ضروریه وقتیه

[ویکی فقه] ضروریه وقتیه، یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای قضیه دارای جهت «ضرورت وقتی» است.
از میان قضایای موجهه، قضایایی را که دارای جهت «ضرورت» (وجوب) باشند قضایای ضروریه گویند. و از آنجا که «ضرورت» دارای چند قسم است، قضایای موجَّه به این جهت نیز به تبع آن دارای اقسامی می شود: ۱. قضیه "ضروریه ازلیه": قضیه دارای جهت "ضرورت ازلیه"؛ ۲. قضیه "ضروریه ذاتیه": قضیه دارای جهت "ضرورت ذاتیه"؛ ۳. قضیه "ضروریه به شرط محمول": قضیه ای که موضوع آن، مقیّد به محمول شده باشد (ضرورت به شرط محمول)؛ ۴. قضیه "ضروریه وصفیه": در این قضیه ضرورت، برای موضوعِ مقیّد به وصف عنوانی ثابت شده باشد (ضرورت وصفیه)؛ ۵. قضیه "ضروریه وقتیه": در این قضیه ضرورت، مقیّد به وقت (معیّن یا نامعیّن) باشد (ضرورت وقتیه).
اقسام ضروریه وقتیه
ضروریه وقتیه، خود بر دو قسم است: الف. مقیّد به ضرورت در وقت معیّن، مانند: "هر کسی بالضروره مطابق اعمالش جزا خواهد یافت در روز قیامت". این قضیه را در اصطلاح، "وقتیه مطلقه" گویند. ب. مقیّد به ضرورت در وقت غیر معیّن، مانند: "هر کسی بالضروره طعم مرگ را خواهد چشید در وقتی از اوقات". این قضیه را در اصطلاح، "منتشره مطلقه" گویند. بعضی منطق دانان، مثل محقق طوسی در "اساس الاقتباس"، ضروریه وقتیه را اسم برای خصوصِ قسم اول (وقتیه مطلقه) دانسته و قسم دوم را "منتشره مطلقه" نامیده است.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.• ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.• تفتازانی، عبدالله بن شهاب الدین، الحاشیة علی تهذیب المنطق.• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
...