اصول دین شکل استقلالی به خود گرفته و به عنوان یک اصل از اصول پنجگانه عقاید اسلامی معرفی شده است، در حالی که به ظاهر با بقیه صفات تفاوتی ندارد، و باید در مباحث خدا شناسی در بحث «اسماء و صفات» ادغام گردد.
شرح این ویژگی ها پیش از بحث درباره ی اصل مساله ممکن نیست، لذا همین اندازه می گوئیم که مساله ی عدل الهی از یک سو با اصل ایمان به وجود خدا ارتباط دارد، و از سوی دیگر با مساله ی معاد، و از سوی سوم با مساله ی نبوت، و از سوی چهارم با مسائلی مانند: پاداش و جزا، جبر و تفویض، توحید و وثنیت، فلسفه ی احکام و امثال آن، لذا اعتقاد به این اصل یا نفی آن می تواند چهره ی تمام معارف و اعتقادات دینی را دگرگون سازد. اضافه بر این بازتاب عدل الهی در جامعه بشری در مساله عدالت اجتماعی، و عدالت اخلاقی و مسائل تربیتی نیز قابل انکار نیست.
آیات دال بر عدل الهی
به خاطر جهات فوق، ما هم این مساله را به طور جداگانه و به صورت مشروح تر مورد بحث قرار می دهیم، اما همانگونه که روش بحث تفسیر موضوعی ایجاب می کند قبل از هر چیز باید به سراغ آیات قرآن مجید در این زمینه برویم، تا در پرتو آن مشکلات پیچیده ی این مساله مهم گشوده شود، با این اشاره به آیات زیر گوش جان می سپاریم:۱ـ ان الله لا یظلم الناس شیئا و لکن الناس انفسهم یظلمون. . خداوند هیچ به مردم ستم نمی کند، این مردمند که به خویشتن ستم می نمایند.۲ـ و لا یظلم ربک احدا. . و پروردگارت به احدی ظلم نمی کند.۳ـ فما کان الله لیظلمهم و لکن کانوا انفسهم یظلمون. . خداوند به آنها ستم نکرد اما خودشان بر خویشتن ستم می کردند.۴ـ فالیوم لا تظلم نفس شیئا و لا تجزون الا ما کنتم تعملون. . امروز به هیچ کس ستم نمی شود و جز آنچه را عمل می کردید جزا داده نمی شوید.۵ـ و ما تنفقوا من خیر یوف الیکم و انتم لا تظلمون. . جز برای رضای خدا انفاق نکنید و آنچه از خوبی ها انفاق می کنید به شما داده می شود و به شما ستم نخواهد شد.۶ـ بل الله یزکی من یشاء و لا یظلمون فتیلا. . خدا هر کس را بخواهد مدح و ستایش می کند، و کمترین ستمی به آنها نخواهد شد.۷ـ و ما الله یرید ظلما للعالمین. . و خدا (هیچگاه) ستمی بر جهانیان نمی خواهد.۸ـ شهد الله انه لا اله الا هو و الملائکة و اولوا العلم قائما بالقسط. . خداوند (با ایجاد نظام واحد جهان هستی) گواهی می دهد که معبودی جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش گواهی می دهند، در حالی که (خداوند) قیام به عدالت دارد.۹ـ انه یبدؤا الخلق ثم یعیده لیجزی الذین آمنوا و عملوا الصالحات بالقسط. . او خلق را آغاز کرد سپس آن را باز می گرداند، تا کسانی را که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام دادند به عدالت جزا دهد.۱۰ـ و نضع الموازین القسط لیوم القیامة فلا تظلم نفس شیئا. . ما ترازوهای عدل را در روز قیامت نصب می کنیم، لذا به هیچ کس کمترین ستمی نمی شود.۱۱ـ و ما ربک بظلام للعبید. . و پروردگارت هرگز به بندگان ستم نمی کند.۱۲ـ ام نجعل الذین آمنوا و عملوا الصالحات کالمفسدین فی الارض ام نجعل المتقین کالفجار. . (آیا کسانی را که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام داده اند همچون مفسدان در زمین قرار دهیم؟ یا پرهیزگاران را همچون فاجران؟! (این با عدالت سازگار نیست).آیات فراوان دیگری در این زمینه در قرآن مجید آمده است که ما از آیاتی که یک مضمون با دو عبارت، و یا حتی با یک عبارت داشتند از هر کدام نمونه ای انتخاب کردیم، از جمله آیات زیر نیز گویای این مطلب است؛ ، (به اضافه ۱۴ ایه دیگر که همه تعبیر «لایظلمون» دارد و بدون استثنا اشاره به نفی ظلم از خداوند می کند)، .
شرح مفردات
اینک به شرح بعضی از مفردات آیات بالا توجه کنید:
← ظلم
...
شرح این ویژگی ها پیش از بحث درباره ی اصل مساله ممکن نیست، لذا همین اندازه می گوئیم که مساله ی عدل الهی از یک سو با اصل ایمان به وجود خدا ارتباط دارد، و از سوی دیگر با مساله ی معاد، و از سوی سوم با مساله ی نبوت، و از سوی چهارم با مسائلی مانند: پاداش و جزا، جبر و تفویض، توحید و وثنیت، فلسفه ی احکام و امثال آن، لذا اعتقاد به این اصل یا نفی آن می تواند چهره ی تمام معارف و اعتقادات دینی را دگرگون سازد. اضافه بر این بازتاب عدل الهی در جامعه بشری در مساله عدالت اجتماعی، و عدالت اخلاقی و مسائل تربیتی نیز قابل انکار نیست.
آیات دال بر عدل الهی
به خاطر جهات فوق، ما هم این مساله را به طور جداگانه و به صورت مشروح تر مورد بحث قرار می دهیم، اما همانگونه که روش بحث تفسیر موضوعی ایجاب می کند قبل از هر چیز باید به سراغ آیات قرآن مجید در این زمینه برویم، تا در پرتو آن مشکلات پیچیده ی این مساله مهم گشوده شود، با این اشاره به آیات زیر گوش جان می سپاریم:۱ـ ان الله لا یظلم الناس شیئا و لکن الناس انفسهم یظلمون. . خداوند هیچ به مردم ستم نمی کند، این مردمند که به خویشتن ستم می نمایند.۲ـ و لا یظلم ربک احدا. . و پروردگارت به احدی ظلم نمی کند.۳ـ فما کان الله لیظلمهم و لکن کانوا انفسهم یظلمون. . خداوند به آنها ستم نکرد اما خودشان بر خویشتن ستم می کردند.۴ـ فالیوم لا تظلم نفس شیئا و لا تجزون الا ما کنتم تعملون. . امروز به هیچ کس ستم نمی شود و جز آنچه را عمل می کردید جزا داده نمی شوید.۵ـ و ما تنفقوا من خیر یوف الیکم و انتم لا تظلمون. . جز برای رضای خدا انفاق نکنید و آنچه از خوبی ها انفاق می کنید به شما داده می شود و به شما ستم نخواهد شد.۶ـ بل الله یزکی من یشاء و لا یظلمون فتیلا. . خدا هر کس را بخواهد مدح و ستایش می کند، و کمترین ستمی به آنها نخواهد شد.۷ـ و ما الله یرید ظلما للعالمین. . و خدا (هیچگاه) ستمی بر جهانیان نمی خواهد.۸ـ شهد الله انه لا اله الا هو و الملائکة و اولوا العلم قائما بالقسط. . خداوند (با ایجاد نظام واحد جهان هستی) گواهی می دهد که معبودی جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش گواهی می دهند، در حالی که (خداوند) قیام به عدالت دارد.۹ـ انه یبدؤا الخلق ثم یعیده لیجزی الذین آمنوا و عملوا الصالحات بالقسط. . او خلق را آغاز کرد سپس آن را باز می گرداند، تا کسانی را که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام دادند به عدالت جزا دهد.۱۰ـ و نضع الموازین القسط لیوم القیامة فلا تظلم نفس شیئا. . ما ترازوهای عدل را در روز قیامت نصب می کنیم، لذا به هیچ کس کمترین ستمی نمی شود.۱۱ـ و ما ربک بظلام للعبید. . و پروردگارت هرگز به بندگان ستم نمی کند.۱۲ـ ام نجعل الذین آمنوا و عملوا الصالحات کالمفسدین فی الارض ام نجعل المتقین کالفجار. . (آیا کسانی را که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام داده اند همچون مفسدان در زمین قرار دهیم؟ یا پرهیزگاران را همچون فاجران؟! (این با عدالت سازگار نیست).آیات فراوان دیگری در این زمینه در قرآن مجید آمده است که ما از آیاتی که یک مضمون با دو عبارت، و یا حتی با یک عبارت داشتند از هر کدام نمونه ای انتخاب کردیم، از جمله آیات زیر نیز گویای این مطلب است؛ ، (به اضافه ۱۴ ایه دیگر که همه تعبیر «لایظلمون» دارد و بدون استثنا اشاره به نفی ظلم از خداوند می کند)، .
شرح مفردات
اینک به شرح بعضی از مفردات آیات بالا توجه کنید:
← ظلم
...
wikifeqh: عدل_الهی_در_قرآن