[ویکی فقه] بَسْطامی ، عبدالرحمان بن علی بن احمد د ۵۸ق /۴۵۴م ، عارف ، فقیه و مفسر حنفی مذهب به روزگار عثمانیان که در تاریخ هم ، دستی داشت و در علوم غریبه همچون جفر و جامعه و شناختن اسرار حروف نیز استاد بود.
وی در انطاکیه به دنیا آمد. پس از آموختن درس های رایج آن روزگار به فرا گرفتن علوم غریبه مشتاق شد و بدین مقصود، به شام ، قاهره و سرزمین های غربی عالم اسلام سفر کرد. درباره توانایی او در دانستن خاصیت های حروف و شناخت اسرار اسماء الهی روایات و حکایت های شگفت انگیز نقل کرده اند. بسطامی واپسین سال های عمر خود را در بورسه و در دوران حکومت سلطان مراد دوم ، ششمین سلطان عثمانی سل ۸۲۴ - ۸۵۵ق / ۱۴۲۱- ۱۴۵۱م گذراند. در آن جا با مولی شمس الدین فَناری انس گرفت و فناری در زمینه علوم غریبه از او بهره ها برد. بسطامی در همین شهر از دنیا رفت و در همان جا به خاک سپرده شد.
آثار وی
بسطامی آثار فراوان در موضوعات مختلف دارد که نسخه های خطی آنها در کتابخانه های جهان موجود است ؛ و چون خطی خوش داشت ، بیشتر نوشته هایش را خود تحریر می کرد. برخی از مهم ترین آثار او اینهاست : الادعیة المنتخبة فی الادویة المجرّبة دوسلان ، ؛ الاکوار و الادوار. اوزان حکمة الربانیة فی شرح لمعة النورانیة. بحرالوقوف فی علم الحروف ، که عمدتاً به بحث دربارة قدرتهای فوق العاده ای که در حروف الفبا یا ادعیه وجود دارد، و نیز به تاثیراتی که خورشید، ماه و ستارگان در هنگام نیایش دارند، می پردازد تراجم العلماء، که مجموعه ای است از شرح احوال دانشمندان الجفر الجامع و السر اللامع . جواب کتاب کریم اتانی من جانب حبر علیم . درة العلوم و جوهرة الفهوم ، که نویسنده در آن به طبقه بندی و تقسیم علوم پرداخته است . الدرة اللامعة فی الادویة الجامعة. الدرر فی الحوادث و السیر، که تاریخ مختصر اسلام است از وفات پیامبر (صلی الله وعلیه و سلم) تا ۷۰۰ق، بسطامی این کتاب را در بورسه به سلطان مراد دوم تقدیم کرده است رشح عیون الحیات فی شرح فنون الممات رشح عیون الذوق فی شرح فنون الشوق ، که شامل داستان ها و حکایات گوناگون است و نویسنده در پاره ای از بخش های آن به فنون و رموز جادوگری نیز اشاره کرده است . السرالمخزون ، که در آن در باب اسرار حروف و اسم اعظم سخن رفته است . السرالافخر و الکبریت الاحمر، که در شرح اسرار اسماء و حروف است . شمس الاسرار و انس الابرار، شامل موضوعاتی چون رمز و راز حروف و اعداد، محاسبات جادویی و نام های سری خداوند است ، در عباراتی غالباً مبهم و پیچیده . شمس الافاق فی علم الحروف و الاوفاق . الفوائح المسکیة فی الفواتح المکیة، دانشنامه گونه ای است که موضوعات گوناگونی در علوم مختلف را در بر می گیرد. بسطامی این کتاب را نیز به سلطان مراد دوم تقدیم کرده است . قبلة حدود البوانی فی قُبلة خُدود الغوانی . مباهج الاعلام فی مناهج الاقلام . این کتاب در واقع ذیلی است که بسطامی بر کتاب دیگرش به نام بحرالوقوف نوشته است . مختصر جهبنة الاخبار فی ملوک الامصار، که نویسنده در فصول آغازین آن به شرح حدیث «اِن َّ اللّه َ یَبْعَث ُ لِهذِه ِ الامَّةِ عَلی رَاس ِ کُل َّ مِائَة½ مَن ْ یُجَدَّدُ لَها دینَها» پرداخته است . مفاتیح اسرار الحروف و مصابیح انوار الظروف ، کتابی است مشتمل بر حکایات و وقایع تاریخی که برخی آن را اشتباهاً به بونی نسبت داده اند. مفتاح الجفرالجامع و مصباح النور اللامع ، رساله ای است درباره پایان جهان . مناهج التوسل فی مباهج الترسل ، که در ۲۹۹ق در استانبول به ضمیمه کتاب جنان الجناس فی علم البدیع ِ صلاح الدین صفدی چاپ شده است . وصف الدواء فی کشف آفات الوباء، دربارة اسرار حروف و اعداد و خواص گیاهان ، و نیز در باب اسماءالله و دعاهای شفابخش . این اثر به فارسی ترجمه شده است .
وی در انطاکیه به دنیا آمد. پس از آموختن درس های رایج آن روزگار به فرا گرفتن علوم غریبه مشتاق شد و بدین مقصود، به شام ، قاهره و سرزمین های غربی عالم اسلام سفر کرد. درباره توانایی او در دانستن خاصیت های حروف و شناخت اسرار اسماء الهی روایات و حکایت های شگفت انگیز نقل کرده اند. بسطامی واپسین سال های عمر خود را در بورسه و در دوران حکومت سلطان مراد دوم ، ششمین سلطان عثمانی سل ۸۲۴ - ۸۵۵ق / ۱۴۲۱- ۱۴۵۱م گذراند. در آن جا با مولی شمس الدین فَناری انس گرفت و فناری در زمینه علوم غریبه از او بهره ها برد. بسطامی در همین شهر از دنیا رفت و در همان جا به خاک سپرده شد.
آثار وی
بسطامی آثار فراوان در موضوعات مختلف دارد که نسخه های خطی آنها در کتابخانه های جهان موجود است ؛ و چون خطی خوش داشت ، بیشتر نوشته هایش را خود تحریر می کرد. برخی از مهم ترین آثار او اینهاست : الادعیة المنتخبة فی الادویة المجرّبة دوسلان ، ؛ الاکوار و الادوار. اوزان حکمة الربانیة فی شرح لمعة النورانیة. بحرالوقوف فی علم الحروف ، که عمدتاً به بحث دربارة قدرتهای فوق العاده ای که در حروف الفبا یا ادعیه وجود دارد، و نیز به تاثیراتی که خورشید، ماه و ستارگان در هنگام نیایش دارند، می پردازد تراجم العلماء، که مجموعه ای است از شرح احوال دانشمندان الجفر الجامع و السر اللامع . جواب کتاب کریم اتانی من جانب حبر علیم . درة العلوم و جوهرة الفهوم ، که نویسنده در آن به طبقه بندی و تقسیم علوم پرداخته است . الدرة اللامعة فی الادویة الجامعة. الدرر فی الحوادث و السیر، که تاریخ مختصر اسلام است از وفات پیامبر (صلی الله وعلیه و سلم) تا ۷۰۰ق، بسطامی این کتاب را در بورسه به سلطان مراد دوم تقدیم کرده است رشح عیون الحیات فی شرح فنون الممات رشح عیون الذوق فی شرح فنون الشوق ، که شامل داستان ها و حکایات گوناگون است و نویسنده در پاره ای از بخش های آن به فنون و رموز جادوگری نیز اشاره کرده است . السرالمخزون ، که در آن در باب اسرار حروف و اسم اعظم سخن رفته است . السرالافخر و الکبریت الاحمر، که در شرح اسرار اسماء و حروف است . شمس الاسرار و انس الابرار، شامل موضوعاتی چون رمز و راز حروف و اعداد، محاسبات جادویی و نام های سری خداوند است ، در عباراتی غالباً مبهم و پیچیده . شمس الافاق فی علم الحروف و الاوفاق . الفوائح المسکیة فی الفواتح المکیة، دانشنامه گونه ای است که موضوعات گوناگونی در علوم مختلف را در بر می گیرد. بسطامی این کتاب را نیز به سلطان مراد دوم تقدیم کرده است . قبلة حدود البوانی فی قُبلة خُدود الغوانی . مباهج الاعلام فی مناهج الاقلام . این کتاب در واقع ذیلی است که بسطامی بر کتاب دیگرش به نام بحرالوقوف نوشته است . مختصر جهبنة الاخبار فی ملوک الامصار، که نویسنده در فصول آغازین آن به شرح حدیث «اِن َّ اللّه َ یَبْعَث ُ لِهذِه ِ الامَّةِ عَلی رَاس ِ کُل َّ مِائَة½ مَن ْ یُجَدَّدُ لَها دینَها» پرداخته است . مفاتیح اسرار الحروف و مصابیح انوار الظروف ، کتابی است مشتمل بر حکایات و وقایع تاریخی که برخی آن را اشتباهاً به بونی نسبت داده اند. مفتاح الجفرالجامع و مصباح النور اللامع ، رساله ای است درباره پایان جهان . مناهج التوسل فی مباهج الترسل ، که در ۲۹۹ق در استانبول به ضمیمه کتاب جنان الجناس فی علم البدیع ِ صلاح الدین صفدی چاپ شده است . وصف الدواء فی کشف آفات الوباء، دربارة اسرار حروف و اعداد و خواص گیاهان ، و نیز در باب اسماءالله و دعاهای شفابخش . این اثر به فارسی ترجمه شده است .
wikifeqh: عبدالرحمان_بن_علی_بسطامی